Τα ζώα συντροφιάς αποδεικνύονται καθημερινά τετράποδες ενσαρκώσεις αγάπης για όλους και όλες ανεξαιρέτως.

Σε συνέχεια αυτής της πανανθρώπινης αλήθειας όμως, κάποιες μελέτες τα τελευταία χρόνια επεδίωξαν να δουν τι είδους ειδική επίδραση έχουν τα κατοικίδια σε διαφορετικές ομάδες κοινού. Μια από αυτές τις ομάδες ήταν τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα, λόγω των ψυχοκοινωνικών προκλήσεων που τυχόν αντιμετωπίζουν σε διάφορα μέρη του κόσμου. Πώς η συναναστροφή τους με ζώα επιδρά στον τρόπο που αντιπαρέρχονται δυσκολίες; Πώς συνδέονται ΛΟΑΤΚΙ+ άνθρωποι και κατοικίδια σε συνειδητό και ασυνείδητο επίπεδο;

Οι ιδιαιτερότητες που αντιμετωπίζει ένας άνθρωπος με διαφορετικό σεξουαλικό προσανατολισμό ή ταυτότητα φύλου, ανάλογα με το μέρος του κόσμου που ζει, ποικίλλουν. Αλλά ακόμα και σε πιο ανεπτυγμένες χώρες, τα ήπια ή πιο έντονα φαινόμενα περιθωριοποίησης, κοινωνικών διακρίσεων ή και εκφοβισμού, δεν λείπουν. Στην Ελλάδα μόνο, τον τελευταίο χρόνο είδαμε ενδεικτικά την επίθεση στην πλατεία Αριστοτέλους στη Θεσσαλονίκη, την ομοφοβική ρητορική κρατικών λειτουργών (ακόμα και προβεβλημένων Δημάρχων), περιστατικά στην Αθήνα, την Καβάλα, τα Χανιά και αλλού, για να μην παραλείψουμε την αυξημένη εκδήλωση ομοφοβίας στα social media.

Εκεί που όμως οι άνθρωποι φέρονται σαν αγέλες ή χωρίς ενσυναίσθηση, τα ζώα φαίνεται ότι «μας βάζουν τα γυαλιά». Για ένα ζώο δεν έχει καμία σημασία αν είμαστε ψηλοί ή κοντοί, μεγάλοι σε ηλικία ή μικροί, στρέιτ ή γκέι. Το ζώο μάς προσεγγίζει με καθαρή συνείδηση και καρδιά, αδιαφορώντας για οποιαδήποτε ταμπέλα φέρουμε πάνω μας. 

«Γούνινο» δίχτυ προστασίας

Στις πρόσφατες έρευνες «φωτίστηκε» λίγο περισσότερο η ιδιαίτερη σχέση ΛΟΑΤΚΙ+ κηδεμόνων και ζώων συντροφιάς. Σχεδόν το 75% των ΛΟΑΤΚΙ+ νέων σε μελέτη του επιστημονικού περιοδικού Emerging Adulthood ανέφεραν ότι τα κατοικίδια ζώα τους βοήθησαν να αντιμετωπίσουν στρεσογόνους παράγονες, σχετιζόμενους με ΛΟΑΤΚΙ θέματα, παρέχοντας συντροφικότητα και αίσθηση σκοπού σε δύσκολες στιγμές. Άλλη έρευνα του 2021 που δημοσιεύθηκε στο National Library of Medicine καταδεικνύει ότι οι διάφορες διαδικασίες που σχετίζονται με τα κατοικίδια (βόλτα με τον σκύλο, φροντίδα προς τη γάτα, μέριμνα για κτηνιατρικές επισκέψεις κ.λπ.) δημιουργούν μια θετική ρουτίνα προσφοράς που ενισχύει την ανθεκτικότητα των ανθρώπων. Οι ΛΟΑΤΚΙ+ συμμετέχοντες της έρευνας τόνισαν τις ευεργετικές συναισθηματικές συνδέσεις που δημιουργούνται, επισημαίνοντας το αίσθημα ευημερίας και πληρότητας που νιώθουν. Μεγάλο είναι το ποσοστό και των ανθρώπων που βλέπουν την κατοχή ενός κατοικίδιου ανακουφίζει γενικότερα θέματα ψυχικής υγείας: από άγχος και κατάθλιψη ως μετατραυματικό στρες: 4 στους 5 κηδεμόνες ζώων σε πολλαπλές έρευνες δηλώνουν ότι το κατοικίδιό τους έχει επηρεάσει σημαντικά την ψυχική τους υγεία με θετικό τρόπο. 

