Συχνά όταν κάνετε τα ψώνια σας σε κάποιο κατάστημα με ασιατικά είδη ή απολαμβάνετε ένα γεύμα σε εστιατόριο ιαπωνικής ή κινεζικής κουζίνας, μπορεί να δείτε το αγαλματάκι μιας χαριτωμένης γάτας να σας γνέφει με την πατούσα της.

Πρόκειται για τη Μανέκι Νέκο ( Maneki Neko), μια φιγούρα που έχει τις ρίζες της στην ιαπωνική λαϊκή παράδοση (παρότι πολλοί τη θεωρούν εσφαλμένα Κινεζούλα) και θεωρείται ιδιαίτερα «γουρλού» για την επιχείρηση ή και το σπίτι που τη φιλοξενεί.

Φτιαγμένο συνήθως από κάποιο κεραμικό υλικό, μέταλλο ή και από πλαστικό, αυτό το αγαλματίδιο απαντάται σήμερα σε διάφορες παραλλαγές, κάθε μία από τις οποίες έχει τη δική της σημασία. Στην πιο παραδοσιακή μορφή του απεικονίζει μια κάλικο (τρίχρωμη) ιαπωνική bobtail, μια φυλή γάτας με χαρακτηριστική κοντή ουρά, που συνδέεται εδώ και αιώνες στη χώρα προέλευσής της με την καλοτυχία. Υπάρχουν όμως και άφθονες χρυσές, μαύρες, κόκκινες ή ακόμα και… ροζ Μανέκι Νέκο, με κάθε χρωματική παραλλαγή να υπόσχεται να φέρει «ευκαιρίες» και ούριο άνεμο σε διαφορετικούς τομείς της ζωής του κηδεμόνα της.

Η Μανέκι Νέκο είναι πάντα καθιστή και τις περισσότερες φορές έχει υψωμένη τη μία της πατούσα (είτε τη δεξιά είτε την αριστερή) ενώ με την άλλη της κρατάει ένα οβάλ παραδοσιακό νόμισμα. Υπάρχουν όμως και βερσιόν με υψωμένες και τις δύο πατούσες ή με κάποιον ειδικό μηχανισμό που επιτρέπει στη μία να κινείται. Οι πολλές διαφορετικές εκδοχές όσον αφορά την εμφάνιση της φιγούρας αντανακλούν την επιρροή μιας πληθώρας πολιτισμικών παραγόντων πάνω της ανά στους αιώνες. Αυτοί οι παράγοντες δεν προέρχονται μόνο από την ιαπωνική κουλτούρα αλλά και από πολλούς άλλους ασιατικούς – ακόμα και δυτικούς – πολιτισμούς, αφού η γατούλα μας αποδείχθηκε ιδιαίτερα… ταξιδιάρα! Το κινεζικό φενγκ σούι, για παράδειγμα, είναι υπεύθυνο για τη διεύρυνση της χρωματικής γκάμας της Μανέκι Νέκο, ενώ η δημοφιλία της στις ΗΠΑ είχε ως αποτέλεσμα το παραδοσιακό νόμισμα να αντικατασταθεί με δολάριο όταν ξεκίνησε η τοπική παραγωγή αγαλματιδίων.

Ακολουθούν ορισμένα ενδιαφέροντα στοιχεία για τη Μανέκι Νέκο και τα μυστικά της

– Δεν μας χαιρετά, μας προσκαλεί

Όταν κάποιος αντικρίσει για πρώτη φορά μια «γάτα της τύχης» μπορεί να θεωρήσει – ειδικά αν προέρχεται από δυτική χώρα – ότι η πατούσα της είναι υψωμένη σε κάποια μορφή χαιρετισμού.
Στην πραγματικότητα, όπως αποκαλύπτει και η ερμηνεία της ονομασίας της στα ιαπωνικά, η Μανέκι Νέκο δεν μας χαιρετά, αλλά μας γνέφει να πλησιάσουμε.

