“They’re eating the dogs”: Όταν το ενδιαφέρον για τα ζώα εργαλειοποιείται στο όνομα του ρατσισμού
Στέλλα Πανοπούλου
17/09/2024
Ο υποψήφιος πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, έκανε μια δήλωση στα πλαίσια του ντιμπέιτ που έλαβε χώρα την περασμένη Τρίτη: ότι οι Αϊτινοί μετανάστες που ζουν στο Οχάιο τρώνε σκύλους και γάτες.
“Τρώνε τους σκύλους, οι άνθρωποι που ήρθαν, τρώνε τις γάτες,” είπε ο Τραμπ ως μέρος της απάντησής του σε μια ερώτηση σχετικά με τη μετανάστευση. “Τρώνε τα κατοικίδια των ανθρώπων που ζουν εδώ, κι αυτό συμβαίνει στη χώρα μας, και είναι ντροπή”.
Ο Ντέιβιντ Μιούιρ, συντονιστής του ντιμπέιτ και παρουσιαστής ειδήσεων στο κανάλι ABC, κατευθείαν έλεγξε τις δηλώσεις του Τραμπ, εξηγώντας ότι οι αρχές της πόλης Σπρίνγκφιλντ, στην οποία αναφέρθηκε ο πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ, δήλωσαν στο κανάλι ότι δεν υπήρχαν έγκυρες αναφορές περιστατικών κακοποίησης ζώων από άτομα που ανήκαν στην κοινότητα των μεταναστών. Μάλιστα, φαίνεται ότι ο Ντόναλντ Τραμπ δεν βάσισε τη δήλωσή του σε τίποτε άλλο πέρα από ανυπόστατες φήμες που διαδίδονταν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Οι περισσότερες από αυτές τις φήμες αναφέρονται στο Σπρίνγκφιλντ, στο οποίο ζει μεγάλος αριθμός Αϊτινών μεταναστών. Η αστυνομία εξέδωσε αναφορά στην οποία οι φήμες διαψεύδονται.
Η φρενίτιδα του TikTok και η δύναμη της σάτιρας
Όπως ήταν επόμενο, το TikTok εξερράγη ακολουθώντας τη δήλωση. Χιουμοριστικά βιντεάκια που χρησιμοποιούσαν τη δήλωση ως ηχητική υπόκρουση, δείχνοντας σοκαρισμένα σκυλιά και γατιά, ακόμα κι ένα ξεκαρδιστικό, ολοκαίνουριο τραγούδι του σπουδαίου Νοτιοαφρικανού καλλιτέχνη The Kiffness, έκαναν την εμφάνισή τους.
Από πότε ο Τραμπ νοιάζεται για τα ζώα;
Η δήλωση του πρώην προέδρου σόκαρε τους θεατές σε όλον τον κόσμο, αλλά λίγοι εξεπλάγησαν: ο Ντόναλντ Τραμπ μας έχει συνηθίσει τόσα χρόνια στην παραπληροφόρηση και στη λασπολογία κατά των ευάλωτων μειονοτήτων. Το εντυπωσιακό της υπόθεσης είναι ότι ξαφνικά ο Τραμπ αποκτά στα μάτια των ψηφοφόρων του μια νέα ταυτότητα: αυτή του φιλόζωου. Κατά τη διάρκεια της προεδρείας του, τα δικαιώματα των γυναικών, των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων, των ανάπηρων ατόμων, των μεταναστών και των προσφύγων έκαναν μια οπισθοχώρηση αιώνων. Και τώρα, ξαφνικά, ο ρεπουμπλικάνος υποψήφιος ο οποίος χρόνια τώρα παινεύεται ότι φέρεται στις γυναίκες όπως τους φέρεται, προτείνει μια εικόνα βασισμένη στον ανθρωπισμό και στην ενσυναίσθηση. Τι συνέβη εδώ;
Εργαλειοποίηση συνέβη, και επίκληση στο συναίσθημα, με σκοπό τη δικαιολόγηση εγκληματικά ρατσιστικών απόψεων, δηλώσεων, και προτεινόμενων πολιτικών. Γιατί όταν ο υποψήφιος πρόεδρος κάνει τέτοιες δηλώσεις, η λύση δεν είναι να γελάσουμε και να τον αποσιωπήσουμε ως γραφικό, αλλά να κοιτάξουμε τον κίνδυνο κατάματα. Οι ρατσιστικές φήμες που εξαπλώνει ο Τραμπ δεν είναι ανέκδοτα. Δεν διαφωνώ καθόλου με τη γελοιοποίηση και την επανοικειοποίησή τους ως μεθόδους αντίστασης στις ακροδεξιές πολιτικές του, αλλά θεωρώ ότι πρέπει επιτέλους να δούμε τις λέξεις με τη βαρύτητα που τους αρμόζει. Όχι για να επιβάλλουμε λογοκρισία, όπως διατείνονται οι πολέμιοι της “πολιτικής ορθότητας”, αλλά για να κατανοήσουμε σε βάθος τη δύναμή τους.
