Οι σκύλοι αντιλαμβάνονται τα πράγματα διαφορετικά από εμάς και είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι είμαστε διαφορετικά είδη και επικοινωνούμε με διαφορετικούς τρόπους. Οι άνθρωποι έχουν ιστορικά εκπαιδευτεί να χρησιμοποιούν λέξεις για να επικοινωνούν συναισθήματα, απόψεις και σκέψεις. Η τάση μας να επικοινωνούμε λεκτικά συχνά ξεπερνάει τα άλλα είδη, ωστόσο χρησιμοποιούμε λέξεις για να επικοινωνήσουμε με τα σκυλιά μας χωρίς καν να αξιολογούμε αν το νόημα των λέξεων αυτών μπορεί να γίνει κατανοητό ή όχι από εκείνα.

Ας μιλήσουμε για την τάση να χρησιμοποιούμε το “Όχι” για να σταματήσουμε την ανεπιθύμητη συμπεριφορά του σκύλου και να δείξουμε τη δυσαρέσκειά μας. Αυτή η λέξη ακούγεται συχνά με σοβαρό και επιβλητικό τόνο φωνής. Η τάση μας να λέμε “Όχι” συχνά πηγάζει από την έμφυτη επιθυμία μας για άμεση ικανοποίηση. Θέλουμε τα σκυλιά μας να μαθαίνουν αμέσως, αλλά αποφεύγουμε να τους παρέχουμε τις απαραίτητες πληροφορίες.

Πληρώνουμε εκπαιδευτές σκύλων και ξοδεύουμε άφθονο χρόνο για να εκπαιδεύσουμε τους σκύλους μας να κατανοούν τα λεκτικά συνθήματα “Κάτσε“, “Κάτω”, “Μείνε” κ.λπ. και να χρησιμοποιούμε επανειλημμένα τη λέξη “Όχι” χωρίς να έχουμε προετοιμάσει προηγουμένως τους σκύλους μας. Απλά υποθέτουμε ότι τα λόγια μας θα λειτουργήσουν για να αποτρέψουμε τα σκυλιά μας από το να δείξουν μια ανεπιθύμητη συμπεριφορά. Υποθέτουμε επίσης ότι κατανοούν τη δυσαρέσκεια ή τα συναισθήματά μας και σταματούν μια κακή συμπεριφορά για να μας “ευχαριστήσουν”.

Ένα συνηθισμένο σενάριο σε πολλά σπίτια έχει να κάνει με το να βάζουμε το κουτάβι μας σε περιορισμένο χώρο, ώστε να μπορούμε να το επιβλέπουμε. Αυτή η επίβλεψη αποτρέπει ανεπιθύμητες συμπεριφορές του, όπως το μάσημα, το σκάψιμο και άλλα. Στη συνέχεια, τα κουτάβι αφήνεται ελεύθερο να περιφέρεται στο σπίτι, όπου μπορεί να επιβλέπεται. Μέρος αυτής της εποπτείας περιλαμβάνει συχνά διάφορες λέξεις για να σταματήσει κάποια ανεπιθύμητη συμπεριφορά, όπως είναι το “Όχι”.

Ο στόχος αυτών των παρατηρήσεων είναι να ασκείται πίεση στο κουτάβι όταν επιδίδεται σε ακατάλληλες συμπεριφορές και στη συνέχεια να σταματάει η πίεση αυτή μόλις αυτό σταματήσει. Υπάρχουν, ωστόσο, αρκετά προβλήματα με τη χρήση της λέξης “Όχι”, τα οποία θα δούμε παρακάτω.

Οι επιπτώσεις της χρήσης του “Όχι” και παρόμοιων ήχων

1. Μπορεί το timing να είναι λάθος

Υπάρχει μεγάλη διαφορά μεταξύ της διακοπής της ανεπιθύμητης συμπεριφοράς του σκύλου πριν ξεκινήσει και της διακοπής της όταν αυτή έχει ήδη ξεκινήσει. Για παράδειγμα, αν πείτε στον σκύλο σας “Όχι”, όταν αυτός ήδη δείχνει προβληματική συμπεριφορά, συχνά είναι πολύ αργά.

Εάν, για παράδειγμα, ο σκύλος σας έχει ήδη αποκτήσει πρόσβαση στο φαγητό στον πάγκο, μέχρι τη στιγμή που θα εκφράσετε τη δυσαρέσκειά σας, αυτές οι μπουκιές φαγητού θα έχουν ήδη φαγωθεί από εκείνον.