Η παρανόηση οφείλεται κυρίως στο γεγονός ότι η χειρονομία που κάνουν οι Ασιάτες για να καλέσουν κάποιον κοντά τους διαφέρει από αυτή που χρησιμοποιούν οι κάτοικοι δυτικών χωρών, αφού η παλάμη τους είναι στραμμένη προς τα εμπρός και τα δάχτυλα κινούνται προς τα κάτω. Η ίδια χειρονομία μπορεί εύκολα να θεωρηθεί χαιρετισμός σε άλλες χώρες (όπως π.χ. η Ελλάδα) όπου η γλώσσα του σώματος είναι διαφορετική.

– Συναρπαστικοί θρύλοι για τη γέννηση της Μανέκι Νέκο

Κανείς δεν γνωρίζει με βεβαιότητα από πού προήλθαν οι συγκεκριμένες φιγούρες, ωστόσο πιστεύεται ευρέως ότι τα πρώτα αγαλματίδια με αυτή τη μορφή δημιουργήθηκαν τον 17ο αιώνα, είτε στην περιοχή του Τόκιο (που εκείνη την περίοδο ονομαζόταν Έντο) είτε στην περιοχή του Κιότο, από τεχνίτες που παρασκεύαζαν παραδοσιακά κεραμικά της τεχνικής Ιμάντο.

Αν δεν υπάρχουν ιστορικά στοιχεία ούτε για το πότε, ούτε για το πού δημιουργήθηκε η πρώτη «γάτα της τύχης», υπάρχουν πολλοί ενδιαφέροντες θρύλοι στην ιαπωνική λαϊκή παράδοση που συνδέουν την εμφάνισή της με συγκεκριμένα πρόσωπα, περιστατικά και ιερές τοποθεσίες.

Σε έναν από αυτούς τους θρύλους, δημιουργός των πρώτων Μανέκι Νέκο ήταν μια ηλικιωμένη γυναίκα που ζούσε κοντά στο σιντοϊστικό ιερό της πόλης Ιμάντο. Εξαιτίας των ακραίων συνθηκών φτώχειας που αντιμετώπιζε, η γυναίκα αυτή αναγκάστηκε να αφήσει την πολυαγαπημένη γάτα της να φύγει. Μια μέρα, η γάτα την επισκέφθηκε στο όνειρό της και της είπε πως, αν έφτιαχνε ένα ομοίωμά της, αυτό θα της έφερνε καλή τύχη. Η γυναίκα ακολούθησε αυτή τη συμβουλή και έφτιαξε ένα αγαλματίδιο χρησιμοποιώντας την τοπική τεχνική κατασκευής κεραμικών. Όταν πήγε να το πουλήσει στην πύλη του ιερού, το σχέδιό του προκάλεσε ενθουσιασμό, και σύντομα άρχισε να κατασκευάζει και να πουλά περισσότερα αγαλματάκια, με αποτέλεσμα να γίνει πλούσια και η «προφητεία» της γάτας να βγει αληθινή.

Ένας άλλος θρύλος για τη προέλευση της Μανέκι Νέκο έχει να κάνει με τον νταϊμιό (φεουδάρχη) Ii Naotaka την περίοδο του Έντο. Ο φεουδάρχης ήταν έξω με τη συνοδεία του, όταν ξαφνικά βρέθηκε αντιμέτωπος με ένα παράξενο θέαμα: μια γάτα να στέκεται στην πύλη του μικρού βουδιστικού ναού Κοτόκου-ιν και να του γνέφει να μπει στο εσωτερικό του. Λίγη ώρα αφού ο Naotaka και οι φρουροί του μπήκαν στον ναό, ξέσπασε μια δυνατή καταιγίδα. Ο φεουδάρχης εντυπωσιάστηκε με την καλοτυχία που του έφερε η γάτα, η οποία ήταν το κατοικίδιο ενός από τους μοναχούς του ναού. Ως ένδειξη ευγνωμοσύνης, έκανε τον Κοτόκου-ιν επίσημο ναό της οικογένειάς του. Τα χρόνια που ακολούθησαν ο ναός γνώρισε εξαιρετική ακμή, μετονομάστηκε σε Γκοτόκου-τζι και άρχισαν να κατασκευάζονται σε αυτόν αγαλματάκια προς τιμήν της γουρλούς γάτας.

