Η Πέννυ Στούμπου μάς μίλησε για τη ζωή των ατόμων με αναπηρία και το πώς η ζωή αυτή μπορεί να αλλάξει με έναν σκύλο.

Δεν βλέπεις. Έχεις προβλήματα όρασης. Ο σκύλος σου όμως είναι τα μάτια σου. Σε βοηθά να μπεις στο λεωφορείο και να πας στον προορισμό σου. Να πας στο σούπερ-μάρκετ και να ψωνίσεις. Ή έχεις ένα παιδί με αυτισμό. Ο σκύλος του είναι το στήριγμά του, κυριολεκτικά και μεταφορικά. Ο καλύτερός του φίλος. Και όχι μόνο. Είναι ο φύλακας άγγελος που ηρεμεί το παιδί και το «γειώνει» όταν ο κόσμος είναι πολύ χαοτικός ή θορυβώδης για να τον διαχειριστεί.

Υπάρχουν τέτοιοι σκύλοι γύρω μας. Ελάχιστοι βέβαια σε σχέση με τις υπάρχουσες ανάγκες. Και εξίσου δυσανάλογα ελάχιστοι σε σχέση με το πόσοι κυκλοφορούν σε άλλες χώρες. «Στην Αγγλία υπάρχουν περισσότεροι από 7.000 σκύλοι βοηθοί ενώ στην Ελλάδα εκτιμάται ότι υπάρχουν μόνο 20», μας λέει η Πέννυ Στούμπου, ένα από τα ιδρυτικά μέλη της μη κερδοσκοπικής οργάνωσης «Σκύλοι Βοηθοί Ελλάδας». Εδώ και σχεδόν τρία χρόνια, η οργάνωση που βασίζεται σε εθελοντές, προσπαθεί να αλλάξει αυτό το τοπίο. Μέχρι στιγμής, λόγω περιορισμένων πόρων έχουν εστιάσει τις προσπάθειές τους σε σκύλους βοηθούς για δύο είδη αναπηρίας: τυφλότητα ενηλίκων και αυτισμό παιδιών.

Το οδοιπορικό μιας εκπαίδευσης

«Είναι μια χρονοβόρα διαδικασία η εκπαίδευση ενός σκύλου βοηθού», όπως μας εξηγεί η Πέννυ. «Πρέπει να γίνουν όλα τα στάδια σωστά ώστε ο σκύλος να είναι έτοιμος να σταθεί στο ύψος των περιστάσεων και να βοηθήσει δραστικά. Οι υποψήφιοι σκύλοι περνούν σε μικρή ηλικία -μόλις 49 ημερών κουτάβια- από ένα μικρό τεστ χαρακτήρα. Για παράδειγμα κοιτάζουμε αν είναι λαίμαργα, κροτοφοβικά κ.λπ. Στους τρεις μήνες όσα θεωρούνται κατάλληλα πηγαίνουν σε έναν ανάδοχο εθελοντή. Με τη δική μας καθοδήγηση εκπαιδεύονται στη βασική υπακοή και κοινωνικοποιούνται σε χώρους που θα κληθούν στην μετέπειτα ζωή τους να εργαστούν: σούπερ-μάρκετ, μέσα μαζικής μεταφοράς, χώρους εστίασης κ.ά. Στους 12-14 μήνες περνούν στους εξειδικευμένους εκπαιδευτές μας όπου η εκπαίδευσή τους συνεχίζεται για ακόμα έναν χρόνο. Δηλαδή μιλάμε για δύο χρόνια προετοιμασίας».

«Υπάρχει πιθανότητα να μην πάει καλά μια εκπαίδευση;», ρωτάμε την Πέννυ. «Ναι, δεν ολοκληρώνουν όλοι οι σκύλοι τη διαδικασία. Μπορεί λόγοι υγείας του σκύλου ή άλλοι παράγοντες να τον βγάλουν εκτός “προγράμματος”. Είναι κάπως αποκαρδιωτικό, αλλά υπάρχει πιθανότητα να συμβεί. Μάλιστα όταν πρόκειται για σκύλους οδηγούς (δηλαδή σκύλους για τυφλά άτομα) η δουλειά του σκύλου είναι πιο δύσκολη, άρα πρέπει να είμαστε ακόμα πιο προσεκτικοί για να είναι ασφαλής και ο σκύλος και ο άνθρωπος που θα τον πάρει. Έχει πολύ μεγάλο κόστος όλη αυτή η διαδικασία, μπορεί να φτάνει ή να ξεπερνάει τα 20.000 ευρώ. Δικός μας στόχος είναι, μέσω δωρεών, χορηγιών, και εθελοντικής βοήθειας να συνεχίσουμε να παρέχουμε δωρεάν κάθε σκύλο βοηθό».