Με αυτόν δηλαδή τον τρόπο το “Όχι” σας κινδυνεύει να αποδυναμωθεί. Αν το κάνετε αυτό αρκετά συχνά, ο σκύλος σας μπορεί να μάθει ότι ακόμα και αν του πείτε “Όχι”, αξίζει τον κόπο να κάνει πράξη την παρόρμησή του. Αν λέτε “Όχι” όταν ο σκύλος σας αρπάζει το παπούτσι σας και εκείνος καταφέρνει να φύγει με το απαγορευμένο αντικείμενο, μπορεί να σκεφτεί ότι έχετε ξεκινήσει ένα ωραίο παιχνίδι. Για αυτό κάνουμε λόγο για λάθος timing.

2. Ο σκύλος σας μπορεί να σας συνδέσει με κάτι αρνητικό

Για τα ευαίσθητα σκυλιά, ένα ξαφνικό “Όχι” μπορεί να ακούγεται φοβιστικό και αγχωτικό. Και έτσι ο σκύλος σας μπορεί να αρχίσει να σας φοβάται επειδή είστε απρόβλεπτοι. Οι αρνητικοί συνειρμοί προκαλούν σε ορισμένα σκυλιά αμυντική-επιθετική συμπεριφορά.

Συν τοις άλλοις, όταν προφέρετε τη λέξη “Όχι”, μπορεί να νομίζετε ότι λειτουργεί. Μπορεί να νομίζετε ότι ο σκύλος σας επέλεξε συνειδητά να σταματήσει τη συγκεκριμένη συμπεριφορά επειδή καταλαβαίνει τη λέξη αυτή.

Στην πραγματικότητα, ο σκύλος σας απλώς αντιδρά στο “Όχι” σας επειδή φοβάται, όπως εξηγεί η Αμερικανίδα κτηνίατρος και συγγραφέας Myran Milani στο βιβλίο “The Body Language and Emotion of Dogs” (“Η Γλώσσα του Σώματος και τα Συναισθήματα των Σκύλων”).

3. Ο σκύλος σας μπορεί να συμπεριφέρεται καλά μόνο στην παρουσία σας

Το “Όχι” μπορεί να κάνει τον σκύλο σας να συνδέει την παρουσία σας με αυτόν τον ήχο. Με άλλα λόγια, μαθαίνει να μην κάνει κάτι ανεπιθύμητο όταν είστε κοντά του. Τη στιγμή όμως που θα γυρίσετε την πλάτη σας, εκείνος πιθανότατα θα επιστρέψει στην κακή συνήθεια. Ο σκύλος σας δεν το κάνει αυτό από κακία, όπως υποθέτουν πολλοί κηδεμόνες, απλώς έχει συνδέσει την παρουσία σας με τη διόρθωση της κακής του συμπεριφοράς μέσω συνειρμικής μάθησης.

4. Η συχνή επανάληψη του «Όχι»

Ενώ για ορισμένα ευαίσθητα σκυλιά, το “Όχι” ή άλλοι απότομοι ήχοι μπορεί να εκλαμβάνονται ως τρομακτικοί και εκφοβιστικοί, αντίθετα υπάρχουν σκυλιά που βρίσκουν αυτές τις λέξεις ή τους ανάλογους ήχους άσχετους. Με άλλα λόγια, δεν τους νοιάζει καθόλου. Ο σκύλος μασάει ένα παπούτσι: “Όχι!” Ο σκύλος σκάβει στο παρτέρι: “Όχι!” Ο σκύλος γαβγίζει: Σε αυτό το τελευταίο σενάριο, υπάρχει μεγάλη πιθανότητα ο σκύλος σας να νομίζει ότι το “Όχι” που θα του πείτε είναι απλώς ο τρόπος σας να γαβγίζετε μαζί του.

Όταν οι κηδεμόνες σκύλων προφέρουν τη λέξη “Όχι” ξανά και ξανά και ξανά, αυτή κινδυνεύει να χάσει το νόημά της. Οι ειδικοί αναφέρουν ότι αν ποτέ θελήσετε να απευαισθητοποιήσετε τον σκύλο σας στη λέξη “Όχι”, το μόνο που θα πρέπει να κάνετε είναι να την επαναλαμβάνετε συχνά. Και αυτό γιατί ο σκύλος μαθαίνει γρήγορα να το αγνοεί.

