Κάθε κηδεμόνας σκύλου θα σας πει ότι υπάρχει κάτι μοναδικό στη σχέση με τον σκύλο του. Τα σκυλιά μας περιμένουν υπομονετικά στην πόρτα όταν φεύγουμε, συμπεριφέρονται σαν να τους έχει δοθεί ο κόσμος όλος όταν γεμίζουμε το μπολ με το φαγητό τους, τρελαίνονται όταν τα αγκαλιάζουμε και δείχνουν τέτοια αγάπη που είναι σπάνια σε πολλά άλλα κατοικίδια ζώα.

Από πού όμως προέρχεται αυτό το χαρακτηριστικό που κάνει τους σκύλους “τον καλύτερο φίλο του ανθρώπου”; Γιατί τα σκυλιά είναι τόσο πιστά; Η προφανής εξήγηση θα ήταν επειδή τους παρέχουμε τροφή και καταφύγιο, αλλά η βαθύτερη απάντηση έχει να κάνει με επιστημονικές μελέτες.

Δεδομένου ότι τα σκυλιά είναι ζώα αγέλης που κατάγονται άμεσα από τους λύκους, προτιμούν να κυνηγούν, να τρώνε, να κοιμούνται και να ζουν με μια αγέλη. Είναι κοινωνικά πλάσματα και μόλις εξημερώθηκαν, αυτή η αγέλη έγινε εμείς, οι άνθρωποι.

Αν έχετε ποτέ περάσει λίγο χρόνο εκπαιδεύοντας τον σκύλο σας, βλέπετε ότι θέλει να σας ευχαριστεί -εσάς, τον αρχηγό της αγέλης του- όπως ακριβώς οι λύκοι θέλουν να ευχαριστούν το δικό τους αρχηγό.

«Αυτό οφείλεται στη γενετική τους», αναφέρει η Dr Sara Ochoa, κτηνίατρος από το Τέξας και σύμβουλος του DogLab. «Αν είσαι μέλος της αγέλης τους, τότε θα σε βοηθήσουν να φροντίσεις τα μέλη της ομάδας τους. Ανατράφηκαν ώστε να πιστεύουν ότι η πίστη θα τους κρατήσει ζωντανούς και ότι αν είναι πιστοί στον αρχηγό τους, θα τους ταΐζουν, θα τους αγκαλιάζουν, θα τους αγαπούν και θα τους παρέχουν προστασία», θα πει η Ochoa.

Επιλεκτική αναπαραγωγή

Κατά τη διάρκεια της ιστορίας, η μακροχρόνια εξημέρωση οδήγησε στη δημιουργία πολλών διαφορετικών φυλών σκύλων που έγιναν για να εκπληρώνουν εξειδικευμένες λειτουργίες στην κοινωνία. Οι πρώτοι άνθρωποι πιθανότατα συμμετείχαν στην επιλεκτική αναπαραγωγή χωρίς καν να το γνωρίζουν, σκοτώνοντας τα σκυλιά που τους έκαναν επίθεση ή τους δάγκωναν, εκείνους ή κάποιο μέλος της οικογένειας ή της κοινότητάς τους. Επιπλέον, οι σκύλοι που ήταν από τη φύση τους «προικισμένοι» ως πιστοί κυνηγοί θα τύχαιναν καλύτερης φροντίδας.

Τα σκυλιά που συνεισέφεραν στην κοινωνία κρατούνταν για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, ενώ τα επιθετικά ή αυτά που δεν είχαν την ικανότητα να μάθουν όχι. Και, καθώς οι άνθρωποι διασταύρωναν σκύλους με εξημερωμένα ή φιλικά χαρακτηριστικά, άρχισαν παράλληλα και να αλλάζουν και τα φυσικά χαρακτηριστικά των σκύλων.

Τα πρώτα εξημερωμένα σκυλιά που ήταν αρκετά έξυπνα ώστε να συνδέουν τους κηδεμόνες τους με πράγματα, όπως τροφή και καταφύγιο, με αντάλλαγμα την υπακοή τους, ήταν πιο πιθανό να επιβιώσουν περισσότερο.

Και ενώ μπορεί όλο αυτό να ξεκίνησε με το να παρέχει ο άνθρωπος απλά τροφή και καταφύγιο στους σκύλους για να τον φυλάνε ή να τον βοηθούν στο κυνήγι, με τον καιρό οι άνθρωποι άρχισαν τελικά να προτιμούν τα σκυλιά που ήταν πιο υπάκουα, φιλικά και κοινωνικά. Και καθώς οι άνθρωποι εξελίχθηκαν και κυνηγούσαν λιγότερο, προχωρώντας σε έναν πιο ασφαλή τρόπο ζωής, η διαδικασία εξημέρωσης οδήγησε στη συντροφικότητα. Οι σκύλοι και οι άνθρωποι ήρθαν πιο κοντά.

Συμπεριφορά αγέλης

Οι σκύλοι, όπως και οι πρόγονοί τους οι λύκοι, είναι ζώα αγέλης. Για να επιβιώσουν στην άγρια φύση τα μέλη μιας αγέλης πρέπει να είναι πιστά και συνεργάσιμα. Ένας αρχηγός λύκος είναι επικεφαλής μέχρι να αρρωστήσει ή να γεράσει και να μην μπορεί να ανταποκριθεί σε αυτά που πρέπει να κάνει σαν αρχηγός. Και έτσι καταλήγει να «αμφισβητηθεί» από έναν ισχυρότερο λύκο για το καλό ολόκληρης της αγέλης. Αυτό υποδηλώνει ότι οι λύκοι παρακινούνται από το καλό της ομάδας και όχι από την αφοσίωση στον αρχηγό τους.

