Οι σκύλοι είναι διάσημοι για την όσφρησή τους.

Διαθέτουν 220 εκατομμύρια οσφρητικούς υποδοχείς σε σχέση με τους ανθρώπους που διαθέτουν 5 έως 10 εκατομμύρια. Αυτό σημαίνει ότι η ικανότητά τους να ανιχνεύουν οσμές είναι 10.000 έως 100.000 φορές μεγαλύτερη από τη δική μας.

Όσο αδιανόητο και να μας φαντάζει, οι σκύλοι μπορούν να μυρίσουν και την πιο ανεπαίσθητη μυρωδιά ανάμεσα σε αμέτρητες άλλες.

Κάτι πραγματικά αξιοθαύμαστο είναι ότι ορισμένοι σκύλοι μπορούν να μυρίσουν ακόμα και ασθένειες. Αυτό συμβαίνει γιατί είναι σε θέση να αντιληφθούν μικροσκοπικές αλλαγές στο ανθρώπινο σώμα, από μια μικρή μεταβολή στις τιμές των ορμονών μέχρι και απελευθέρωση πτητικών οργανικών ενώσεων που απελευθερώνονται από τα καρκινικά κύτταρα. Όταν είμαστε άρρωστοι το «εκπέμπουμε» μέσω της αναπνοής μας, του ιδρώτα, των ούρων και του αίματος, δημιουργώντας μια «αύρα οσμών», διαφορετική από όταν είμαστε υγιείς και την οποία οι σκύλοι έχουν την ικανότητα να μυρίσουν.

Μάλιστα, μελέτες που έχουν διεξαχθεί έχουν δείξει ότι υπάρχουν συγκεκριμένες ασθένειες που είναι ανιχνεύσιμες από τους σκύλους.

Ας δούμε, λοιπόν, ποιες δύσκολες καταστάσεις είναι αυτές.

Καρκίνος

Έρευνες έχουν δείξει ότι οι καλά εκπαιδευμένοι σκύλοι μπορούν να ανιχνεύσουν διάφορους τύπους καρκίνου, όπως είναι το μελάνωμα, ο καρκίνος του παχέος εντέρου, ο καρκίνος του πνεύμονα, των ωοθηκών, του προστάτη και του μαστού.

Μια έρευνα του 2019 έδειξε ότι οι σκύλοι – και συγκεκριμένα σε αυτή την έρευνα 4 beagles – ήταν σε θέση να εντοπίζουν δείγματα αίματος ατόμων με καρκίνο, με ακρίβεια 97%. Μια άλλη μελέτη που διεξήχθη το 2021, αναφέρει ότι ένας εκπαιδευμένος σκύλος μπορούσε να ανιχνεύσει τον καρκίνο του μαστού από δείγματα ούρων 200 ατόμων, με ακρίβεια 100%. Από τους ανθρώπους που συμμετείχαν στην έρευνα, οι 40 είχαν καρκίνο του μαστού, οι 182 άλλους τύπους καρκίνου και οι 18 ήταν υγιείς.

Ωστόσο δεν είναι απαραίτητο ένας σκύλος να είναι εκπαιδευμένος να εντοπίζει αυτή την ασθένεια. Σε μια άλλη μελέτη το 2013, διαπιστώθηκε ότι ένας σκύλος διάσωσης εντόπισε ένα κακοήθες μελάνωμα πίσω από το αυτί του κηδεμόνα του. Ο σκύλος παρατηρήθηκε ότι έγλειφε τον άνθρωπό του επίμονα στο συγκεκριμένο σημείο που υπήρχε η κακοήθεια.

Δυστυχώς, οι ερευνητές δεν γνωρίζουν ακόμα ποιες ακριβώς χημικές ενώσεις σε διαφορετικούς τύπους καρκίνου ανιχνεύουν οι σκύλοι στα δείγματα, ώστε να ειδοποιήσουν για την παρουσία της νόσου. Αυτό παραμένει ένα εμπόδιο τόσο για την καλύτερη εκπαίδευση των σκύλων που «μυρίζουν» τον καρκίνο, όσο και για τη δημιουργία μηχανημάτων που θα μπορούν να τον ανιχνεύουν με μεγαλύτερη ακρίβεια σε πρώιμα στάδια.

