Η πιο συνηθισμένη μέθοδος εκπαίδευσης ακολουθώντας τη θεωρία του συμπεριφορισμού, είναι η σύνδεση αυτών που θέλουμε να μάθουμε στο κατοικίδιό μας με θετικές εμπειρίες – επιβράβευση, π.χ. λιχουδιές, παιχνίδια, επαίνους.

Τι γίνεται, όμως, όταν ο σκύλος μας έχει ήδη συνδέσει συγκεκριμένες καταστάσεις με αρνητικές εμπειρίες και παρουσιάζει συμπεριφορές φόβου ή άγχους; Σ’ αυτή την περίπτωση χρειάζεται η αποευαισθητοποίηση (desensitization) ως προς συγκεκριμένα ερεθίσματα, και η αντίστροφη μάθηση (counterconditioning), δηλαδή η αντικατάσταση των αρνητικών εμπειριών που συνδέει ο σκύλος σας με τα ερεθίσματα αυτά, με θετικές εμπειρίες. Πρέπει, δηλαδή, να ανατρέψουμε την ευαισθησία του σκύλου σε συγκεκριμένα ερεθίσματα, μαθαίνοντάς του να τα συνδέει εκ νέου με θετικές εμπειρίες, αντί για αρνητικές. Οι δύο αυτές μέθοδοι εκπαίδευσης μπορούν να βοηθήσουν τον σκύλο σας να ξεπεράσει τα αρνητικά συναισθήματα και αντιδράσεις απέναντι σε συγκεκριμένους ανθρώπους, ζώα, και άλλα ερεθίσματα.

Αποευαισθητοποίηση

Η αποευαισθητοποίηση είναι μια διαδικασία τροποποίησης της συμπεριφοράς του σκύλου κατά την οποία εκτίθεται σε πράγματα που τον φοβίζουν με τρόπο σταδιακό και προσεκτικό, έτσι ώστε να μάθει σιγά-σιγά να μην αντιδράει αρνητικά όταν αυτά συμβαίνουν. Η αποευαισθητοποίηση είναι ένας τρόπος να μάθει ο σκύλος σας ότι τα πράγματα που τον φοβίζουν δεν είναι, στην πραγματικότητα, τόσο τρομαχτικά. Ο στόχος είναι το ερέθισμα που προκαλεί την αντίδραση φόβου, δηλαδή το ερέθισμα στο οποίο ο σκύλος έχει ευαισθησία, να γίνει ασήμαντο γι’ αυτόν, δηλαδή να αποευαισθητοποιηθεί. Η εκπαίδευση με αποευαισθητοποίηση συχνά συνδυάζεται με την εκπαίδευση με αντίστροφη μάθηση.

Αντίστροφη μάθηση

Η αντίστροφη μάθηση είναι μια μέθοδος που συνδυάζεται με αυτή της αποευαισθητοποίησης. Ο στόχος της αντίστροφης μάθησης είναι να αλλάξει την αντίδραση του σκύλου σε ένα συγκεκριμένο ερέθισμα από αρνητική σε θετική.

Για παράδειγμα, αν κάθε φορά που ετοιμάζεστε να κάνετε μπάνιο τον σκύλο σας αυτός γρυλίζει, γαβγίζει και προσπαθεί να σας ξεφύγει, θα προσπαθήσετε να μετατρέψετε αυτές τις αρνητικές αντιδράσεις σε θετικά συναισθήματα και αντιδράσεις. Ο στόχος είναι, δηλαδή, να μάθετε στον σκύλο σας να συνδέει το μπάνιο με μια θετική εμπειρία. Γι’ αυτό μπορείτε να χρησιμοποιήσετε επαίνους, λιχουδιές, ή παιχνίδια. Όταν ο σκύλος σας καταλάβει ότι θα πάει για μπάνιο, οδηγήστε τον στη μπανιέρα, και μόλις μπει δώστε του λιχουδιές, καθώς και αφού τελειώσει το μπάνιο.

Φυσικά, ανάλογα με τις εμπειρίες του σκύλου, είναι πιθανό να χρειαστεί υπομονή, επιμονή, και χρόνος για να δείτε θετικά αποτελέσματα, αφού πιθανότατα έχει περάσει πολύ καιρό να φοβάται ή να αγχώνεται κάποιο συγκεκριμένο ερέθισμα.

