Μια συζήτηση για το ευαίσθητο θέμα των “σκύλων κυνηγιού” και άλλων σκύλων εργασίας της ελληνικής υπαίθρου.

Μιλούσα με μια αναγνώστρια του site τις προάλλες. «Ωραία αυτά που γράφετε», μου λέει, «αλλά δεν αγγίζουν την πραγματικότητα της επαρχίας». Η αναγνώστρια αυτή μένει σε ένα χωριό έξω από την Καβάλα. Εκεί, όπως και στα περισσότερα -λεγόμενα- επαρχιακά μέρη της χώρας, η συζήτηση για περιποίηση του ζώου και για κτηνιατρική φροντίδα και για standards ευζωίας, μοιάζει πολυτέλεια.
Εκεί τα ζώα, κυρίως οι σκύλοι, μπορεί να είναι ημιαδέσποτα, να φυλάνε απλώς αυλές και σπίτια, να είναι σκύλοι κυνηγιού, τσομπανόσκυλα, ή να περιφέρονται στους δρόμους.

Αλλά κι εδώ στα περίχωρα της Αθήνας ας μη «βγάζουμε την ουρά μας απ’ έξω». Δεν έχει περάσει καιρός από τότε που ήμουν στο Κορωπί και προσπαθούσαμε με περίοικους να γλιτώσουμε ένα σκυλί που έμοιαζε ζαλισμένο και ανήμπορο μέσα στη Βάρης-Κορωπίου. Ένα σκυλί με περιλαίμιο. «Μην μπλέξετε», μου είπε μια κυρία που έμενε πιο κάτω. «Είναι ενός κυρίου, έχει πολλά σκυλιά για το κοπάδι του αλλά δεν τα φροντίζει. Τον φοβούνται όλοι».

Δεν είναι φυσικά όλοι έτσι, ούτε είναι ντε φάκτο παθογένεια της υπαίθρου η διαφορετική μεταχείριση των σκύλων. Απλώς εκεί τα ζώα που ονομάζουμε «συντροφιάς», ως επί τον πλείστον δεν ζουν ως αμιγώς συντροφιάς. Έχουν άλλον ρόλο. Τα κυνηγόσκυλα τα αγαπούν ίσως οι άνθρωποι που τα έχουν, αλλά πρωτίστως είναι ζώα-εργαλεία. Και όταν δεν επιτελούν το έργο τους, δηλαδή να βρίσκουν ή να πιάνουν το θήραμα, η τύχη τους δεν είναι πάντα καλή. Πολλές φορές έρχεται στην επικαιρότητα το πόσοι σκύλοι κυνηγιού εγκαταλείπονται όταν γερνούν ή όταν δεν είναι «αποδοτικοί», σε βουνά ή χωράφια. Μέσα στα τελευταία χρόνια μάλιστα έχουν βρεθεί γέρικα κυνηγόσκυλα πεταμένα σε αρδευτικά κανάλια, στις Σέρρες, στην Καρδίτσα και αλλού. Δεν υπάρχει πιο τραγικός και πιο εμφατικός τρόπος για να πει το ανθρώπινο είδος σε αυτά τα ζώα ότι δεν διαφέρουν από ένα απλό εργαλείο. Όταν χαλάσει, μπορεί να «πεταχτεί».

Αυτές είναι οι πραγματικές διαφορές ανάμεσα στους σκύλους και τους λύκους

Γνωρίζατε ότι τα σκυλιά ήταν το πρώτο είδος που εξημέρωσαν ποτέ οι άνθρωποι;

Φωνή βοώντος

Το έχουν τονίσει με κάθε τρόπο η Πανελλήνια Ομοσπονδία «Νέμεσις», οι Φιλοζωικοί Σύλλογοι σε διάφορα μέρη της περιφέρειας, αλλά και δημοσιογράφοι και ακτιβιστές. Τα καταγεγραμμένα περιστατικά πολλά: στο Ξηροπήγαδο Κυνουρίας, στο Χιονοδρομικό Κέντρο Μαινάλου, στην Κατερίνη, την Ημαθία, την Ηλεία, τα νησιά και αλλού. Σε άρθρο της Δήμητρας Τριανταφύλλου που φωτίζει ακόμα περισσότερο την κατάσταση, μιλάει και ο διδάκτωρ ζωολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεόδωρος Κομηνός, ο οποίος έχει εγκαταστήσει ένα δίκτυο με κάμερες σε 2.000 σημεία σε όλη τη χώρα, για να παρακολουθεί τα ζώα που κυκλοφορούν στην ελληνική ύπαιθρο, από τη βόρεια Ελλάδα μέχρι και την Κρήτη. Σύμφωνα με τον κ. Κομηνό 60.000 με 70.000 σκυλιά, βρίσκονται ανεξέλεγκτα στην ελληνική ύπαιθρο. Τα περισσότερα εντοπίζονται στην Πελοπόννησο, στην Αιτωλοακαρνανία και κατά μήκος της Ηπείρου. 

