Τα αγαπημένα μας κατοικίδια, είτε αυτά έχουν τρίχωμα, είτε φτερά ή λέπια, γεμίζουν τη ζωή μας με νόημα και την καθημερινότητά μας με ατελείωτη αγάπη και ευτυχία.

Μας βοηθούν να ερχόμαστε σε επαφή με τον αληθινό εαυτό μας, να νιώθουμε ξένοιαστοι, να παίζουμε σαν παιδιά, και να δινόμαστε ολοκληρωτικά και ανιδιοτελώς σε ένα άλλο πλάσμα. Οι σχέσεις που αναπτύσσουμε με τα κατοικίδιά μας συχνά χαρακτηρίζονται από τέτοιο βάθος συναισθημάτων που δεν περιγράφεται με λόγια – αν και πολλοί λογοτέχνες, ποιητές, και άλλοι καλλιτέχνες έχουν κάνει αξιομνημόνευτες απόπειρες, χαρίζοντάς μας αριστουργήματα. Όπως έχει πει, άλλωστε, ο συγγραφέας Μίλαν Κούντερα: “Οι σκύλοι είναι ο σύνδεσμός μας με τον παράδεισο. Δεν γνωρίζουν την κακία ή τη ζήλεια ή την κατήφεια. Το να κάθεσαι μαζί με ένα σκύλο στην πλαγιά ενός λόφου είναι σα να είσαι ξανά στην Εδέμ, όπου το να μην κάνεις τίποτα δεν ήταν βαρετό – ήταν ειρήνη.”

Εκτός, όμως, από αυτά τα συγκλονιστικά συναισθήματα που μας ανυψώνουν ως ανθρώπους, η ζωή μαζί με κατοικίδια μας γεμίζει αναπόφευκτα και με αρνητικά συναισθήματα, όπως το άγχος, το πένθος, και η ενοχή. Η απώλεια ενός σκύλου ή μιας γάτας είναι, για τους περισσότερους ανθρώπους, μια εξαιρετικά τραυματική εμπειρία από την οποία τους παίρνει καιρό να συνέλθουν. Πέρα από το σοβαρότατο ζήτημα της απώλειας, το οποίο είναι ένα τεράστιο θέμα από μόνο του, υπάρχουν και τα καθημερινά άγχη για την υγεία και την ευημερία ενός ζώου που βασανίζουν τους κηδεμόνες. Ακόμα, ένα θέμα που δεν έχει ερευνηθεί ακόμη αρκετά, αλλά παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον και επιβαρύνει ψυχικά τους κηδεμόνες είναι οι ενοχές που βιώνουν οι περισσότεροι από εμάς σχετικά με τη φροντίδα που δίνουμε στα κατοικίδιά μας, την παραμέληση ή την κακή διάθεσή τους.

Μετά την πανδημία του Covid-19, καταγράφηκαν εμπειρίες κηδεμόνων που ένιωθαν τύψεις όταν χρειάστηκε να αφήσουν τα κατοικίδιά τους στο σπίτι και να επιστρέψουν στη δουλειά. Συχνά νιώθουμε άσχημα όταν πρέπει να κάνουμε κάτι δυσάρεστο για το κατοικίδιό μας, για παράδειγμα να το πάμε στον κτηνίατρο, όταν δεν έχουμε αρκετά χρήματα ή χρόνο ώστε να του προσφέρουμε την φροντίδα που επιθυμούμε, όταν δεν του κάνουμε όλα τα χατίρια, καθώς και όταν συνειδητοποιούμε ότι δεν μπορούμε να σώσουμε όλα τα αδέσποτα του κόσμου. Δυστυχώς, παρά τις πρόσφατες προσπάθειες βελτίωσης, η κατάσταση σχετικά με τα αδέσποτα στη χώρα μας εξακολουθεί να είναι ιδιαίτερα δυσχερής, με αποτέλεσμα το μεγαλύτερο υλικό και ψυχικό βάρος να πέφτει στους ώμους εθελοντών και φιλόζωων πολιτών οι οποίοι δεν έχουν επαρκείς πηγές υποστήριξης.