Αυτό ακριβώς διαπίστωσε μια μελέτη του 2014, του Ερευνητικού Ινστιτούτου Messerli του Πανεπιστημίου Κτηνιατρικής της Βιέννης, όταν οι ερευνητές εξέτασαν αγέλες σκύλων και λύκων που εκτράφηκαν σε εργαστήρια, καταλήγοντας στο συμπέρασμα ότι η σχέση μεταξύ σκύλων και ανθρώπων είναι ιεραρχική (με τον κηδεμόνα τους στην κορυφή) και όχι συνεργατική όπως στις αγέλες λύκων.

Καθώς οι λύκοι εξημερώνονταν σιγά σιγά στους σύγχρονους σκύλους, σύμφωνα με τη μελέτη, οι δεύτεροι εκτρέφονταν για την αφοσίωσή τους, την εξάρτησή τους από τους ανθρώπους αλλά και την ικανότητά τους να ακολουθούν εντολές.

Κοινωνικός δεσμός

Η οξυτοκίνη, η ορμόνη που απελευθερώνεται όταν οι άνθρωποι αγκαλιάζονται, ή συνδέονται κοινωνικά, παίζει επίσης ρόλο. Το δέσιμο με το βλέμμα, καθώς και το χάιδεμα και η συζήτηση, αυξάνει τα επίπεδα της οξυτοκίνης τόσο στους ανθρώπους όσο και στους σκύλους.

Πρόκειται για έναν τρόπο επικοινωνίας που μοιάζει με τον ανθρώπινο. Οι λύκοι σπάνια έρχονται σε οπτική επαφή με τους χειριστές τους, πράγμα που σημαίνει ότι αν εσείς και ο σκύλος σας αρέσκεστε να κοιτάζετε ο ένας τον άλλον στα μάτια, αυτό είναι ένα χαρακτηριστικό που πιθανότατα δημιουργήθηκε κατά τη διαδικασία εξημέρωσης.

Η οξυτοκίνη συνδέεται με συναισθήματα αφοσίωσης και εμπιστοσύνης, τα οποία με τη σειρά τους βοηθούν την εδραίωση της αφοσίωσης και της αγάπης στις συναισθηματικές σχέσεις. Το γεγονός ότι η οξυτοκίνη αυξάνεται τόσο στους ανθρώπους όσο και στους σκύλους -αλλά όχι στους λύκους- κατά τη διάρκεια της οπτικής επαφής και της επικοινωνίας αυτό σημαίνει ότι μπορεί να έχει συμβάλει στην εξέλιξη του δεσμού ανθρώπου-σκύλου.

Είναι ορισμένες φυλές σκύλων πιο πιστές από άλλες;

Ο οικόσιτος σκύλος, ή Canis lupus familiaris, είναι το πρώτο και μοναδικό μεγάλο σαρκοφάγο που εξημερώθηκε ποτέ από τον άνθρωπο. Κυρίως μέσα στα τελευταία 200 χρόνια περίπου, οι σκύλοι έχουν υποστεί μια ραγδαία αλλαγή. Σε σύγκριση με άλλα άγρια και οικόσιτα είδη, οι σύγχρονοι σκύλοι παρουσιάζουν ασύγκριτη γενετική ποικιλομορφία μεταξύ των φυλών, από ένα Κανίς του ενός κιλού μέχρι ένα Μαστίφ των 70 κιλών.

Όλοι έχουμε ακούσει ιστορίες για μεμονωμένες περιπτώσεις σκύλων που είναι γνωστές για τη μεγάλη αφοσίωσή τους, όπως ο Χάτσικο, το ιαπωνικό Ακίτα, που περίμενε το αφεντικό του κάθε μέρα στο σταθμό Σιμπούγια στο Τόκιο, ακόμη και όταν εκείνο πέθανε.

Αυτό που αναφέρουν οι ειδικοί είναι ότι δεν υπάρχουν πολλές επιστημονικές αποδείξεις ότι ορισμένες φυλές είναι πιο πιστές από άλλες, αν και σίγουρα θα μπορούσε κανείς να ισχυριστεί ότι τα σκυλιά που εκτρέφονται για συγκεκριμένες εργασίες, όπως το κυνήγι και τη βοσκή, έχουν περισσότερες πιθανότητες να παραμείνουν πιστά στους κηδεμόνες τους.

Πολλοί κηδεμόνες μπορεί να πιστεύουν ότι ο σκύλος τους τους αγαπάει τόσο πολύ και τους είναι πιστός μόνο επειδή τον υιοθέτησαν, τον “έσωσαν” ή ακόμη και σε ορισμένες περιπτώσεις, τον έβγαλαν από κακές συνθήκες για να του δώσουν ένα υπέροχο σπίτι. Αλλά αυτό μπορεί να είναι περισσότερο ένα ανθρώπινο χαρακτηριστικό που αποδίδουμε στους σκύλους καθώς οι ειδικοί θα πουν ότι αφοσίωση είναι απλώς ένα μέρος των ενστίκτων επιβίωσής τους.

Τα σκυλιά προτιμούν την παρέα της αγέλης τους και καταλαβαίνουν εκ φύσεως ότι η αγέλη είναι ένας επιτυχημένος τρόπος να ζήσουν μαζί. Έτσι, την επόμενη φορά που θα σκεφτείτε πόσο πιστός είναι ο σκύλος σύντροφός σας σε εσάς, θυμηθείτε ότι είστε ο αρχηγός της αγέλης του και αυτή η πίστη προέρχεται από χιλιάδες χρόνια θεμελιώδους εξέλιξης.