Σε μια χώρα όπου θέλουμε να ονομαζόμαστε προοδευτικοί, φιλάνθρωποι και φιλόζωοι, φαίνεται ότι έχουμε ακόμα πολύ δρόμο να κάνουμε σχετικά με την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Καθημερινά ακούμε για περιστατικά διακρίσεων και βίας απέναντι σε κοινωνικά ευάλωτες ομάδες. Ο μισαναπηρισμός είναι μια από αυτές τις μορφές διακρίσεων που βάλλει τα ανάπηρα άτομα, υποτιμώντας τις ικανότητές τους και στερώντας τους τον σεβασμό των βασικών ανθρωπίνων δικαιωμάτων τους. Σύμφωνα με την κοινωνική θεώρηση της αναπηρίας, δεν ευθύνεται αυτή καθαυτή η σωματική ή νοητική διαφορετικότητα των ατόμων για τις δυσκολίες που υφίστανται, αλλά η ανεπάρκεια της κοινωνίας και των δομών της, που αποτυγχάνουν στην ίση μεταχείριση όλων των ατόμων, ανάλογα με τις ανάγκες τους.

Ένα τρανό παράδειγμα του μισαναπηρισμού που χαρακτηρίζει την κοινωνία μας αφορά τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν συχνά οι χειριστές σκύλων-οδηγών στα μέσα μαζικής μεταφοράς και σε υπηρεσίες. Η Ιωάννα-Μαρία Γκέρτσου, ψυχολόγος στην Πανεπιστημιακή Παιδοψυχιατρική Κλινική του Παίδων Αγ. Σοφία και ιδρύτρια της Σχολής Σκύλων Οδηγών τυφλών “Λάρα”, με πρόσφατη ανάρτησή της στο Facebook καταδίκασε τα κακώς κείμενα, αναφερόμενη σε μισαναπηρική συμπεριφορά που εισέπραξε από οδηγό τρόλεϊ στο Χαλάνδρι.

Η κ. Γκέρτσου αναφέρει ότι, όταν ανέβηκε στο τρόλεϊ συνοδευόμενη από τον σκύλο-οδηγό της (ο οποίος, φυσικά, δεν φορούσε φίμωτρο), ο οδηγός άρχισε να φωνάζει. Αυτό δεν είχε κάποια νομική βάση, καθώς οι σκύλοι οδηγοί δεν υποχρεούνται να φορούν φίμωτρο, λόγω της εκτεταμένης διαδικασίας εκπαίδευσης και κοινωνικοποίησης από την οποία έχουν περάσει. Γράφει στην ανάρτησή της για τους σκύλους-οδηγούς:

Κι εγώ, είμαι δημόσιος υπάλληλος σε νοσοκομείο, δεν έχω άλλον τρόπο να μετακινηθώ, και παρακωλύεται η εργασία μου.

“Δεν εμφανίζονται έτσι ξαφνικά μια μέρα στα μέσα μαζικής μεταφοράς. Δουλεύουν. Σκέφτονται και λειτουργούν κάτω από δύσκολες συνθήκες. Το φίμωτρο δεν είναι απλώς εμπόδιο, στη δουλειά τους, είναι βασανιστικό.”

Ο οδηγός αντέδρασε επικαλούμενος τον νόμο, τον οποίο όμως η κ. Γκέρτσου γνώριζε πολύ καλά, καθώς… τον είχε συντάξει η ίδια.

Στη συνέχεια, η κ. Γκέρτσου έβγαλε το κινητό της και ξεκίνησε να διαβάζει ένα βιβλίο. Όταν την είδε ο οδηγός, σταμάτησε το τρόλεϊ λέγοντάς της ότι δεν είναι τυφλή, αφού μπορεί και διαβάζει στο κινητό. Όπως γράφει στην ανάρτησή της:

“Εδώ ας μιλήσουμε λίγο για το ρατσισμό της δυσπιστίας προς τα ανάπηρα άτομα που δεν πληρούν την “στερεοτυπική εικόνα” της βλάβης τους. Όσοι από εμάς λειτουργούμε αυτόνομα, αντιμετωπίζουμε διαρκώς αυτή τη δυσπιστία. Σαν να είναι η βλάβη μας υπό διαρκή αμφισβήτηση, και κατ’ επέκταση, να θεωρείται πως κοροϊδεύουμε τον κόσμο.

Τον κοιτάζω. Ωραία θα περάσουμε σήμερα, σκέφτομαι. Ακινητοποιεί το τρόλεϊ στη διασταύρωση Εθνικής Αντιστάσεως και Παπανικολή στο Χαλάνδρι κι αρχίζει να ουρλιάζει πως δεν πάει πουθενά αν δεν του δείξω τα χαρτιά του σκύλου. “Κύριε, θα τα δείξω στην αστυνομία”.