5. Μπορεί να μην καλύπτετε τις ανάγκες του σκύλου σας

Αν πιάνετε τον εαυτό σας να λέει “Όχι” στον σκύλο σας ή να χρησιμοποιείτε άλλα μέσα για να σταματήσει την ανεπιθύμητη συμπεριφορά του, προσπαθήστε να αναρωτηθείτε: “Έχει ο σκύλος μου επαρκή άσκηση, εκπαίδευση, προσοχή και πνευματική διέγερση;”

Τα κουτάβια, για παράδειγμα, τείνουν να μπλέκουν σε μπελάδες επειδή έχουν πολλή ενέργεια και πολύ έντονη επιθυμία να εξερευνήσουν πράγματα. Θέλουν να μασάνε τα πάντα, επειδή έτσι εξερευνούν τον κόσμο και επειδή βγάζουν δόντια.

Τα σκυλιά έχουν ανάγκες άσκησης και χρειάζονται εκπαίδευση, παιχνίδι, προσοχή και πνευματική διέγερση για να ζήσουν καλά και να έχουν καλή συμπεριφορά. Ίσως εργάζεστε πολλές ώρες και ο σκύλος σας συμπεριφέρεται άσχημα όταν επιστρέφετε στο σπίτι. Μπορεί να του λέτε επανειλημμένα “Όχι”, αλλά η κακή του συμπεριφορά επαναλαμβάνεται. Ο σκύλος σας μπορεί να συμπεριφέρεται άσχημα μόνο και μόνο για να τραβήξει την προσοχή σας. Αφού μείνει μόνος του για μεγάλο χρονικό διάστημα, είναι ενθουσιασμένος που θα σας δει και κάνει τρέλες.

Σας περίμενε όλη την ημέρα, οπότε φανταστείτε πώς αισθάνεται όταν επιστρέφετε στο σπίτι, ετοιμάζετε το δείπνο και μετά πέφτετε στον καναπέ για να δείτε τηλεόραση. “Έ, τι θα γίνει με εμένα; Έχω ανάγκες, το ξέρεις;” Έτσι, ο σκύλος σας αρχίζει να μασάει το τηλεκοντρόλ ή να αρπάζει τα παπούτσια σας για να αποσπάσει την προσοχή σας. “Όχι!” λέτε εσείς. Ο σκύλος συνεχίζει καθώς σας έκανε να τον κοιτάξετε και να του μιλήσετε. Το ηθικό δίδαγμα της ιστορίας είναι ότι τα σκυλιά που έχουν στερηθεί προσοχής, βόλτας, παιχνιδιών και άλλων σημαντικών για αυτά πραγμάτων θεωρούν ότι ακόμη και η αρνητική προσοχή είναι καλύτερη από την καθόλου προσοχή. Την επόμενη φορά που ο σκύλος σας συμπεριφερθεί άσχημα, σκεφτείτε αν ικανοποιείτε τις ανάγκες του και αν παίρνει αρκετή προσοχή.

6. Η εντολή δεν έχει νόημα χωρίς πρόσθετη καθοδήγηση

Πολλοί κηδεμόνες σκύλων χρησιμοποιούν τη λέξη “Όχι” για να σταματήσουν τον σκύλο τους όταν αυτός δείχνει μια ανεπιθύμητη συμπεριφορά. Ένα δυνατό και τρομακτικό “Όχι” θα τραβήξει την προσοχή του σκύλου, αλλά τι γίνεται μετά από αυτό; Ο σκύλος θα χρειαστεί κάποιου είδους καθοδήγηση. Δεν πρέπει να αφεθεί έτσι.

Φανταστείτε ότι οδηγείτε και ο συνοδηγός δίπλα σας φωνάζει “Όχι!” Πιθανότατα θα τρομάξετε, θα τον κοιτάξετε και θα αναρωτηθείτε: “Τι στο καλό!” Αφού γνωρίζετε ότι η λέξη “Όχι” σημαίνει ότι κάτι δεν πάει καλά, ρωτάτε: “Τι συμβαίνει;” Τι γίνεται αν ο άλλος δεν σας δώσει περισσότερες πληροφορίες; Εσείς πιθανότατα θα συνεχίσετε να οδηγείτε. Ωστόσο, αν ο άλλος συνεχίσει με κάτι σαν: “Μόλις χάσαμε την έξοδο”, εσείς κάνετε μια αναστροφή και επιστρέφετε στην κανονική σας διαδρομή. Κανένα πρόβλημα λοιπόν.

