Μπαίνετε στο σπίτι μετά από μια κουραστική μέρα και το πρώτο που βλέπετε είναι ένα σπασμένο γλαστράκι στο πάτωμα. Η γάτα σας είναι δίπλα και σας κοιτάει στα μάτια. Αμέσως μετά εξαφανίζεται.

Γνωστό σκηνικό σε κάθε γατοσπίτι. Το γλαστράκι φυσικά μπορεί να είναι βάζο, μπορεί να είναι διακοσμητικό, ένας καθρέφτης και οτιδήποτε άλλο ενοχλήσει την τετράποδη κυρία σας στο δρόμο της.

Μετά από μια ζημιά, πολλοί από εμάς ξεσπάμε στο ζώο μας. Το μαλώνουμε, το φωνάζουμε και το βάζουμε τιμωρία. Πριν όμως κάνουμε κάτι τέτοιο, αξίζει να αναρωτηθούμε: Ξέρει ότι έκανε κάτι που δεν έπρεπε; Καταλαβαίνει για ποιο λόγο είμαστε αναστατωμένοι; Τη νοιάζει; Αισθάνεται ένοχη; Νιώθει τέλος πάντων κάτι;

Η διαφορετική αντίδραση της γάτας

Εμείς οι άνθρωποι δείχνουμε και αναγνωρίζουμε το συναίσθημα της ενοχής από τις εκφράσεις του προσώπου και τον τόνο της φωνής. Στις γάτες δεν συμβαίνει αυτό.

Γιατί μπορεί τα πανέξυπνα αυτά αιλουροειδή να είναι σε θέση να αναγνωρίσουν πότε είμαστε αναστατωμένοι, αλλά δεν μπορούν να δείξουν με τον ίδιο τρόπο πότε και αυτά είναι αναστατωμένα. Με άλλα λόγια ο τρόπος που δείχνουμε κάποια πράγματα διαφέρει.

Οι σκύλοι όταν βλέπουν ότι είμαστε θυμωμένοι ή διακρίνουν δυσαρέσκεια στη φωνή μας δείχνουν ανήσυχοι χαμηλώνοντας τα αυτιά και την ουρά τους, κλαψουρίζοντας και δείχνοντάς μας τα χαρακτηριστικά λυπημένα μάτια τους. Οι γάτες όταν μας ακούνε θυμωμένους ή καταλαβαίνουν τη δυσαρέσκεια στη φωνή μας, απλά απομακρύνονται. Συνήθως κρύβονται μέχρι να καταλάβουν ότι δεν είμαστε αναστατωμένοι πια. Και σιγά σιγά εμφανίζονται.

Νιώθουν οι γάτες ενοχή ή τύψεις μετά από μια ζημιά; Νιώθουν κάτι άλλο;

Ενοχή. Πρόκειται για ένα πολύπλοκο ανθρώπινο συναίσθημα που προέρχεται από την κατανόηση ότι είμαστε υπεύθυνοι για κάτι που κάναμε λάθος και αισθανόμαστε τύψεις γι ‘αυτό.

Ας υποθέσουμε, για παράδειγμα, ότι εσείς ρίξατε το βάζο του φίλου σας και όχι η γάτα. Νιώθετε ένοχοι; Ναι. Γιατί; Επειδή είτε γνωρίζετε ότι ο φίλος σας ξόδεψε αρκετά χρήματα για αυτό είτε ήταν κάτι πολύ ιδιαίτερο για εκείνον. Και επιπλέον ξέρετε ότι ο φίλος σας δεν έκανε τίποτα για να αξίζει το σπασμένο του βάζο. Εδώ έχουμε να κάνουμε με θέματα ηθικής. Οι γάτες δεν είναι όμως έτσι. Δεν σκέφτονται με αυτόν τον τρόπο. Αν το καταλάβουμε αυτό, θα μπορέσουμε και να τις αντιμετωπίσουμε σωστά.

Οι γάτες δεν ξέρουν τι είναι τα χρήματα. Δεν ξέρουν τι είναι ένα βάζο. Δεν ξέρουν καν γιατί είστε αναστατωμένοι. Δεν μπορούν να ξέρουν τους λόγους πίσω από όλο αυτό.

Οι γάτες δεν είναι ”προγραμματισμένες” να αντιδρούν σύμφωνα με αυτό που λέμε ανθρώπινη ηθική. Πρέπει εμείς να τους διδάξουμε το σωστό από το λάθος. Αυτό που κάνουν είναι να συνδέουν τη θετική αντίδρασή μας με μια συμπεριφορά που μεταφράζουν καλή και την άσχημη αντίδρασή μας με μια συμπεριφορά κακή, μη αποδεκτή.