“Έλα μωρέ, μια κουταμάρα είπε”
Η Πυραμίδα της Βίας και των Διακρίσεων ταξινομεί τις διάφορες μορφές βίας και διακρίσεων από τις πιο φαινομενικά “αθώες” όπως είναι τα αστεία βιασμού και οι δηλώσεις του τύπου “δεν είμαι ρατσιστής, έχω κι έναν φίλο μαύρο”, μέχρι τις πιο κατάφωρα εγκληματικές, όπως είναι τα λιντσαρίσματα, οι δολοφονίες με κίνητρο το μίσος, και οι γενοκτονίες. Η θεωρία της Πυραμίδας εξηγεί ότι οι ακραία βίαιες πράξεις και συμπεριφορές βασίζονται σε ένα οικοδόμημα που χτίζεται πάνω στις φήμες, στα στερεότυπα, στην απόδοση κατηγοριών στο θύμα και στη δικαιολόγηση του θύτη, στα αστεία που βάλλουν ευάλωτες κοινωνικές ομάδες, κ.ο.κ. Καθετί που λέμε και κάνουμε, όταν βρισκόμαστε σε θέση προνομίου (π.χ. όταν είμαστε λευκοί στην Αμερική, ή άνδρες στην Ελλάδα), μετράει. Όταν ένας υποψήφιος πρόεδρος που ψηφίστηκε ήδη μία φορά κάνει μια τέτοια δήλωση στον Αμερικανικό λαό στα πλαίσια του προεδρικού ντιμπέιτ, δεν ευτελίζεται απλά η διαδικασία, αλλά χτίζεται, λιθαράκι-λιθαράκι, το μίσος που δολοφονεί.
Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, ότι μετά τις δηλώσεις του Τραμπ και του συνυποψηφίου του, Τ.Ν. Βανς, περί Αϊτινών, μια απειλή για βόμβα που χρησιμοποιούσε “λόγο μίσους κατά των μεταναστών και των Αϊτιανών” οδήγησε στην εκκένωση του Δημαρχείου και ενός δημοτικού σχολείου στο Σπρίνγκφιλντ του Οχάιο.
Δυο μέτρα και δυο σταθμά
Κι έτσι, ξαφνικά, ο Τραμπ νοιάζεται για το καλό των ζώων. Όπως, ξαφνικά κι όποτε το θυμούνται, άλλοι πολιτικοί νοιάζονται επιλεκτικά για το καλό των παιδιών ή των γυναικών. Αυτό συμβαίνει, τις περισσότερες φορές, όταν οι δήθεν “θύτες” ανήκουν σε ευάλωτες ή/και περιθωριοποιημένες κοινωνικές ομάδες.
Αυτό που θέλω να πω είναι ότι, όταν η ακροδεξιά μιλά για το δικαίωμα στην άμβλωση ή στην υποβηθούμενη αναπαραγωγή, όταν μιλάει για το δικαίωμα πρόσβασης στα μπάνια βάσει του φύλου με το οποίο αυτοπροσδιορίζεται κάποιος, ή όταν μιλάει για τον γάμο ομόφυλων ζευγαριών, το βασικό επιχείρημα που προτείνεται με ταχύτητα αντανακλαστικού είναι το “ναι, αλλά τα παιδιά; Σκεφτείτε τα παιδιά. Τι γίνεται με τα παιδιά;” Όταν, όμως, η ίδια ακροδεξιά στηρίζει πολέμους, υποβαθμίζει την πρόσβαση στην υγεία και στην παιδεία, κλείνει τα μάτια μπροστά στην ακραία φτώχεια, στα προβλήματα των προσφύγων και των μεταναστών, και στη σεξουαλική παρενόχληση και βία, τότε πού είναι τα παιδιά; Οι πολιτικοί εύκολα τείνουν να ξεχνούν τα συμφέροντα των πιο ακριβοθώρητων μελών της κοινωνίας.