Υπάρχει πάντως μια παραλλαγή του παραπάνω θρύλου, στην οποία η πρωταγωνίστρια γάτα δεν προσφέρει απλώς στον Naotaka την ευκαιρία να μη γίνει… μουσκίδι, αλλά του σώζει κυριολεκτικά τη ζωή. Σύμφωνα με αυτήν την εκδοχή, ο φεουδάρχης είχε βρει καταφύγιο κάτω από ένα δέντρο κοντά στον ναό για να προστατευτεί από τη βροχή, όταν μια κάλικο γατούλα του έγνεψε να τη πλησιάσει. Ο Naotaka υπάκουσε και, αφού απομακρύνθηκε αρκετά από το δέντρο, αυτό χτυπήθηκε από κεραυνό.

Μια ακόμα αφήγηση από τη λαϊκή παράδοση έχει να κάνει με την ιστορική φιγούρα του Ότα Ντόκαν, ισχυρού πολεμιστή, βουδιστή μοναχού και αρχιτέκτονα που σχεδίασε το κάστρο του Έντο. Κατά τη διάρκεια των μαχών ενάντια στον οίκο των Τοσίμα, ο Ντόκαν βρέθηκε κάποια στιγμή «στριμωγμένος» αφού ο εχθρός υπερτερούσε αριθμητικά και ο ίδιος είχε χάσει τον δρόμο του. Τότε εμφανίστηκε μπροστά του μια γάτα που του έγνεψε να μπει στον ναό Τζισόιν, απ’ όπου αργότερα κατάφερε να ανασυντάξει τις δυνάμεις του και να κερδίσει τον πόλεμο. Ως ένδειξη ευγνωμοσύνης, ο Ντόκαν δώρισε ένα αγαλματίδιο της γάτας στον ναό, το οποίο ενέπνευσε τις Μανέκι Νέκο που γνωρίζουμε σήμερα.

Όποια κι αν είναι η αλήθεια για την προέλευση της «γάτας που γνέφει», η πηγή έμπνευσής της φαίνεται να εντοπίζεται στον τρόπο που έβλεπαν οι Ιάπωνες τις γάτες: ως πλάσματα τυχερά και ισχυρά, που αν τους χαρίσεις τη φροντίδα σου, θα σπεύσουν να σου το ανταποδώσουν.

Τα χρώματα των Μανέκι Νέκο και η σημασία τους

Όπως αναφέραμε πιο πάνω, οι διαφορετικές χρωματικές παραλλαγές των «τυχερών γατών» έχουν τη δική τους σημασία.

Δείτε μια ερμηνεία των χρωμάτων τους:

– Οι παραδοσιακές κάλικο (με επικρατέστερο χρώμα το λευκό) ή οι λευκές γάτες λέγεται ότι φέρνουν γενικά καλοτυχία σε ένα σπιτικό ή μία επιχείρηση

– Οι μαύρες Μανέκι Νέκο υποτίθεται ότι σε προστατεύουν από τις δυνάμεις του Κακού

– Το χρυσό χρώμα στα αγαλματίδια συνδέεται με την οικονομική ευημερία

– Το κόκκινο χρώμα συμβολίζει τη μακροζωία και την καλή υγεία

– Τα ροζ αγαλματίδια πιστεύεται ότι φέρνουν επιτυχία στον ερωτικό τομέα

– Τέλος, τα κίτρινα αγαλματίδια συνδέονται με τις οικονομικές ευκαιρίες και την απόκτηση πλούτου