Ακόμα και όταν κάνουν κάτι λάθος, δεν ξέρουν γιατί είναι λάθος. Απλά ξέρουν ότι αυτό μας αναστατώνει. Και βλέποντάς μας ανήσυχους και ταραγμένους ανησυχούν και εκείνες.

Οπότε απαντώντας στις πιο πάνω ερωτήσεις θα πούμε ότι τόσο οι γάτες- όσο και οι σκύλοι, ναι, και αυτοί- δεν αισθάνονται ένοχοι. Αισθάνονται ανήσυχες. Αισθάνονται άγχος, πανικό. Είναι φοβισμένες.

Τι θεωρούμε εμείς -και μόνο εμείς- ότι είναι η ενοχή της γάτας

Ο φόβος, η απογοήτευση και το άγχος φαίνονται τα ίδια για τις γάτες. Αυτά μεταφράζουμε εμείς ως ”ενοχή”. Τα σημάδια είναι:

-Τρέχουν μακριά από τον τόπο του εγκλήματος
-Κρύβονται
-Χαμηλώνουν τα αυτιά
-Κουνούν νευρικά την ουρά
-Νιαουρίζουν σε χαμηλό στενοχωρημένο τόνο

Τι κάνουμε σε μια ζημιά της γάτας μας

Ο συγχρονισμός είναι το παν. Αν πιάσετε τη γάτα σας να κάνει κάτι μη αποδεκτό, δείξτε της ότι είστε αναστατωμένοι. Ακριβώς τη στιγμή που το κάνει. Μην αφήσετε να περάσει καθόλου χρόνος γιατί μετά δεν θα καθόλου νόημα.

Για παράδειγμα, αν τη δείτε να ξύνει τον καναπέ ή να ρίχνει πράγματα κάτω, δείξτε ότι αυτό είναι λάθος, ότι είναι κάτι μη αποδεκτό. Διαφορετικά, δεν θα καταλάβει ποια συμπεριφορά δεν σας αρέσει.

Με άλλα λόγια αποφύγετε την καθυστερημένη επίπληξη. Εάν επιστρέψετε στο σπίτι από τη δουλειά και δείτε ότι έχει κάνει ζημιά, δεν έχει κανένα νόημα να την τιμωρήσετε. Είναι πλέον πολύ αργά. Θα μπερδευτεί και θα νομίζει ότι είστε αναστατωμένοι για διαφορετικό λόγο. Πρέπει να την πιάσετε στα πράσα για να έχει όλο αυτό νόημα.

Το να χτυπήσετε τη γάτα σας για κάτι που έκανε ούτε καν το συζητάμε. Απλά απαγορεύεται. Δεν θα οδηγήσει πουθενά. Θα κάνει τα πράγματα χειρότερα και θα χαλάσει και τη μεταξύ σας σχέση. Δεν χτυπάμε ποτέ και για τίποτα κανένα ζώο- φυσικά και ούτε άνθρωπο.

Τι κάνουμε λοιπόν όταν γίνει η ζημιά

-Φωνητικές ενδείξεις: Για μερικές γάτες, ένα σταθερό ”ΟΧΙ” είναι αρκετό για να ξέρουν ότι κάνουν κάτι λάθος. Θυμηθείτε να μην εστιάζετε μόνο στην κακή συμπεριφορά. Ανταμείψτε τη γάτα σας με λιχουδιές και τρίψιμο στο πηγούνι όταν συμπεριφέρεται καλά.

-Βάλτε τη σε άλλο δωμάτιο για λίγο: Βλέπετε ότι η γάτα σας κάνει διάφορες μικρές ζημιές και ετοιμάζεται για τη μεγάλη; Το καλύτερο που έχετε να κάνετε είναι να τη βάλετε σε άλλο δωμάτιο. Μην την αρπάξετε νευριασμένα και την πετάξετε στο άλλο δωμάτιο κλείνοντας την πόρτα. Πάντα ήρεμα και με καλό τρόπο σηκώστε τη και μεταφέρετέ τη για λίγο στο άλλο δωμάτιο.

Αυτό λοιπόν που έχουμε να πούμε είναι ότι οι γάτες δεν αισθάνονται ”ένοχες” επειδή η ενοχή είναι ένα πολύπλοκο ανθρώπινο συναίσθημα που απαιτεί κατανόηση των ανθρώπινων αξιών. Ωστόσο όταν κάνουν μια ζημιά και σας βλέπουν ταραγμένους αισθάνονται και εκείνες αναστατωμένες, φοβούνται, έχουν στρες και άγχος. Και αυτό επειδή είναι σε θέση να αναγνωρίσουν πότε είστε αναστατωμένοι. Τίποτα άλλο.