Ο τρόπος με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε τις γάτες – όπως και τα πάντα σ’ αυτή τη γη – καθορίζεται σε μεγάλο βαθμό από παγιωμένες αντιλήψεις και στερεότυπα.

Αν “κυκλοφορείτε” στις φιλόζωες γωνιές του ίντερνετ, είναι πολύ πιθανό να έχετε συναντήσει απόψεις με τις οποίες τείνουν να συμφωνούν πολλοί γατογονείς: οι γάτες ταρταρούγες κάνουν πάντα του κεφαλιού τους, οι μαύρες γάτες θεωρούνται πιο έξυπνες, ενώ οι πορτοκαλί γάτες, κατά γενική ομολογία, δεν θεωρούνται και… τα πρώτα μυαλά. Με λίγα λόγια, εμείς οι άνθρωποι έχουμε την τάση να αποδίδουμε χαρακτηριστικά της προσωπικότητας της γάτας μας στο χρώμα του τριχώματός της. Υπάρχει, όμως, σύνδεση μεταξύ του χρώματος μιας γάτας και της προσωπικότητας ή της νοημοσύνης της;

Οι αντιλήψεις αυτές πηγαίνουν πολλά χρόνια πίσω. Το 2012 δημοσιεύτηκε μια έρευνα σχετικά με τις αντιλήψεις των ανθρώπων για την προσωπικότητα της γάτας τους σε σχέση με το χρώμα του τριχώματός της. Οι ερωτηθέντες απάντησαν ότι θεωρούν τις πορτοκαλί γάτες φιλικές, ενώ πιστεύουν ότι οι ταρταρούγες “δεν σηκώνουν πολλά πολλά”.

Υποκειμενική συμπλήρωση ερωτηματολογίων από ανθρώπους

Κατ’ αρχάς, ας συλλογιστούμε το εξής: πόσο έγκυρα συμπεράσματα μπορούν να μας δώσουν για τις προσωπικότητες των γατών ερωτηματολόγια που συμπληρώνουν οι κηδεμόνες τους; Σίγουρα ο κάθε γατογονέας γνωρίζει το χνουδωτό παιδί του καλύτερα απ’ οποιονδήποτε άλλον, όμως ο τρόπος με τον οποίο οι άνθρωποι ερμηνεύουν τα πράγματα χαρακτηρίζεται από υποκειμενικότητα.

Σύμφωνα με έρευνες, θεωρείται ότι οι γάτες χωρίζονται σε πέντε βασικούς τύπους προσωπικότητας: νευρωτικές, εξωστρεφείς, κυρίαρχες/επιβλητικές, επιπόλαιες, και πρόθυμες/φιλικές.

Οι ερευνητές συνέδεσαν τη νευρωτικότητα της γάτας με το άγχος, την ανασφάλεια, τον φόβο και την ένταση, ενώ οι γάτες που “σκόραραν” χαμηλά στα επίπεδα της νευρωτικότητας χαρακτηρίστηκαν ως σταθερές, εύπιστες, ήρεμες, και σίγουρες για τον εαυτό τους. Οι γάτες που χαρακτηρίστηκαν ως επιπόλαιες, αψηφούσαν τον κίνδυνο και προκαλούσαν ζημιές, ενώ αυτές που κατατάσσονταν στην αντίθετη πλευρά του φάσματος, θεωρήθηκαν προβλέψιμες και συγκρατημένες.

Φυσικά, αυτές είναι “ταμπέλες” που φοράμε στις γάτες εμείς οι άνθρωποι, χωρίς να κατανοούμε πλήρως τον τρόπο που αντιλαμβάνονται και αντιδρούν στον κόσμο τα διάφορα ζώα. Μόνο να προσεγγίσουμε μπορούμε, χρησιμοποιώντας την παρατήρηση αιώνων και επιστημονικά εργαλεία, το τι συμβαίνει στο μυαλό της γάτας, του σκύλου, ή του παπαγάλου μας. Επομένως, είναι φυσιολογικό αυτές οι δηλώσεις των κηδεμόνων για τις γάτες τους να επηρεάζονται από ανθρώπινες προβολές και προκαταλήψεις. Πράγματι, μια επισκόπηση των μεθόδων που χρησιμοποιήθηκαν για να προσδιορίσουν τις προσωπικότητες των γατών, κατέληξε στο εξής συμπέρασμα: Οι μελέτες που κατέληγαν σε σύνδεση της προσωπικότητας της γάτας με το χρώμα του τριχώματός της, φαίνεται ότι επηρεάζονταν από τις αντιλήψεις των κηδεμόνων.

Παράγοντες που επηρεάζουν την προσωπικότητα της γάτας

Αντί για το χρώμα, υπάρχουν άλλοι παράγοντες που έχει παρατηρηθεί ότι μπορεί να συμβάλλουν στη διαμόρφωση της προσωπικότητας της γάτας.

