Όλα όσα πρέπει να ξέρετε για την εκπαίδευση με θετική ενίσχυση στις γάτες
Στέλλα Πανοπούλου
02/04/2025
Οι περισσότεροι άνθρωποι πιστεύουν ότι οι γάτες δεν εκπαιδεύονται. Η πραγματικότητα, όμως, είναι διαφορετική.
Οι γάτες είναι εξπέρ στην εκπαίδευση. Άλλωστε, μας εκπαιδεύουν με τεράστια επιτυχία. Μεθοδικά και με συνέπεια μας διδάσκουν συνεχώς τι να κάνουμε για να μας επιβραβεύουν με χάδια και φιλιά. Νιαουρίζουν όταν θέλουν φαγητό, κι εμείς υπάκουα τις ταΐζουμε. Μήπως έχει έρθει η ώρα να αλλάξουν οι ρόλοι;
Έχει αποδειχθεί επιστημονικά ότι η πιο αποτελεσματική μέθοδος εκπαίδευσης, τόσο για τους σκύλους όσο και για τις γάτες, είναι η τεχνική της θετικής ενίσχυσης. Τι σημαίνει αυτό; Δεν σημαίνει μόνο ότι χρησιμοποιούμε λιχουδιές για να τους μάθουμε να κάνουν αστεία και ενδιαφέροντα τρικ (αν κι αυτό είναι μέρος της διαδικασίας). Σημαίνει ότι ενθαρρύνουμε οποιαδήποτε συμπεριφορά επιθυμούμε να εμφανίζει.
Για παράδειγμα, επιβραβεύοντας τη γάτα μας κάθε φορά που ξύνει το ονυχοδρόμιό της, μπορούμε να αντικαταστήσουμε την ανεπιθύμητη συμπεριφορά του ξυσίματος στους καναπέδες. Πολλές συμπεριφορές που θεωρούνται αρνητικές προκύπτουν από βιολογικές εξελικτικές ανάγκες – όπως είναι το ξύσιμο, η τουαλέτα, το σκαρφάλωμα κ.λπ. Αν δεν δίνετε στη γάτα σας κατάλληλες διεξόδους για να καλύπτουν αυτές τις ανάγκες (καθαρές αμμολεκάνες, ονυχοδρόμια, γατόδεντρα), θα εμφανίσουν συμπεριφορές που θεωρούμε προβληματικές. Θα γίνει πιο δύσκολο, έτσι, να μετατρέψουμε την ανεπιθύμητη συμπεριφορά σε μια επιθυμητή – αυτό δεν σημαίνει όμως ότι είναι ακατόρθωτο.
Όποτε η γάτα σας κάνει κάτι που εγκρίνετε, λοιπόν, όπως να κάνει παρέα με το άλλο κατοικίδιό σας, να ξύσει το ονυχοδρόμιο, ή να πάει τουαλέτα στην αμμολεκάνη της, επιβραβεύετε τη συμπεριφορά αυτή με λιχουδιές, χάδια, και παιχνίδια. Μπορείτε, ακόμα, να χρησιμοποιήσετε ένα clicker, ώστε να συνδυάσει τον ήχο του με την επερχόμενη επιβράβευση, επιδεικνύοντας έτσι τη συμπεριφορά που έχει μάθει ως επιθυμητή.
Τι είναι η εκπαίδευση με θετική ενίσχυση;
Η λέξη “ενίσχυση” αναφέρεται σε μια συμπεριφορά σας, η οποία θα ωθήσει τη γάτα ή τον σκύλο σας να επαναλάβει μια συγκεκριμένη συμπεριφορά. Από την άλλη μεριά, η λέξη “τιμωρία” αναφέρεται σε κάτι που θα κάνετε, το οποίο θα αποτρέψει μια γάτα από το να επαναλάβει μια ανεπιθύμητη συμπεριφορά.
Έχει αποδειχθεί ότι η τιμωρία (φωνές, σωματική βία, ψέκασμα με νερό, κ.λπ.) δεν είναι σε καμία περίπτωση αποτελεσματική μέθοδος για να συνετίσετε τη γάτα σας, και το μόνο που καταφέρνετε είναι να εντείνετε τον φόβο και το στρες που νιώθει απέναντί σας. Μια γάτα δεν μπορεί πάντα να συνδέσει την “κακή” πράξη της με την τιμωρία, με αποτέλεσμα συχνά να μην καταλαβαίνει γιατί συμβαίνει αυτό. Επιπλέον, τιμωρώντας τη γάτα σας καταφέρνετε μόνο να αποφεύγει συγκεκριμένες συμπεριφορές όταν βρίσκεστε κοντά της, και δεν τις προλαμβάνει όταν λείπετε από το σπίτι.
Πώς μπορώ να εφαρμόζω καθημερινά τη θετική ενίσχυση στη γάτα μου;
Υπάρχουν αρκετοί τρόποι με τους οποίους μπορείτε να μαθαίνετε καθημερινά στη γάτα σας να επαναλαμβάνει τις συμπεριφορές που επιθυμείτε. Ας δούμε μερικούς:
– Ενθαρρύνετε την κοινωνική συμπεριφορά: Αν η γάτα σας είναι ντροπαλή κι έχει την τάση να κρύβετε, μπορείτε να την ενθαρρύνετε να βγαίνει από την κρυψώνα της επιβραβεύοντάς τη κάθε φορά με φαγητό. Όποτε εμφανίζεται, μιλάτε της γλυκά, προσφέρετέ της χάδια (αν το επιτρέπει) και τις αγαπημένες της λιχουδιές, για να την ενθαρρύνετε να βγαίνει όλο και περισσότερο από την κρυψώνα της.
– Μάθετέ της να δέχεται τα χάδια: Αν στη γάτα σας δεν αρέσει η επαφή, δίνετέ της λιχουδιές κάθε φορά που κάθεται για να τη χαϊδέψετε. Όσο περισσότερο κάθεται, τόσο περισσότερες λιχουδιές πρέπει να πάρει ως επιβράβευση, για να μάθει ότι αυτή είναι μια συμπεριφορά που τη συμφέρει να επαναλάβει. Είναι σημαντικό να παρακολουθείτε πάντα τις αντιδράσεις και τη γλώσσα του σώματός της ώστε να γνωρίζετε πότε πρέπει να σταματήσετε, και να ολοκληρώνετε την αλληλεπίδραση με θετικές εμπειρίες.
– Μάθετέ της να χρησιμοποιεί το ονυχοδρόμιο: Μπορείτε να ενθαρρρύνετε τη γάτα σας να χρησιμοποιεί συστηματικά το ονυχοδρόμιό της και να αποφεύγει τα έπιπλα και τις κουρτίνες σας, επιβραβεύοντάς τη με τις αγαπημένες της λιχουδιές κάθε φορά που το κάνει.
– Ενθαρρύνετε την ήρεμη συμπεριφορά: Αν αντιμετωπίζετε προβλήματα συμπεριφοράς με τη γάτα σας, όπως είναι η επιθετικότητα προς άλλα ζώα ή το απαιτητικό νιαούρισμα, μπορείτε να αρχίσετε να την επιβραβεύετε με λιχουδιές ή παιχνίδια όποτε παραμένει ήρεμη για λίγα δευτερόλεπτα, ή όποτε φέρεται καλά παρουσία μιας άλλης γάτας.
