Με αφορμή την Παγκόσμια Μέρα Ζώων στις 4 Οκτωβρίου, δύο από τους ιδρυτές της Σχολής σκύλων οδηγών τυφλών Λάρα, η πρόεδρος και ψυχολόγος Ιωάννα-Μαρία Γκέρτσου, χειρίστρια σκύλου οδηγού η ίδια, και ο αντιπρόεδρος Χρήστος Γεωργιόπουλος, μας εξηγούν γιατί οι σκύλοι οδηγοί είναι πολλά παραπάνω από σύντροφοι.

-Ποιος είναι ο ρόλος του σκύλου-οδηγού για ένα τυφλό άτομο;

Ιωάννα-Μαρία Γκέρτσου: Ένας σκύλος οδηγός συνοδεύει με ασφάλεια τον τυφλό χειριστή του, υπακούει σε εντολές εντοπισμού-βρίσκει άδεια θέση στα μέσα μαζικής μεταφοράς, εντοπίζει ασανσέρ, σκάλα, γκισέ, στύλο στο πεζοδρόμιο- αποφεύγει εμπόδια στο πεζοδρόμιο, ακόμα και τα ψηλά (κλαδιά δέντρων, πινακίδες κ.ά.). Επιπλέον, αποτελεί μια μοναδική συντροφιά, είναι πιστός στον χειριστή του και ένα πλάσμα που συμβάλει στην εξωστρέφειά του. Οι δύο παγκόσμιοι πόλεμοι συνέβαλαν καθοριστικά, ώστε οι σκύλοι οδηγοί να γίνουν θεσμός μέσα από τη δημιουργία σχολών. Η παλαιότερη σχολή, η βρετανική, είναι 90 ετών, και μέσα σε αυτόν τον ένα αιώνα παρά κάτι, η προσφορά των σκύλων οδηγών έχει αποδειχθεί περίτρανα.

-Πώς επιλέγονται οι σκύλοι οδηγοί;

Χρήστος Γεωργιόπουλος: Ο άνθρωπος που επιλέγει το κουτάβι από επιλεγμένο εκτροφείο είναι κατά κύριο λόγο ο εκπαιδευτής σκύλων οδηγών. Όταν λέμε επιλεγμένο εκτροφείο, εννοούμε ότι διαθέτει κάποια εμπειρία στην εκτροφή καθαρόαιμων λαμπραντόρ και παρακολουθεί το γενεαλογικό τους δέντρο. Όσο είναι εφικτό, προσέχουμε να μην υπάρχουν περιστατικά ασθενειών στο γενεαλογικό του δέντρο. Επιπλέον, γίνονται κάποια τεστ, π.χ. για κροτοφοβία, ενώ κοιτάμε και τη συμπεριφορά κουταβιού. Στην οικογένεια της Σχολής Λάρα έρχονται σε ηλικία 2,5 μηνών περίπου. Να προσθέσουμε ότι είμαστε κατά της απόκτησης κουταβιών από φάρμες μαζικής εκτροφής. Δυστυχώς σε πολλές χώρες εκτρέφουν μαζικά σκύλους με σκοπό το εμπόριό τους. Επιπλέον, αποφεύγουμε να πάρουμε κουτάβι με άγνωστο παρελθόν, κι αυτό επειδή δεν γνωρίζουμε ούτε τι συμπεριφορά θα εκδηλώσει (π.χ. μπορεί να είχε τραυματικές εμπειρίες) ούτε τι κληρονομική προδιάθεση έχει.

-Πώς οι σκύλοι οδηγοί μπορούν να βελτιώσουν τη ζωή των τυφλών ατόμων;

Ι-Μ.Γ.: Ένας καλά εκπαιδευμένος σκύλος οδηγός γίνεται άψογος συνοδός ενός επίσης καλά εκπαιδευμένου χειριστή που του φέρεται με θετικό τρόπο και του αφιερώνει χρόνο για ευεξία και ξεκούραση. Χρειαζόμαστε καλές ομάδες, με εκπαιδευμένο σωστά και τον άνθρωπο και τον σκύλο. Οι σκύλοι οδηγοί που έχουμε αυτή τη στιγμή συνοδεύουν παντού τους χειριστές τους: την Ιωάννα-Μαρία στη δουλειά της στο νοσοκομείο, την Εύη στις αθλητικές προπονήσεις, την Παρασκευή στο πανεπιστήμιο, τον Γιώργο και τη Λιάνα στις καθημερινές βόλτες και ούτω καθεξής. Τους προσφέρουν ασφαλή συνοδεία και συντροφιά. Μια χειρίστριά μας μας είχε γράψει στην αίτησή της ότι με έναν σκύλο οδηγό ξεχνά ότι είναι ανάπηρη.