Καλώ το 100.

“Βρίσκομαι στο τρόλεϊ με σκύλο οδηγό. Δέχομαι μισαναπηρική επίθεση εδώ και τουλάχιστον 20 λεπτά. Παρακαλώ στείλτε περιπολικό”.

Η τηλεφωνήτρια κατάλαβε αμέσως. Παίρνει κι εκείνος.

“Έχω έναν μεγάλο σκύλο εδώ, και φαίνεται επιθετικός!”

Ο Μπάμπου; Επιθετικός;

Ο Μπάμπου που είναι ένας μπόγος αγάπης;”

Έπειτα, η κ. Γκέρτσου περιγράφει την αναταραχή που ακολούθησε όταν ο κόσμος άρχισε να κουράζεται από την αναμονή κι άρχισε να βρίζει τον οδηγό. Ένας κύριος, μάλιστα, επιχείρησε να του μιλήσει, λέγοντάς του πως έχει κι εκείνος χαμηλή όραση, χωρίς αποτέλεσμά όμως.

Η κ. Γκέρτσου συνεχίζει: “Φτάνει η ομάδα ΔΙΑΣ. Τους δείχνω τα χαρτιά μου και την κάρτα μου, που γράφει πως είμαι η πρόεδρος του οργανισμού που εκπαιδεύει σκύλους οδηγούς, της σχολής Λάρα δηλαδή.

“Να το λύσετε”, λένε οι αστυνομικοί. Ρωτούν τον οδηγό αν θα ξεκινήσει. Εκείνος απαντά θετικά.

“Να το λύσουμε”, λέω κι εγώ. Όμως μέχρι πότε θα το “λύνουμε;”.

Κυκλοφορούμε καθημερινά σε μια εντελώς αφιλόξενη πόλη. Και δεν γίνεται τίποτα. Δεν αλλάζει τίποτα, ποτέ. Πολίτες, κυβέρνηση, αστυνομικοί και δήμοι επιτρέπουν καθημερινά αμέτρητες ασυδοσίες στα μη προσβάσιμα πεζοδρόμια και στους μη προσβάσιμους δρόμους. Χώρια του ότι, για να μπει κανείς σε λεοφωρείο, τρόλεϊ πρέπει να είναι δασοκομάντο.

Μέχρι πότε θα υπομένω απρόκλητες διακρίσεις, λεκτικές επιθέσεις και μισαναπηρικές συμπεριφορές επειδή… βγήκα να πάω στη δουλειά μου;

Τι θέλετε να κάνω;

Να το καταπιώ και να πω “εντάξει, τα βρήκαμε;”

Τότε ακούω τον έναν αστυνομικό:

“Θα σας ασκηθεί δίωξη για παρακώλυση συγκοινωνιών”.

“Να μην κρατάμε το τρόλεϊ, λοιπόν, να καταγράφει το περιστατικό κι επόμενη στάση… η ΓΑΔΑ!”

Ας μιλήσουμε λίγο για το τι σημαίνει να βρεθεί σε ανάλογη κατάσταση ένα ανάπηρο άτομο. Τι πυροδοτεί αυτό ψυχολογικά μιλώντας; Τι φόβο γεννά η αλληλεπίδραση με την “εξουσία”, όταν νιώθεις ότι δεν σε πιστεύουν, ότι δεν σε προστατεύουν και πως, ανά πάσα στιγμή, μπορείς να βρεθείς αντιμέτωπη με τον οποιοδήποτε τρελό και το νόμο, μηνύσεις, δικαστήρια επειδή απλώς υπάρχεις;

Είναι η δεύτερη φορά που αλληλεπιδρώ με την αστυνομία επειδή έχω σκύλο οδηγό.

Μέχρι πότε;”

Ας σταθούμε λίγο σε αυτό το περιστατικό, και ας αναλογιστούμε ότι είναι μόνο ένα από τα πολλά που μαθαίνουμε. Γιατί να πρέπει ένα ανάπηρο άτομο να έρχεται αντιμέτωπο με τις αρχές μόνο και μόνο επειδή έχει σκύλο-οδηγό, όπως είθισται άλλωστε σε όλες τις ανεπτυγμένες κοινωνίες; Γιατί να μην μπορεί να κυκλοφορήσει ανενόχλητο, και να πάει στη δουλειά του χωρίς πρόβλημα; Γιατί ο εγωισμός και η άγνοια του ενός και του άλλου να πρέπει να καθορίζουν τις ζωές μας;

Ας σκεφτούμε σοβαρά το μερίδιο ευθύνης που έχουμε όλοι μας, μικρότερο ή μεγαλύτερο, σε αυτές τις περιπτώσεις, και ας δράσουμε ώστε οι πράξεις μας να αποτελέσουν κομμάτι της αλλαγής.