Πώς θα χρησιμοποιήσετε την αποευαισθητοποίηση και την αντίστροφη μάθηση για να τροποποιήσετε τη συμπεριφορά του σκύλου σας:

Εντοπίστε τα ερεθίσματα που προκαλούν την αρνητική αντίδραση

Είτε πρόκειται για άνθρωπο, είτε για άλλο ζώο, είτε για κάποιο αντικείμενο ή κάποιον ήχο, παρατηρώντας τον σκύλο σας μπορείτε να κατανοήσετε τα συμπεριφορικά μοτίβα του και να εντοπίσετε τα ερεθίσματα που του προκαλούν την αρνητική αντίδραση. Αφού τα εντοπίσετε ξεκινήστε σιγά-σιγά να τα εισάγετε με έναν τρόπο που δεν θα προκαλέσει στον σκύλο σας φόβο, άγχος, ή επιθετικότητα.

Εφαρμόστε πρακτικές θετικής ενίσχυσης γύρω από το ερέθισμα

Κάθε φορά που ο σκύλος σας παρατηρεί το αντικείμενο, τον άνθρωπο, ή το ζώο που προκαλεί τα αρνητικά συναισθήματα χωρίς να αντιδράσει αρνητικά, επιβραβεύστε τον με μια λιχουδιά, με επαίνους, ή με το αγαπημένο του παιχνίδι. Φροντίστε να εκθέτετε τον σκύλο σας στο ερέθισμα για λίγο και σταδιακά για περισσότερο κάθε μέρα μέχρι να το συνηθίσει. Σιγά σιγά, μπορείτε να φέρνετε το αντικείμενο, το ζώο, ή τον άνθρωπο, πιο κοντά στον σκύλο σας μέχρι να βεβαιωθείτε ότι δεν αντιδρά αρνητικά. Αν αντιδράσει αρνητικά απομακρύνετε ελαφρώς το ερέθισμα και συνεχίστε τη διαδικασία με πιο αργούς ρυθμούς. Προσοχή: Μην δοκιμάσετε να φέρετε κοντά έναν άνθρωπο ή ένα άλλο ζώο με τον σκύλο σας εάν αυτός δείχνει σημάδια επιθετικότητας.

Μην μαλώνετε τον σκύλο σας

Μην μαλώσετε τον σκύλο σας όταν αντιδράσει αρνητικά. Αντίθετα, είναι σωστότερο να τον επιβραβεύετε όταν δεν αντιδράει καθόλου, έτσι ώστε να αρχίσει να συνδέει το ερέθισμα με μια θετική εμπειρία.

Με τον καιρό, ο σκύλος σας μπορεί να φτάσει ακόμα και να αγνοεί το αντικείμενο ή τον άνθρωπο. Αυτό είναι η αποευαισθητοποίηση. Ακόμα, θα συνδέει το ερέθισμα με κάτι θετικό, λόγω της μεθόδου της αντίστροφης μάθησης που θα έχετε ακολουθήσει.

Πάρτε το σιγά-σιγά

Ξεκινήστε με το αντικείμενο, το ζώο ή τον άνθρωπο να βρίσκεται μακριά από τον σκύλο σας, ιδανικά σε σημείο όπου αυτός δεν θα αντιδράει αρνητικά. Ξεκινήστε με μικρά ερεθίσματα, για παράδειγμα τη φωνή ή την οσμή κάποιου από το διπλανό δωμάτιο, ενώ σιγά σιγά θα μετακινείται πιο κοντά στον σκύλο σας.

Η υπομονή σας έχει εξαιρετικά μεγάλη σημασία. Ακολουθήστε το ρυθμό του σκύλου σας και μην βιάζεστε, διότι θα πετύχετε τα αντίθετα από τα προσδοκώμενα αποτελέσματα. Σε καμία περίπτωση δεν θέλετε να φοβίσετε ή να πιέσετε τον σκύλο σας. Παρατηρείτε πάντοτε τις αντιδράσεις του για να καταλάβετε τα όρια και τις ανάγκες του. Συζητήστε το πλάνο εκπαίδευσής σας με τον/την κτηνίατρο ή τον/την εκπαιδευτή/τρια σας, καθώς μπορεί να χρειαστεί να ακολουθήσετε και κάποια άλλη, διαφορετική ή συμπληρωματική μέθοδο.