Διαβήτης

Ίσως έχετε διαβάσει για σκύλους υπηρεσίας που χρησιμοποιούνται από άτομα που πάσχουν από κάποια ασθένεια όπως είναι και ο διαβήτης. Αυτό συμβαίνει γιατί οι εκπαιδευμένοι σκύλοι μπορούν να ανιχνεύσουν και να ειδοποιήσουν τους κηδεμόνες τους όταν τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα είναι εκτός ορίων – είτε πολύ υψηλά είτε πολύ χαμηλά, δύο καταστάσεις δυνητικά απειλητικές για την ανθρώπινη ζωή.

Μια μελέτη του 2016 που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Diabetes Care της Αμερικανικής Διαβητολογικής Εταιρείας διαπίστωσε ότι οι σκύλοι ανιχνεύουν το ισοπρένιο, μια πτητική οργανική ουσία που βρίσκεται στην ανθρώπινη αναπνοή και αυξάνεται σημαντικά κατά τη διάρκεια ενός επεισοδίου χαμηλού σακχάρου στο αίμα. Εμείς οι άνθρωποι δεν μπορούμε να την εντοπίσουμε αλλά οι σκύλοι μπορούν.

Μια μελέτη, 3 χρόνια αργότερα, το 2019 εξέτασε την αξιοπιστία των σκύλων στην ανίχνευση του σακχάρου στο αίμα των ασθενών και διαπίστωσε ότι το 81% των σκύλων ειδοποιούσε τον κηδεμόνα του όταν τα επίπεδα σακχάρου ήταν εκτός ορίων.

Αυτό που αξίζει να σημειωθεί είναι ότι οι εκπαιδευμένοι σκύλοι για να ειδοποιήσουν τον κηδεμόνα τους μπορεί ακόμα και να ξυπνήσουν, να πηδήξουν πάνω του, να τον σκουντήξουν ή να κάνουν οτιδήποτε χρειαστεί για να μπορέσει να καταλάβει ότι πρόκειται να υποστεί ένα επεισόδιο υπογλυκαιμίας – μια κατάσταση που μπορεί να προκαλέσει τρέμουλο, απώλεια συνείδησης και, αν δεν αντιμετωπιστεί, θάνατο. Ένας σκύλος που δεν είναι εκπαιδευμένος σε τέτοιες περιπτώσεις μπορεί να εμφανίσει σημάδια δυσφορίας και άγχους.

Ναρκοληψία

Η ναρκοληψία είναι μια χρόνια νευρολογική διαταραχή που χαρακτηρίζεται από υπερβολική και ανεξέλεγκτη υπνηλία ακόμα και έπειτα από επαρκή ύπνο. Οι άνθρωποι με ναρκοληψία μπορεί να είναι επιρρεπείς σε ξαφνικά επεισόδια ύπνου με αποτέλεσμα να είναι επικίνδυνες -ανάλογα βέβαια με το πότε εκδηλώνονται.

Σε μία μελέτη του 2013 ο επιστήμονας Luis Dominguez-Ortega, παρατήρησε ότι δύο εκπαιδευμένοι σκύλοι εντόπισαν 11 από τους 12 ασθενείς με ναρκοληψία, χρησιμοποιώντας δείγμα από τον ιδρώτα τους. Με αυτόν τον τρόπο απέδειξε ότι οι σκύλοι μπορούν να εντοπίσουν μια συγκεκριμένη ξεχωριστή μυρωδιά που παράγουν οι ασθενείς με ναρκοληψία.

Οι σκύλοι θα ειδοποιήσουν τον κηδεμόνα τους, μέχρι και 5 λεπτά νωρίτερα, είτε αρχίζοντας να γαβγίζουν, είτε να τον γλείφουν είτε να τον σκουντάν, υποδεικνύοντάς του ότι πρέπει να καθίσει ή να ξαπλώσει. Ένα ακόμη αξιοθαύμαστο σε αυτή την περίπτωση είναι ότι ο σκύλος μπορεί να ξαπλώσει πάνω στον άνθρωπό του για να τον προστατέψει να μην πέσει, για παράδειγμα από την καρέκλα, ή για να τον προστατέψει όταν βρίσκεται σε δημόσιο χώρο.