ΛΟΑΤΚΙ και αστεγία

Πιο στοχευμένη πρόσφατη μελέτη αποκάλυψε στοιχεία για τη δύναμη των κατοικίδιων, ειδικότερα στη ζωή των LGBTQ+ νέων που βιώνουν κατάσταση αστεγίας. Στο σημείο αυτό να αναφέρουμε ότι τα ΛΟΑΤΚΙ άτομα σε παγκόσμια κλίμακα είναι από τις πιο επιρρεπείς προς την αστεγία ομάδες. Λόγω χαμηλής οικογενειακής υποστήριξης, ή και απόρριψης από το οικογενειακό και κοινωνικοεπαγγελματικό περιβάλλον, αρκετοί νέοι (γκέι σε μικρότερο βαθμό, και τρανς σε μεγαλύτερο βαθμό) μπορεί ξαφνικά να βρεθούν χωρίς στέγη. Μελετώντας τους διαφορετικούς τρόπους με τους οποίους εκείνοι διαχειρίζονται τις προκλήσεις ψυχικής υγείας ενώ είναι άστεγοι, η έρευνα ακολούθησε συμμετέχοντες 18-25 ετών που παρά την αστεγία τους, φροντίζουν ζώα συντροφιάς. Τα άτομα αυτά τόνισαν τη θετική επιρροή των κατοικίδιων στη ζωή τους στο να αντισταθμίσουν ποικίλους στρεσογόνους παράγοντες. Μια από τις διαπιστώσεις των ερευνητών ήταν ότι: «Έχοντας μια θετική απόσπαση προσοχής με τη μορφή ενός αξιολάτρευτου ζώου, νέοι άνθρωποι LGBTQ+ που βιώνουν την έλλειψη στέγης αναγνώρισαν στα ζώα συντροφιάς τη δυνατότητα να προάγουν την ευημερία τους μέσω αποτελεσματικών μηχανισμών αντιμετώπισης». Οι συγγραφείς της έρευνας εντόπισαν δύο ακόμα ευρήματα μεταξύ των συμμετεχόντων: αυξημένο αίσθημα ελπίδας, και αυξημένη προσοχή στην αυτοφροντίδα, πράγμα πολύ σημαντικό σε περιπτώσεις αστεγίας.

Γονεϊκό ένστικτο

Μια παράμετρος που μελετήθηκε ακόμα είναι η εξής: για πολλούς ανθρώπους εκεί έξω, και όχι μόνο ΛΟΑΤΚΙ, ένας σκύλος και μια γάτα δεν είναι απλώς «κατοικίδια». Είναι μέλη της οικογένειας, έχοντας τη θέση «προστατευόμενου μέλους», όπως ένα παιδί (ξέρουμε ότι κάποιοι απορρίπτουν αυτή την άποψη και το σεβόμαστε). Το θέμα εδώ είναι ότι για ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα, για τα οποία η πρόσβαση στη δημιουργία οικογένειας δεν είναι τόσο απρόσκοπτη όσο για άλλες ομάδες κοινού (για βιολογικούς, κοινωνικούς και νομικούς λόγους), η σύνδεση με ένα ζώο έχει μια επιπλέον σημασία.

Μικρός αστερίσκος

Προκειμένου να δούμε σφαιρικά το θέμα, δεν πρέπει να παραβλέψουμε ότι σε κάποιες μελέτες τέθηκε και το ζήτημα του στρες που συνεπάγεται η ιδιοκτησία-κηδεμονία ενός ζώου. «Ενώ τα οφέλη της ιδιοκτησίας κατοικίδιων ζώων και ο δεσμός ανθρώπου-ζώου συζητούνται συχνά στην έρευνα», λέει η Jennifer Murphy, μία από τις ερευνήτριες  που έχει ασχοληθεί με το θέμα, «είναι επίσης σημαντικό να ληφθούν υπόψη οι στρεσογόνοι παράγοντες που σχετίζονται με την ιδιοκτησία αυτή», καθώς το 90% των συμμετεχόντων έκανε αναφορά σε αυτού του είδους το στρες. Άρα άτομα LGBTQ+, ιδιαίτερα εκείνα που αντιμετωπίζουν οικονομικές δυσκολίες ή ανασφάλεια στέγασης, μπορεί μεν να ωφεληθούν ψυχοσυναισθηματικά από ένα ζώο συντροφιάς, αλλά παράλληλα να νιώσουν οικονομική ή συναισθηματική επιβάρυνση αν δεν μπορούν να καλύψουν τις ανάγκες του.

Είναι ο σκύλος μου γκέι; Η απάντηση για το αν υπάρχει ομοφυλοφιλία στα κατοικίδιά μας

Ό,τι θα διαβάσετε, το ψάξαμε πολύ.

Συνοψίζοντας

Η αγάπη που διοχετεύουμε στα ζώα και που εκείνα διοχετεύουν σε εμάς έχει επουλωτική δύναμη, φτάνει να νιώθουμε έτοιμοι να αναλάβουμε και την ευθύνη που συνεπάγεται η φροντίδα τους. Κι αν κάτι καταφέρνουν να αναδείξουν οι έρευνες σχετικά με ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα και ζώα συντροφιάς, ίσως είναι αυτό: ότι όπου υπάρχει ανάγκη για αποδοχή και συντροφικότητα, μακριά από στίγμα, προκατάληψη και διακρίσεις, τα ζώα δηλώνουν το «παρών». Μάλλον ξέρουν πώς να γεφυρώνουν χάσματα, εκεί που εμείς δημιουργούμε.