Μεροδούλι, μεροφάι;

Είναι όμως μόνο τα σκυλιά κυνηγιού στην κατηγορία των ζώων εργασίας που βρίσκονται στο περιθώριο των «κατοικιδίων»; Όχι φυσικά. Στην ίδια κατηγορία και στο ίδιο θολό τοπίο για το πώς κάποια από αυτά τελικά δεν απολαμβάνουν της ίδιας φροντίδας, ανήκουν και τα σκυλιά αγροτικών ή κτηνοτροφικών εργασιών, όπως τα τσοπανόσκυλα. Οι ειδικοί δείχνουν και εκεί υψηλά ποσοστά παραμέλησης ή εγκατάλειψης. Αν ο σκύλος σταματήσει να κερδίζει το μεροκάματό του, τι γίνεται; Θα μπορούσε κάποιος να πει: «Μα τα σκυλιά οφείλουν να είναι τσιπαρισμένα πλέον, να έχουν ηλεκτρονική σήμανση, άρα αν βρεθεί ένα τέτοιο σκυλί ξέρουμε πού ανήκει». Δεν ισχύει ακριβώς αυτό. Η πραγματικότητα δείχνει ότι αρκετά μπορεί να είναι τσιπαρισμένα αλλά όχι καταχωρισμένα στο σύστημα, άρα ο ιδιοκτήτης/κηδεμόνας δεν μπορεί να βρεθεί.

Κίνδυνοι του… επαγγέλματος

Άνθρωποι που γνωρίζουν τη συμπεριφορά των σκυλιών εργασίας υπογραμμίζουν άλλη μια παράμετρο, καθώς δεν είναι όλα τα περιφερόμενα σκυλιά κατ’ ανάγκη αδέσποτα ή εγκαταλελειμμένα. Κάποια από αυτά είναι απλώς χαμένα. Συγκεκριμένα, στο κυνήγι αγριογούρουνου που συσσωρεύεται μεγάλο πλήθος σκύλων-κυνηγών στα βουνά, κάποιος από αυτούς μπορεί να χαθεί. Ακόμα και στην περίπτωση όμως που το ζώο παραμείνει με τον ιδιοκτήτη/κηδεμόνα του, δεν θυμίζει ακριβώς κατοικίδιο. Η λογική ότι εξυπηρετεί κυρίως τη δουλειά, τον βάζει σε τελείως δεύτερη μοίρα και τον εκθέτει σε κίνδυνο. Γι’ αυτό και στις πρόσφατες φωτιές είδαμε σκύλους να αφήνονται στο έλεός τους. Αυτή η λογική δημιουργεί και τις εικόνες που βλέπουμε με σκύλους να παραμένουν για ατελείωτες ώρες ή μέρες δεμένοι με αλυσίδα έξω, ενώ είναι παράνομο σύμφωνα με το νέο νομοθετικό πλαίσιο. Πριν μόλις έναν μήνα (Φεβρουάριος 2024) έγιναν θέμα τα σκυλιά που βρέθηκαν δεμένα σε χωριό της Φωκίδας μέσα στα χιόνια, χωρίς τροφή, έχοντας περιλαίμια με κουδούνια στον λαιμό τους. Ιδιόκτητα σκυλιά, μιας λογικής ιδιοκτησίας που θυμίζει αντικείμενο.

Φωτεινές εξαιρέσεις

Οι εξαιρέσεις που τιμούν τα σκυλοφιλαράκια μας και την κοινωνία μας, φυσικά και υπάρχουν. Από τους εξαιρετικούς σκύλους βοηθούς για άτομα με αναπηρία, μέχρι τους σκύλους ανίχνευσης και άλλους σκύλους K9 όπως ο Echo, που πρόσφατα εξιχνίασε δύσκολη υπόθεση της αστυνομίας. Το πρόβλημα λοιπόν δεν εστιάζεται στην εργασία καθαυτή αλλά στην εργαλειοποίηση του σκύλου. Είναι λεπτή η διαφορά. Μπορεί ένας σκύλος να επιτελεί έργο αλλά να μην χάνει την υπόστασή του, τα δικαιώματα και την αξιοπρέπειά του. Ένα ζώο που έχει δείξει το μεγαλείο της ψυχής του συνοδεύοντας τον άνθρωπο στα εύκολα και τα δύσκολα, στη διασκέδαση και τη δουλειά, στην ύπαιθρο και τις πόλεις – αυτό είναι ο σκύλος. Το πώς θα τον συνοδεύσουμε κι εμείς με τη σειρά μας, είτε μας είναι χρήσιμος είτε όχι, είναι που δείχνει το δικό μας ήθος και το δικό μας μεγαλείο ή τη δική μας ευτέλεια ψυχής.