Ημικρανία

Όσοι υποφέρουν από ημικρανίες είναι πολύ σημαντικό να τις προλάβουν πριν ξεσπάσουν τα συμπτώματα, καθώς η αντιμετώπισή τους είναι διαφορετική σε πρώιμο στάδιο. Αν την προλάβουν στην αρχή τότε ίσως δεν εμφανίσουν έντονο πονοκέφαλο και δεν χρειαστεί να υποφέρουν για ώρες ή μέρες. Ευτυχώς, ορισμένοι σκύλοι είναι σε θέση να εντοπίζουν τα σημάδια που δείχνουν ότι μια ημικρανία είναι καθ’ οδόν. Μια έρευνα που έγινε σε ανθρώπους που έπασχαν από ημικρανίες και ήταν και κηδεμόνες σκύλου, αναφέρει ότι το 54% των 1.029 ανθρώπων παρατήρησε αλλαγή στην συμπεριφορά του μη εκπαιδευμένου σκύλου του πριν ή κατά τη διάρκεια της ημικρανίας. Οι κηδεμόνες δήλωσαν ότι τα κατοικίδιά τους άρχισαν να κάθονται πάνω τους ή δίπλα τους, να τους σκουντάν με το πόδι τους και να τους συνοδεύουν παντού μέσα και έξω από το σπίτι.

Είναι σημαντικό να αναφέρουμε ότι η μελέτη διεξήχθη με αυτοαναφορές των κηδεμόνων και όχι με παρατηρήσεις των ερευνητών. Ακόμα κι έτσι όμως, η μελέτη προσφέρει αρκετά στοιχεία για το ότι πολλοί σκύλοι φαίνεται να ανιχνεύουν και να ειδοποιούν τον άνθρωπό τους για μια επικείμενη αλλαγή στην υγεία του.

Επιληψία

Μια αξιόπιστη μέθοδος πρόβλεψης επιληπτικής κρίσης θα ήταν κάτι που θα βοηθούσε σε τεράστιο βαθμό τα επιληπτικά άτομα, καθώς κατά τη διάρκεια της κρίσης χάνουν τις αισθήσεις τους και υπάρχει υψηλός κίνδυνος να τραυματιστούν.

Μια έρευνα που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό MDPI Animals αναφέρει ότι οι 19 σκύλοι που συμμετείχαν έδειξαν αλλαγές στην συμπεριφορά τους όταν μύρισαν οσμές που σχετίζονταν με την κρίση την ώρα που συνέβαινε, σε σύγκριση με τις οσμές πριν ή μετά. Οι σκύλοι δεν είχαν εκπαιδευτεί στο να ανιχνεύουν επιληψία και εκτέθηκαν σε οσμές που θεωρήθηκαν χαρακτηριστικές τριών φάσεων επιληπτικών κρίσεων, χρησιμοποιώντας ιδρώτα που συλλέχθηκε από ανθρώπους με επιληψία. Κάνοντας εναλλαγή των διαφορετικών οσμών, κατέγραψαν τις αντιδράσεις των σκύλων, οι οποίοι είτε γάβγιζαν είτε έκλαιγαν είτε έγλειφαν τον κηδεμόνα τους. Αν και υπάρχει μια πτητική οσμή που συνδέεται με τις επιληπτικές κρίσεις και είναι ανιχνεύσιμη από τους σκύλους, δεν είμαστε ακόμα σε θέση να πούμε με ακρίβεια ότι υπάρχει δυνατότητα να τους εκπαιδεύσουμε για να προειδοποιούν για μια επικείμενη κρίση.

Φυσικά, υπάρχουν σκύλοι υπηρεσίας που μπορούν να εκπαιδευτούν να βοηθάνε τον κηδεμόνα τους κατά τη διάρκεια της κρίσης αλλά προς το παρόν πρέπει να γίνουν ακόμα περισσότερες μελέτες για την εκπαίδευση ανίχνευσής τους.

Τελευταίες σκέψεις

Τα σκυλιά είναι υπέροχα πλάσματα με αδιανόητες ικανότητες και απίστευτη ενσυναίσθηση. Προσωπικά, απορώ πώς μπορούν κάποιοι να τα κακοποιούν και να τα εγκαταλείπουν, αλλά αυτό είναι ένα άλλο μεγάλο θέμα που ίσως κάποια στιγμή αναπτύξουμε. Ελπίζουμε στο μέλλον να καταφέρουμε να μάθουμε περισσότερα πράγματα από αυτά τα υπέροχα πλάσματα και να μας βοηθήσουν κι άλλο τόσο σε θέματα ψυχολογικής όσο και σωματικής υγείας.