Έτσι και με τα ζώα. Στα δικά μας, πρόσφατα διάβασα ένα σχόλιο κάτω από βίντεο που κυκλοφορούσε στο Facebook και έδειχνε Αμερικανίδα επιβάτισσα σε πλοίο να πέφτει στη θάλασσα για να σώσει ένα γατάκι που πνιγόταν: “Ήρωας είναι αυτός που βοηθάει τους ανθρώπους που έχουν ανάγκη, όχι τα ζώα”. Μια σαφής ιεράρχηση ζωών που θεωρείται ότι έχουν μεγαλύτερη αξία από άλλες. Με κίνδυνο να προσπέσω στο ατόπημα της γενίκευσης, παραδέχομαι ότι δεν θα μου φαινόταν περίεργο αν ο ίδιος σχολιαστής, σε άλλη συζήτηση, τα έβαζε με “τους Ασιάτες που τρώνε τα σκυλιά”. Είναι σημαντικό, όμως, να θυμόμαστε, ότι αυτό που τον καίει δεν είναι τα σκυλιά, αλλά οι Ασιάτες. Όπως και αυτό που καίει όλους όσους τα βάζουν με τις άγαμες, άτεκνες γυναίκες που ζουν με τις γάτες τους, δεν είναι στην πραγματικότητα ούτε οι γάτες, ούτε τα παιδιά: είναι οι γυναίκες που τολμούν να κάνουν επιλογές για τον εαυτό τους, χωρίς να ρωτήσουν τη γνώμη αυτών που επιθυμούν να ελέγχουν τα μυαλά και τα σώματά τους.
Ανέκαθεν, αν ψάξει κανείς την ιστορία του στερεοτύπου της άγαμης, ανισόρροπης γεροντοκόρης με τις γάτες, το πρόβλημα ήταν οι γυναίκες που παρέκκλιναν. Το πρόβλημα είναι ο μετανάστης, ο ομοφυλόφιλος, ο ξένος, αυτός που δεν μας μοιάζει – και γι’ αυτό μας τρομάζει. Ο Τραμπ – και οι περισσότεροι από εμάς, άλλωστε, ας μην κοροϊδευόμαστε – δεν θα διστάσουμε να φάμε κρέας αγελάδας, προβάτου, ή γουρουνιού. Ας αναγνωρίσουμε την υποκρισία σε όλους – και στους εαυτούς μας. Αυτό είναι το πρώτο βήμα για να αλλάξουν τα πράγματα, αν πραγματικά μας νοιάζουν τα ζώα. Αν πραγματικά μας ενδιαφέρουν τα παιδιά.
Άλλωστε, όπως είπε η Τζένιφερ Άνιστον, απαντώντας στον Βανς, ο οποίος δήλωσε ότι η Αμερική κυβερνάται από “άτεκνες γυναίκες με γάτες”: “Ελπίζω αυτή [η κόρη του Βανς] να μη χρειαστεί να στραφεί [κάποια μέρα] στην υποβοηθούμενη αναπαραγωγή ως δεύτερη επιλογή. Γιατί προσπαθείτε κι αυτό ακόμα να της το στερήσετε”.
Αν, λοιπόν, μας νοιάζουν τα παιδιά, ας μιλήσουμε για τις μονογονεϊκές οικογένειες που πασχίζουν καθημερινά να μεγαλώσουν τα παιδιά τους μέσα στη φτώχεια. Ας μιλήσουμε για την πρόσβαση στην υγεία, στην παιδεία, για το δικαίωμα όλων των παιδιών στην ειρήνη.
Αν, πάλι, μας νοιάζουν τα ζώα, έχουμε πολύ δρόμο να κάνουμε – κυρίως με τον εαυτό μας. Και το πρόβλημά μας δεν είναι οι Αϊτινοί.