Σύμφωνα με έρευνες, οι British Shorthair φάνηκε να ζητούν λιγότερο επαφή με τους ανθρώπους, ενώ οι Korat και οι Devon Rex είναι οι πιο κοινωνικές. Όπως ίσως μπορούμε να φανταστούμε βέβαια, και όπως υποδεικνύουν άλλες έρευνες, κάθε γάτα έχει την δική της, ιδιαίτερη προσωπικότητα, και υπάρχουν μεγάλες διαφοροποιήσεις ακόμα και μεταξύ γατών που ανήκουν στην ίδια φυλή. Οι παραπάνω έρευνες ήταν κι αυτές βασισμένες σε ερωτηματολόγιο, οπότε ο ανθρώπινος παράγοντας ενδέχεται να επηρεάζει τα ευρήματα.

Επίσης είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι, όπως και στους ανθρώπους, δεν είναι μόνο γενετικοί οι παράγοντες που καθορίζουν την προσωπικότητα. Το περιβάλλον στο οποίο μεγαλώνει και ζει ένα ζώο τη διαμορφώνει σε μεγάλο βαθμό. Στην περίπτωση της γάτας, οι παράγοντες που σημαδεύουν την ανάπτυξη της προσωπικότητάς της μπορεί να αφορούν την κοινωνικοποίηση (ή μη) μέχρι την ηλικία των εννέα εβδομάδων, το αν το γατάκι μεγάλωσε με τη μαμά του ή με άνθρωπο, ή πιθανά ψυχικά τραύματα που έχει βιώσει.

Η ανθρώπινη ματιά

Όταν μιλάμε για την προσωπικότητα, τα συναισθήματα, ή τις σκέψεις οποιουδήποτε ζώου, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η αντίληψή μας για αυτά φιλτράρεται μέσα από τις δικές μας ανθρώπινες εμπειρίες και αντιλήψεις. Έτσι, ενδέχεται να παρερμηνεύουμε τη σημασία κάποιων συμπεριφορών.

Για παράδειγμα, μια φοβική γάτα ενδέχεται να μην μας φαίνεται τόσο έξυπνη, λόγω της μειωμένης αλληλεπίδρασής της με το περιβάλλον, με τρόπους που εμείς θεωρούμε ότι δηλώνουν εξυπνάδα. Ακόμα, μια γάτα με αυτοπεποίθηση μπορεί να μας μοιάζει “χαζή” ή “γκαφατζού”, ενώ στην πραγματικότητα είναι απλά ξένοιαστη και κινείται ελεύθερα σε ένα περιβάλλον όπου νιώθει άνετα.

Από άκακα αστεία σε βλαβερά στερεότυπα

Ζώντας μαζί με μια μαύρη γάτα, έχω κι εγώ γελάσει με memes για μαύρες γάτες που έχουν ένα μοναδικό εγκεφαλικό κύτταρο. Πρέπει να προσέχουμε, όμως, τη βαρύτητα του εκάστοτε στερεοτύπου το οποίο τρέφεται από το αστείο που κάνουμε. Για παράδειγμα, εδώ και αιώνες, οι μαύρες γάτες κουβαλούν ένα βαρύ φορτίο προκαταλήψεων, και μέχρι σήμερα είναι οι τελευταίες που υιοθετούνται από τα καταφύγια, κάτι που συχνά τις οδηγεί στην ευθανασία. Τα μαύρα ζώα δεν φωτογραφίζονται τόσο εύκολα, δεν θεωρούνται τόσο εκφραστικά, και πολλοί πιστεύουν ότι φέρνουν κακή τύχη. Οι στερεοτυπικές αντιλήψεις περί μαύρων γατών έχουν καταγραφεί και ερευνητικά, κι έχει αποδειχτεί ότι επηρεάζουν τη δημοτικότητα των γατών αυτού του χρώματος.

Για να αναπτύξουμε μια καλή σχέση με οποιονδήποτε, άνθρωπο ή ζώο, είναι σημαντικό να τον αντιμετωπίζουμε ως ξεχωριστό άτομο, και να μη βασιζόμαστε σε στερεότυπα για να τον κρίνουμε. Καμία γάτα δεν είναι ίδια με την άλλη – όλοι οι γατόφιλοι το γνωρίζουν αυτό. Ας μην δίνουμε τόση σημασία στην εμφάνιση, στη φυλή, ή στην αρτιμέλεια μιας γάτας. Αυτά τα ζώα είναι περίπλοκα, μοναδικά, και δένονται με τους ανθρώπους πολύ περισσότερο απ’ όσο τους αναγνωρίζει η φήμη τους.

Με πληροφορίες από The Conversation