Πολλές φορές, κατηγοριοποιούμε τις ανθρώπινες αντιδράσεις απέναντι στον φόβο ως τα 4 F: πάγωμα (freeze), πάλη (fight), φυγή (flight), και καλόπιασμα (fawn).

Αυτό σημαίνει ότι, όταν κάποιος βιώνει ένα γεγονός που του προκαλεί φόβο, η ενστικτώδης αντίδρασή του μπορεί να είναι να “παγώσει” και να μην μπορεί να αντιδράσει, να τσακωθεί ή να επιτεθεί σε μια προσπάθεια αυτοπροστασίας, να αποδράσει από τη συνθήκη, ή να υποταχθεί στις βουλές του ατόμου που τον απειλεί, προσπαθώντας να το καλοπιάσει. Αυτές οι αντιδράσεις στον φόβο είναι σχεδιασμένες έτσι ώστε να μας προστατεύουν από καταστάσεις που απειλούν τη ζωή μας.

Τι συμβαίνει, όμως, με τους σκύλους; Ο πιο πιστός σύντροφος του ανθρώπου έχει τα δικά του 4 F με τα οποία αντιδρά ενστικτωδώς όταν φοβάται: πάγωμα (freeze), πάλη (fight), φυγή (flight), και νευρικότητα (fidget). Αν είστε κηδεμόνας σκύλου, το πιθανότερο είναι ότι έχετε παρατηρήσει τουλάχιστον μία τέτοια ομάδα αντιδράσεων όταν το κατοικίδιό σας τρομάζει από κάτι.

Ας δούμε περισσότερα για τα 4 F, καθώς και για το τι πρέπει να κάνετε όταν το σκυλάκι σας παρουσιάζει κάποια από αυτές τις αντιδράσεις.

Πάγωμα

Όπως οι άνθρωποι, έτσι και οι σκύλοι μπορεί να “παγώσουν” στη θέση τους όταν φοβηθούν κάτι, πιθανότατα προσπαθώντας να περάσουν απαρατήρητοι απ’ οτιδήποτε τους τρόμαξε. Παρόλα αυτά, ένας σκύλος μπορεί να παγώσει και όταν δεν γνωρίζει πώς να αντιδράσει, ή αν νιώθει παγιδευμένος (για παράδειγμα όταν είναι δεμένος με λουρί) και αισθάνεται ότι δεν μπορεί να κάνει κάτι άλλο.

Αν ένας σκύλος αντιδράσει παγώνοντας, θα το καταλάβετε αν μείνει ξαφνικά απόλυτα ακίνητος και άκαμπτος, τραβήξει τα αυτιά του προς τα πίσω, σφίξει τα χείλη του, αρχίσει να αποφεύγει την οπτική επαφή, ή αν περπατάει πιο αργά από το κανονικό (στην περίπτωση που δεν έχει παγώσει τελείως). Αν κληθείτε να αντιμετωπίσετε το πάγωμα του σκύλου σας, δεν πρέπει ποτέ να τον πιέσετε να μετακινηθεί, καθώς αυτό μπορεί να τον φοβίσει ακόμα περισσότερο. Προσπαθήστε να διώξετε ή να απομακρυνθείτε από αυτό που τον φόβισε, και στη συνέχεια καθησυχάστε τον.

Πάλη

Η συγκεκριμένη αντίδραση αποτελεί την τελευταία επιλογή ενός σκύλου. Αν μπορεί να καταφύγει σε κάποια από τις άλλες τρεις αντιδράσεις, θα το προτιμήσει από το να μπει κατευθείαν σε “λειτουργία” επίθεσης. Παρόλα αυτά, κάποιες φορές ο σκύλος σας μπορεί να συνειδητοποιήσει ότι οι άλλες τρεις αντιδράσεις δεν θα είναι αποτελεσματικές μέσα σε δευτερόλεπτα, με αποτέλεσμα να καταφύγει στην πάλη γρηγορότερα απ’ ό,τι περιμένετε. Ο σκύλος σας τότε μπορεί να αρχίσει να γρυλίζει, να γαβγίζει, ή να λαμβάνει στάση επίθεσης.