-Σε τι είδους εκπαίδευση υποβάλλονται οι σκύλοι οδηγοί;

Χ.Γ.: Στη Σχολή Λάρα υιοθετούμε τη θετική εκπαίδευση. Αυτό σημαίνει ότι δεν τιμωρούμε, δεν κακοποιούμε, επιβραβεύουμε με χάδια και τροφή. Στο πρώτο στάδιο το κουτάβι μένει με έναν ανάδοχο εθελοντή ο οποίος ενθαρρύνουμε να το παίρνει μαζί στη δουλειά του, στα ψώνια του, στις διακοπές του. Τον πρώτο χρόνο το κουτάβι ακολουθεί βασική υπακοή με την επίβλεψη και τις οδηγίες του εκπαιδευτή σκύλων. Στη συνέχεια ακολουθεί την εξειδικευμένη εκπαίδευση του σκύλου οδηγού από τον εκπαιδευτή σκύλων οδηγών. Μαθαίνει να περπατά ευθεία δίπλα στον χειριστή, να στρίβει, να υπακούει σε εντολές κατεύθυνσης, εντοπισμού, και να αποφεύγει εμπόδια στο έδαφος και εμπόδια ύψους. Στο τελικό στάδιο υπάρχει η συνεκπαίδευση με τον τυφλό χειριστή όπου μαθαίνουν να λειτουργούν ως ομάδα.

-Τι περιλαμβάνει η φροντίδα τους;

Χ.Γ.: Η φροντίδα ενός κουταβιού σημαίνει ότι τρέφεται σωστά, κάνει τα εμβόλια και τον ιατρικό έλεγχο στον κτηνίατρο, παίζει ανάλογα με την ηλικία του και έχει τον απαραίτητο εξοπλισμό (το κρεβάτι, τα παιχνίδια κ.ά.), ώστε να μεγαλώνει με ασφάλεια, αγάπη και άνεση. Εκθέτουμε τον υποψήφιο σκύλο οδηγό σε ερεθίσματα για την κοινωνικοποίησή του.

-Πώς είναι η σχέση μεταξύ ενός τυφλού ατόμου και του σκύλου-οδηγού του; Πώς επικοινωνούν και πώς συνεργάζονται;

Ι-Μ.Γ.: Προτού παραδώσουμε έναν σκύλο οδηγό, φροντίζουμε να γίνει το λεγόμενο ταίριασμα με τον τυφλό χειριστή. Πρόκειται για το στάδιο συνεκπαίδευσης, στο οποίο ο εκπαιδευτής βλέπει κατά πόσο ταιριάζουν όχι μόνο σε κάποια χαρακτηριστικά όπως η ταχύτητα, αλλά και στην προσωπικότητα. Το ιδανικό είναι ένας ήρεμος χειριστής να πάρει έναν επίσης ήπιων τόνων σκύλο οδηγό, ώστε να μην καταπιεστεί κανείς. Σε μια ομάδα ο ένας σέβεται και αγαπά τον άλλο και αναπτύσσει δέσιμο και νοιάξιμο. Σκεφτείτε πόσα πράγματα κάνουν μαζί.

-Τι πρέπει να γνωρίζει ο κόσμος σχετικά με την αλληλεπίδραση με έναν σκύλο οδηγό; Υπάρχουν κανόνες ή κατευθυντήριες γραμμές;

Χ.Γ.: Ορισμένοι κανόνες είναι να μην τους μιλούν, να μην τους ταΐζουν ούτε να τους χαϊδεύουν όσο φορούν το σαμάρι του σκύλου οδηγού. Εκείνη τη στιγμή εργάζονται κατά κάποιο τρόπο, και όταν αποσπάμε την προσοχή τους δυσκολεύουμε το έργο τους, ενώ θέτουμε σε κίνδυνο και τη σωματική ακεραιότητα του τυφλού χειριστή. Αν περνώντας, δώσουμε τροφή σε έναν σκύλο οδηγό, εκείνος πιθανόν να χαρεί, να γυρίσει το κεφάλι του να φάει, να τραβήξει απότομα τον χειριστή που μέχρι εκείνη τη στιγμή περπατά ήρεμα. Το ίδιο συμβαίνει και με όσους βγάζουν βόλτα τον σκύλο τους. Απομακρύνετέ τον αν βρίσκεστε στον ίδιο δρόμο με έναν σκύλο οδηγό. Πόσες φορές έχει τύχει σε χειριστή μας να παλεύει να ηρεμήσει τον σκύλο του, επειδή όρμησε πάνω του άλλος σκύλος για να παίξουν.

