Εδώ και δεκαετίες, οι άνθρωποι εκτρέφουν επιλεκτικά γάτες και σκύλους ώστε να παρουσιάζουν υπερβολικά έντονα χαρακτηριστικά – ιδίως στα πρόσωπά τους. Όσον αφορά τις γάτες, τα πολύ επίπεδα, στρογγυλά πρόσωπα των σύγχρονων Περσικών γατών και των Εξωτικών Κοντότριχων αποτελούν κλασικά παραδείγματα. Αυτές οι φυλές είναι πιθανότατα αποτέλεσμα της προτίμησης των ανθρώπων για χαρακτηριστικά που να μοιάζουν με τα χαρακτηριστικά των βρεφών, τα οποία μπορεί να συνδέονται άμεσα με τα ένστικτα ανατροφής μας.

Αν και μπορεί να είναι χαριτωμένες αυτές οι γάτες για εμάς και να τρελαινόμαστε όταν τις βλέπουμε, εντούτοις, υπάρχουν διάφορα προβλήματα υγείας στα ζώα αυτά, τα οποία ανήκουν στις ονομαζόμενες βραχυκέφαλες φυλές. Αυτά τα χαρακτηριστικά του επίπεδου προσώπου συνδέονται συνήθως με πολύ κοντό ρύγχος, στενούς αεραγωγούς, υπερβολική αναδίπλωση του δέρματος και άλλα. Αυτό μπορεί να προκαλέσει κάθε είδους προβλήματα υγείας, καθώς και αναπνευστικές δυσκολίες. Και στους σκύλους μεταξύ άλλων και αυξημένο κίνδυνο θερμοπληξίας. Και φυσικά πόνο.

Αλλά τα προβλήματα υγείας δεν είναι οι μόνες δυσκολίες που μπορεί να προκαλούν αυτά τα χαρακτηριστικά

Η Lauren Finka, μεταδιδακτορική ερευνήτρια που εργάζεται στο Πανεπιστήμιο του Νότιγχαμ στη Μεγάλη Βρετανία και ειδικεύεται στη συμπεριφορά και την ευημερία των κατοικίδιων γατών, αναφέρει: «Σε μια μελέτη που δημοσίευσε το The Conversation.com, οι συνεργάτες μου και εγώ δείξαμε ότι η αναπαραγωγή ζώων με αυτά τα υπερβολικά χαρακτηριστικά μπορεί να επηρεάσει αρνητικά την ικανότητα αυτών να επικοινωνούν και να εκφράζονται αποτελεσματικά. Οι εκφράσεις του προσώπου των γατών μπορούν να αλλάξουν ανάλογα με το πώς αισθάνονται. Τα πρόσωπά τους μπορεί να φαίνονται διαφορετικά ανάλογα με το αν είναι φοβισμένες, απογοητευμένες ή πονάνε, για παράδειγμα. Ωστόσο, οι δραστικές αλλαγές στη δομή του προσώπου τους μπορεί να διαταράξουν τη σαφήνεια των εκφράσεών τους με αποτέλεσμα να μην καταλαβαίνουμε τι νιώθουν.»

Οι επιστήμονες που έλαβαν μέρος σε αυτή την έρευνα ανέλυσαν τις εικόνες από σχεδόν 2.000 πρόσωπα γατών και διαπίστωσαν ότι τα πρόσωπα των βραχυκέφαλων φυλών εμφάνιζαν περισσότερες εκφράσεις που έμοιαζαν με “πόνο”, παρόλο που αυτές οι γάτες δεν θεωρούνταν ότι πονούσαν. Αυτό ίσχυε ιδιαίτερα για τις Scottish Folds, των οποίων τα χαρακτηριστικά του προσώπου σημείωσαν υψηλότερη βαθμολογία στις εκφράσεις που μοιάζουν με πόνο, ακόμη και όταν συγκρίνονταν με τις κατοικίδιες κοντότριχες γάτες που πραγματικά πονούσαν.