Η συγκεκριμένη αντίδραση στον φόβο πυροδοτείται από την άνοδο της κορτιζόλης στον οργανισμό του σκύλου, ως αποτέλεσμα ενός ερεθίσματος που τον τρομάζει πολύ. Μην τιμωρήσετε ποτέ έναν σκύλο που αντιδρά έντονα επειδή φοβάται. Επιμείνετε στην εκπαίδευση με τη χρήση της θετικής ενίσχυσης (δηλαδή επιβραβεύοντας τις επιθυμητές συμπεριφορές του σκύλου σας) ώστε να μεταβάλλετε τον τρόπο με τον οποίο αντιδρά απέναντι στον άνθρωπο, στο ζώο, ή στην τοποθεσία που του προκαλεί φόβο.

Φυγή

Αν ένας σκύλος τρομάξει από κάποιο ερέθισμα, ενδέχεται να προσπαθήσει να απομακρυνθεί από αυτό. Μπορεί να έχετε παρατηρήσει αυτή την αντίδραση όταν ο σκύλος σας τρέχει και κρύβεται από το πιστολάκι των μαλλιών, ή από ένα άλλο ζώο. Η γλώσσα του σώματος που χαρακτηρίζει την αντίδραση της φυγής είναι τα μεγάλα μάτια, τα αυτιά που τραβιούνται προς τα πίσω, η ουρά ανάμεσα στα πόδια, και η χαμηλωμένη στάση σώματος.

Αν ο σκύλος σας φεύγει μακριά από κάτι που τον φοβίζει, αφήστε τον να το κάνει. Μην υποχρεώνετε ποτέ έναν σκύλο να αλληλεπιδράσει με κάτι ή κάποιον που του προκαλεί έντονο φόβο. Αυτό απλά θα τον κάνει να φοβηθεί περισσότερο. Η τεχνική που συνιστάται να χρησιμοποιήσετε για να νικήσει ο σκύλος σας τους φόβους του είναι αυτή της αποευαισθητοποίησης και της αντίστροφης μάθησης.

Νευρικότητα

Αυτή η αντίδραση στον φόβο δεν είναι τόσο εύκολα αναγνωρίσιμη, με αποτέλεσμα να μην καταλαβαίνουν όλοι οι κηδεμόνες ότι πρόκειται για μια συμπεριφορά που εκδηλώνει το ζώο τους όταν φοβάται. Η νευρικότητα προκύπτει όταν ένας σκύλος προσπαθεί να διαχειριστεί το άγχος του καταφεύγοντας σε συμπεριφορές που τον βοηθούν να αποφύγει τη σύγκρουση ή να διατηρήσει την ηρεμία.

Ο σκύλος σας μπορεί να κλαίει, να πηγαίνει πάνω κάτω, να μυρίζει ή να ξύνεται έντονα, να σηκώνει ελαφρώς το ένα του πόδι, να τραβάει τα αυτιά του προς τα πίσω, ή να γλείφει τα χείλη του.

Αν ο σκύλος σας παρουσιάζει νευρικότητα, είναι σημαντικό να αναγνωρίσετε ότι αυτή οφείλεται σε φόβο και αμηχανία, και να τον αντιμετωπίσετε με ιδιαίτερη υπομονή.

Συνδυαστικές αντιδράσεις φόβου

Παρότι οι σκύλοι εμφανίζουν μόνο τέσσερις βασικές ομάδες αντιδράσεων απέναντι στον φόβο, ενδέχεται να παρουσιάσουν παραπάνω από μία συνδυαστικά, ή εναλλάξ μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα ή λεπτά (ίσως γιατί συνειδητοποιούν ότι μια αντίδραση θα είναι πιο αποτελεσματική από μια άλλη). Επομένως, ακόμα κι αν ο σκύλος σας παρουσιάζει νευρικότητα, συνιστάται να τον παρακολουθήσετε στενά, καθώς μπορεί σύντομα να στραφεί στην πάλη ή στη φυγή αν νιώσει ότι η εκδήλωση της νευρικότητας δεν τον ανακουφίζει.

Αν η αντίδραση φόβου ενός σκύλου ξεκινήσει με οτιδήποτε άλλο πέρα από την πάλη, αλλά αγνοηθεί, τότε ενδέχεται να καταλήξει σύντομα σε επιθετικές συμπεριφορές. Είναι σημαντικό να ανακουφίσετε τον σκύλο σας απομακρύνοντάς τον απ’ ό,τι τον φοβίζει. Αν ο σκύλος σας φοβάται, συνιστάται να προσέχετε πώς τον μεταχειρίζεστε, καθώς μπορεί να αντιδράσει επιθετικά απέναντί σας, γρυλίζοντας ή δαγκώνοντάς σας.