Σύμφωνα με τη Δρ. Lori Kogan και την ομάδα της του Πανεπιστημίου της Πολιτείας του Colorado, όπως γράφουν στη σχετική έρευνά τους που εκδόθηκε το 2022: “η ενοχή είναι το δυσάρεστο συναίσθημα που συνδέεται με τις συμπεριφορές, τις σκέψεις, ή τις προθέσεις κάποιου, και βασίζεται στην πιθανότητα να έχει φερθεί λανθασμένα ή να έχουν οι άλλοι αυτή την πεποίθηση για εκείνον.” Αναγνωρίζουν στους κηδεμόνες κατοικιδίων μια μορφή “γονεϊκής ενοχής” που μπορεί να επηρεάσει την ψυχική τους κατάσταση, και να οδηγήσει μέχρι και σε άγχος και κατάθλιψη. Η έρευνα μελέτησε τις ενοχές που φέρουν οι κηδεμόνες σχετικά με τους σκύλους τους. Τα αποτελέσματά της εμφάνιζαν έντονες ομοιότητες με την αντίστοιχη ερευνητική δουλειά που έχει ασχοληθεί με τις οικογενειακές σχέσεις μεταξύ ανθρώπων. Μέσω της έρευνας αναδείχθηκε το γεγονός ότι συχνά, όπως συμβαίνει και με τα συναισθήματα πένθους για ένα κατοικίδιο, οι ενοχές που φέρει ένας κηδεμόνας δεν αναγνωρίζονται πλήρως από τους γύρω του. Δηλαδή, όταν ένας κηδεμόνας κατοικιδίου βασανίζεται από ενοχές σχετικές με τη φροντίδα και τη σχέση του με το κατοικίδιό του, οι γύρω του σπάνια δίνουν επαρκή χώρο και χρόνο σε αυτό το δύσκολο συναίσθημα, ή μπορεί ακόμα και να το υποτιμούν. Η έρευνα καταλήγει στην παραίνεση προς τις επιχειρήσεις, για το διάστημα που ακολούθησε την έκρηξη της πανδημίας του κορωνοϊού, να εισάγουν ένα πλαίσιο ευελιξίας και κατανόησης για τα συναισθήματα των εργαζομένων, ώστε να συμβάλλουν έτσι στην ομαλή λειτουργία των οικογενειών τους, και συνεπώς στη βελτίωση της ψυχικής τους υγείας.

Πού μπαίνει, λοιπόν, το όριο των απαιτήσεων που έχουμε από τον εαυτό μας ως κηδεμόνες κατοικιδίων; Πού τελειώνει η επιθυμία μας για προσφορά, και πού αρχίζει – αν συμφωνήσουμε ότι πρέπει να αρχίζει – η αυτοφροντίδα; Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι δεν μπορούμε να φροντίσουμε κανένα άλλο πλάσμα εάν πρώτα δεν φροντίσουμε τον εαυτό μας. Όλοι και όλες μας φέρουμε πολλαπλά άγχη στην καθημερινότητά μας, καθώς και ενοχές για πράγματα που δεν μπορούμε να ελέγξουμε. Εάν δίνετε στα κατοικίδιά σας την αγάπη, τη φροντίδα, και τα χρήματα που διαθέτετε, λαμβάνοντας υπόψη και τις δικές σας ανάγκες, να θυμάστε ότι κάνετε το καλύτερο που μπορείτε, κι αυτό είναι ό,τι το σημαντικότερο. Να είστε σίγουροι/ες ότι τα κατοικίδιά σας εισπράττουν το ενδιαφέρον και την τρυφερότητά σας, και νιώθουν ευγνωμοσύνη που σας έχουν στη ζωή τους.