«Συν τοις άλλοις, υπάρχουν τεράστιες διαφορές μεταξύ των φυλών όσον αφορά το σχήμα των προσώπων τους. Για παράδειγμα, οι γάτες Σιάμ και Αβησσυνίας έχουν πιο στενά, επιμήκη ή “δολιχοκεφαλικά” πρόσωπα σε σύγκριση με τις βραχυκέφαλες γάτες, καθώς και με τα πιο αναλογικά ή “μεσοκεφαλικά” πρόσωπα των κοντότριχων φυλών. Διαπιστώσαμε ότι τα σημεία του προσώπου που είναι γνωστό ότι αλλάζουν θέση κατά τη διάρκεια διαφορετικών εκφράσεων διέφεραν σημαντικά μόνο με βάση τη φυλή της γάτας, ακόμη και όταν τα πρόσωπά τους ήταν σε “ουδέτερη” θέση. Επομένως, τα ζητήματα αποτελεσματικής επικοινωνίας μπορεί να μην αφορούν μόνο τις γάτες με πλατύ πρόσωπο.

Αυτά τα ευρήματα αποδεικνύουν ότι μπορεί να μην μας ελκύουν μόνο τα πρόσωπα των ζώων που μοιάζουν χαριτωμένα ή σαν μωρά, αλλά ενδεχομένως και εκείνα που φαίνονται πιο ευάλωτα, τραυματισμένα ή σε κίνδυνο», αναφέρει η Finka.

Δυστυχώς, αυτό σημαίνει ότι μπορεί να συνεχίσουμε να προτιμούμε -και ακόμη και να ενθαρρύνουμε- την ύπαρξη φυλών με σοβαρά προβλήματα υγείας, οι οποίες μπορεί να δυσκολεύονται να επικοινωνήσουν μαζί μας και ενδεχομένως με άλλα ζώα.

Οι ειδικοί αναφέρουν ότι ενδέχεται να μας διαφεύγει πότε αυτά τα ζώα μπορεί πραγματικά να πονάνε, επειδή μπορεί να μην είμαστε σε θέση να διακρίνουμε τη διαφορά από τη συνηθισμένη τους εμφάνιση. Σε τέτοιες περιπτώσεις, ίσως είναι καλύτερα να προσπαθήσουμε να καταλάβουμε πώς αισθάνονται με βάση τη συμπεριφορά ή τη στάση του σώματός τους παρά από τις εκφράσεις του προσώπου τους.

Αλλά και αυτό είναι δυνητικά προβληματικό, δεδομένου ότι έχουμε αλλάξει πολλά άλλα φυσικά χαρακτηριστικά των κατοικίδιων ζώων μας, όπως το συνολικό μέγεθος και το σχήμα του σώματός τους και το μήκος των άκρων και της ουράς τους. Τα ζητήματα αυτά δεν περιορίζονται μόνο στις γάτες, δεδομένου ότι και άλλα εξημερωμένα είδη, ιδίως οι σκύλοι, παρουσιάζουν παρόμοιους τύπους επιλογής για ακραία χαρακτηριστικά.

Επιλέγοντας μια γάτα

Οι άνθρωποι πρέπει να σκέφτονται πολύ προσεκτικά πριν επιλέξουν μια συγκεκριμένη ράτσα γάτας ή σκύλου. Εάν αγοράσετε ένα κατοικίδιο ζώο από εκτροφέα, βεβαιωθείτε ότι η επιθυμητή φυλή δεν πάσχει συνήθως από χρόνια προβλήματα υγείας. Επιλέξτε προσεκτικά τον εκτροφέα ώστε να είναι νόμιμος. Μην αγοράζετε ζώα από εκτροφείς, όπως λέμε, της πίσω αυλής.

Καλό θα ήταν να αποφεύγετε την αγορά φυλών με έντονα υπερβολικά χαρακτηριστικά, όπως πολύ πεπλατυσμένα ή επιμήκη πρόσωπα, αλλά και φυλές μινιατούρες, με κοντά πόδια ή χωρίς ουρά, για παράδειγμα. Για τους ανθρώπους που έχουν ήδη μια ράτσα με τέτοιου είδους χαρακτηριστικά, είναι σημαντικό να γνωρίζουν τα πιθανά προβλήματα που μπορεί να αντιμετωπίσουν τα ζώα τους όταν αλληλεπιδρούν με άλλα ζώα αλλά και πώς να ερμηνεύουν σωστά τη συμπεριφορά και τις εκφράσεις τους, κάτι που, όπως είπαμε, είναι δύσκολο.