-Υπάρχουν συγκεκριμένες φυλές που χρησιμοποιούνται ως σκύλοι οδηγοί;

Χ.Γ.: Στην Ελλάδα σκύλοι οδηγοί γίνονται κυρίως λαμπραντόρ και golden retriever, στο εξωτερικό θα δείτε και γερμανικούς ποιμενικούς. Πρόκειται για ανθρωποκεντρικά σκυλιά, που με σωστή εκπαίδευση γίνονται άριστοι σκύλοι οδηγοί.

-Ποιες προκλήσεις αντιμετωπίζουν οι χειριστές σκύλων οδηγών στην καθημερινή τους ζωή;

Χ.Γ.: Στην Ελλάδα έχουμε τα στενά πεζοδρόμια που φιλοξενούν δέντρα, μοτοσικλέτες, παράνομα παρκαρισμένα αυτοκίνητα και ασφαλώς τραπεζοκαθίσματα. Ενίοτε οι οδηγοί όδευσης διακόπτονται ξαφνικά, έχουν λακούβες και αποκτούν άλλη χρήση. Παγκοσμίως, μεγάλα εμπόδια αποτελούν συμπεριφορές καταπάτησης του νόμου λόγω ελλιπούς παιδείας και ενημέρωσης. Οδηγοί μέσων μεταφοράς αρνούνται να επιβιβάσουν τους χειριστές με τον σκύλο, επιχειρηματίες αρνούνται να μπουν οι ομάδες στο τουριστικό πούλμαν, το εστιατόριο κτλ. Ενώ οι νόμοι υπάρχουν δεν τους σέβονται. Θα βοηθούσε πάντως η επιβολή προστίμου επί τόπου, όπως γίνεται σε κάποιες χώρες του εξωτερικού.

-Υπάρχουν κανονισμοί σχετικά με το πού επιτρέπονται οι σκύλοι οδηγοί;

Χ. Γ.: Οι σκύλοι οδηγοί επιτρέπονται παντού! Σύμφωνα με τη νομοθεσία (ν.3868/2010, ν.4238/2014, ν.4235/2014), οι εκπαιδευμένοι και εκπαιδευόμενοι σκύλοι οδηγοί μπαίνουν ελεύθερα (χωρίς φίμωτρο και crate), όπου μπαίνει ο χειριστής τους, από τα μέσα μαζικής μεταφοράς και το αεροπλάνο μέχρι το γιατρό. Η ελεύθερη είσοδος ισχύει και για τους σκύλους βοηθούς.

-Τι συμβαίνει στους σκύλους οδηγούς όταν αυτοί συνταξιοδοτηθούν πια;

Ι-Μ.Γ.: Μετά τα 9 με 10 έτη ένας σκύλος οδηγός συνταξιοδοτείται μεταφορικά. Όπως συμβαίνει στον άνθρωπο, κουράζεται, δεν μπορεί να περπατά όπως παλιά, έχει μειωμένα αντανακλαστικά. Συνήθως ο χειριστής κρατά τον σκύλο ως συντροφιά, ακόμα κι αν πάρει έναν νέο σκύλο οδηγό. Εναλλακτικά, τον υιοθετεί κάποιος από τον περίγυρο της Σχολής Λάρα (εθελοντής, παλιός ανάδοχος σκύλου οδηγού κτλ.). Αναζητάμε ένα ωραίο και ζεστό περιβάλλον για εκείνον, όπως ακριβώς αξίζει σε έναν άνθρωπο.

Τα Pet City έχουν αναλάβει τα έξοδα εκπαίδευσης και του εξοπλισμού που χρειάζεται ο Άλεξ, ο εκπαιδευόμενος σκύλος οδηγός της Σχολής Λάρα.