Έτσι γίνεται και με τον σκύλο σας. Αν δεν ακολουθήσει καμία κατεύθυνση-καθοδήγηση όταν χρησιμοποιείτε τη λέξη “Όχι”, ο σκύλος σας θα «χαθεί». Όχι χαμένος με την έννοια ότι έχασε την έξοδο και δεν μπορεί να βρει το δρόμο της επιστροφής, χαμένος με την έννοια ότι δεν έχει τρόπο να ξέρει τι πρέπει να κάνει. Αν και βασικά δεν συμφωνούμε με το ”Όχι”, οφείλουμε να παραδεχτούμε ότι ένα “Όχι” με κάποια κατεύθυνση είναι πολύ καλύτερο από ένα “Όχι” χωρίς καμία κατεύθυνση. Λάβετε επίσης υπόψη σας ότι υπάρχουν καλύτερες λέξεις για τη λέξη “΄Οχι”.

Εναλλακτικές λύσεις για να διδάξετε έναν σκύλο “Όχι”

Αν σταματήσετε να λέτε τη λέξη “Όχι”, τι πρέπει να κάνετε ή να πείτε αντ’ αυτού; Μπορεί να αισθάνεστε ότι έχετε πέσει στο κενό. Πολλοί κηδεμόνες βρίσκονται σε αμηχανία όταν τους προτείνεται να σταματήσουν να χρησιμοποιούν τη λέξη “Όχι”, επειδή χρησιμοποιήθηκε τόσο εκτενώς στο παρελθόν ως προσπάθεια καταστολής οποιασδήποτε συμπεριφοράς του σκύλου. Πιστεύαμε μάλιστα ότι πραγματικά και ουσιαστικά δούλευε.

Υπάρχουν πολλά πράγματα που μπορούν να γίνουν για να βοηθήσουν στην πρόκληση επιθυμητής συμπεριφοράς και στη μείωση της ανεπιθύμητης συμπεριφοράς ενός σκύλου, όπως:

-Βεβαιωθείτε ότι ο σκύλος σας κοινωνικοποιείται σωστά, εκπαιδεύεται όπως πρέπει, παίζει παιχνίδια, κάνει πράγματα, πηγαίνει τις βόλτες του και αλληλεπιδρά.

-Αποτρέψτε την πρόσβασή του σε ερεθίσματα που ενθαρρύνουν ανεπιθύμητες συμπεριφορές (π.χ. κρατήστε τα παπούτσια μακριά, αν έχει την τάση να τα μασάει όταν δεν είστε στο δωμάτιο).

-Αφήστε πολλά παιχνίδια για να έχει επιλογές. Εναλλάσσετε τακτικά τα παιχνίδια για να διατηρήσετε το ενδιαφέρον του.

-Επενδύστε σε διαδραστικά παιχνίδια και έχετέ τα άμεσα διαθέσιμα σε στιγμές που αισθάνεστε ότι ο σκύλος σας μπορεί να είναι πιθανό να εμπλακεί σε προβληματικές συμπεριφορές. Δοκιμάστε να τα γεμίσετε με λιχουδιές ή προσφέρετέ του ένα παζλ για σκύλους, το οποίο μπορεί να προσφέρει αρκετά λεπτά ψυχαγωγίας.

-Μάθετε στον σκύλο σας να “ανταλλάσσει” αντικείμενα και εκπαιδεύστε τον με τα συνθήματα “Άφησέ το” και “Πέταξέ το” για εκείνες τις φορές που καταλήγει με κάτι που δεν θα έπρεπε να έχει.

-Αποτρέψτε την επανάληψη προβληματικών συμπεριφορών. Βεβαιωθείτε ότι επαινείτε τον σκύλο σας με λιχουδιές και άλλα και τον επιβραβεύετε για τις καλές επιλογές του.

-Όσο περισσότερο επιβραβεύετε τις επιθυμητές συμπεριφορές (τώρα, μην τσιγκουνευτείτε με τις νόστιμες λιχουδιές, ειδικά στα αρχικά στάδια), τόσο περισσότερο θα ενισχύονται και τόσο περισσότερο θα τις βλέπετε να επαναλαμβάνονται.

Αν τώρα οι προβληματικές συμπεριφορές δεν μειωθούν, μην καταφύγετε πάλι στη λύση του ”Όχι” αλλά ζητήστε βοήθεια από έναν αξιόπιστο θετικό εκπαιδευτή, ο οποίος χρησιμοποιεί επιστημονικά τεκμηριωμένες μεθόδους για την επίλυση προβληματικών συμπεριφορών στους σκύλους.