Σου ταιριάζω, μου ταιριάζεις…

Δεν είναι μόνο η εκπαίδευση του ζώου το κλειδί. «Το ταίριασμα ανθρώπου και σκύλου, αυτό είναι που θέλουμε να πετύχουμε». Για αυτό τα μέλη της οργάνωσης αξιολογούν και την καταλληλόλητα του ανθρώπου που κάνει αίτηση. Για παράδειγμα, ένας τυφλός πριν πάρει σκύλο πρέπει πρωτίστως να μπορεί να κινηθεί με λευκό μπαστούνι», επισημαίνει η Πέννυ η οποία είναι εκπαιδεύτρια κινητικότητας και προσανατολισμού για άτομα με αναπηρία όρασης, από τους λίγους που έχουμε στην Ελλάδα.

Πριν λίγο καιρό, οι Σκύλοι Βοηθοί Ελλάδας ξεκίνησαν μια νέα πρωτοβουλία. Μπορούν να δείξουν σε ανθρώπους χωρίς αναπηρία πώς είναι να ζεις με αυτισμό ή πώς είναι να ζεις χωρίς όραση. Το πρώτο το πετυχαίνουν μέσω γυαλιών εικονικής πραγματικότητας και ενός ειδικού VR βίντεο. Το δεύτερο, με βιωματικά εργαστήρια: οι ενδιαφερόμενοι κλείνουν τα μάτια και κινούνται με μόνη βοήθεια ένα λευκό μπαστούνι αλλά και έναν σκύλο οδηγό.

Κατοικίδια ή εργαζόμενοι;

Όσο μιλάμε, κοντά μας είναι ο υπέροχος Άρθουρ, ένας demo-dog σκύλος βοηθός με χρυσαφένιο τρίχωμα. Είναι στα πόδια μας, τον χαϊδεύουμε και τον κερνάμε μπισκότα. Είναι σαν οποιοδήποτε άλλο κατοικίδιο αλλά φοράει έναν αόρατο μανδύα σούπερ-ήρωα. Είναι όμως όντως «αόρατος» ο μανδύας; «Οι σκύλοι», εξηγεί η Πέννυ, «όταν είναι σε ώρα “εργασίας”, δηλαδή έξω με τον άνθρωπό τους, φορούν ένα ευδιάκριτο σαμαράκι ή γιλέκο. Είναι εργαζόμενοι εκείνη την ώρα. Είναι επιφορτισμένοι με κάτι πολύ σημαντικό και το ξέρουν. Δεν είναι όπως τα άλλα κατοικίδια. Τα άλλα κατοικίδια μπορούν να παίξουν, να αράξουν, να ξεχαστούν.

Ένας σκύλος βοηθός πρέπει να είναι προσηλωμένος για να βοηθήσει έναν τυφλό να αποφύγει ένα εμπόδιο, ή να επαναφέρει ένα παιδί με αυτισμό όταν το παιδί παθαίνει ένα meltdown, δηλαδή μια συναισθηματική κατάρρευση. Ακόμα και όταν τα πράγματα εκεί έξω σκουρύνουν, σε μια έκτακτη ανάγκη ή μια αδιέξοδη στιγμή, ένας σκύλος βοηθός ακούει την εντολή “Βρες έξοδο” ή “βρες λύση” και τη βρίσκει»! Η ευθύνη που φέρουν αυτοί οι τετράποδοι ήρωες είναι και ο λόγος που «συνταξιοδοτούνται» μετά από κάποια χρόνια. «Δεν παραμένουν εφ’ όρου ζωής βοηθοί» τονίζει η Πέννυ. Στα δέκα χρόνια, ο σκύλος πλέον μπορεί να παραμείνει στην οικογένεια αποκλειστικά ως κατοικίδιο ή να υιοθετηθεί από κάποιον άλλον για να απολαμβάνει πια μόνο χάδια και βόλτες χωρίς να έχει καμία τετράποδη ευθύνη.

*Πέρα από σκύλους βοηθούς για τυφλότητα και αυτισμό υπάρχουν ειδικοί σκύλοι για κινητικές αναπηρίες, για ανθρώπους με επιληψία, με διαβήτη, κ.ά. Ένας σκύλος βοηθός έχει δικαίωμα να μας συνοδεύει σε κάθε δημόσιο και ιδιωτικό χώρο, σε ΜΜΜ, σε εστιατόρια, ξενοδοχεία, τράπεζες, θέατρα, μουσεία κ.ά., έχοντας ελεύθερη πρόσβαση σύμφωνα με το άρθρο 25 του νόμου 4830/2021.