Έχουν οι γάτες αίσθηση του χιούμορ; Ερευνητές απαντούν
Δημήτρης Φαλλιέρος
06/11/2023
Οι γάτες μας κάνουν να γελάμε, αλλά το κάνουν συνειδητά; Ή -κάτι ακόμα πιο τραβηγμένο- εκείνες μέσα τους γελάνε μαζί μας;
Ένα γνωστό ρητό λέει ότι οι αισιόδοξοι βλέπουν το ποτήρι μισογεμάτο, οι απαισιόδοξοι το βλέπουν μισοάδειο, και οι κηδεμόνες γατιών το βλέπουν στο πάτωμα.
Μετά από αυτό το *αποτυχημένο* αστείο, ήρθε η ώρα να σκεφτούμε: οι γάτες μας είναι τελείως παλαβές ή κάνουν μερικά πράγματα επειδή έχουν αίσθηση του χιούμορ;
«Χιούμορ είναι η διανοητική ικανότητα να ανακαλύπτεις, να εκτιμάς και να εκφράζεις το αστείο, το γελοίο ή το παράλογα ασυμβίβαστο», σύμφωνα με έναν ορισμό του χιούμορ. Όποιος συγκατοικεί με γάτα, το ξέρει: είναι πολύ δύσκολο να μη γελάσεις με τα καραγκιοζιλίκια τους. Ναι, μοιραζόμαστε κωμικές στιγμές με αυτά τα τιγράκια-πανθηράκια-μπονζάι που νομίζουν ότι ζουν στη ζούγκλα και ότι κυνηγούν θηράματα αλλά στην πραγματικότητα κυνηγούν ψεύτικα ποντίκια που κάνουν δύο ευρώ. Μερικές εκφράσεις που παίρνουν, πηδηματάκια με τη ράχη σηκωμένη, τούμπες στον αέρα, «επιθέσεις» για πλάκα και βόλτες πάνω σε μια σκούπα ρομπότ, μας κάνουν να σκεφτόμαστε ότι μέσα σε αυτό το μικρό κεφαλάκι, δεν μπορεί να είναι όλα σοβαρά.
Ή μήπως ερμηνεύουμε τις συμπεριφορές τους μέσα από το δικό μας ανθρώπινο πρίσμα;
Ας πάμε να δούμε τι λέει η επιστήμη
Οι γάτες έχουν ένα ευρύ φάσμα συναισθημάτων. Μπορούν να δείξουν τη χαρά ή τη λύπη τους, την ανησυχία, την ικανοποίηση, τον θυμό ή τον φόβο τους. Επίσης ψυχαγωγούνται όπως εμείς, αντιλαμβάνονται τι θα πει «παιχνίδι», και μπορούν να διασκεδάσουν με κάτι που βλέπουν σε μια οθόνη ή με μια απλή κορδέλα που κουνιέται. Σε όλα αυτά είναι ίδιες με εμάς. Αλλά χιούμορ με την έννοια των νοητικών διεργασιών που χρειάζονται για να αναδείξουν το κωμικό στοιχείο συνειδητά, μάλλον δεν έχουν. Τουλάχιστον αυτό λένε οι μέχρι σήμερα έρευνες που αποκωδικοποιούν τον τρόπο σκέψης μιας γάτας.
Τι κρύβεται μέσα σε αυτό το μικρό κεφάλι;
Αφού χιούμορ με την κλασική έννοια του όρου μάλλον δεν υπάρχει, πώς γίνεται οι γάτες να αλληλεπιδρούν με εμάς αλλά και με άλλες γάτες με κωμικό τρόπο; Ίσως η απάντηση βρίσκεται στις λέξεις «ενσυναίσθηση» και «συνήθεια». Οι γάτες έχουν ισχυρό συναισθηματικό ραντάρ, ξέρουν πότε αυτό που κάνουν μάς δημιουργεί θετικά συναισθήματα (π.χ. όταν μας βλέπουν να γελάμε, να τους μιλάμε παιχνιδιάρικα ή να τους δίνουμε προσοχή), και δεν είναι απίθανο να το θυμούνται και να το επαναλαμβάνουν για να ξαναζήσουν μια θετική στιγμή. Και ως ζώα της συνήθειας και της ρουτίνας, αν εμείς οι ίδιοι δεν είμαστε βαρύθυμοι και εντάσσουμε στην καθημερινότητά τους τέτοιες καλές στιγμές, θα τις αναπαράγουν υποσυνείδητα.
Μας κοροϊδεύουν οι γάτες;
Ορισμένοι ειδικοί υποστηρίζουν ότι οι γάτες μας βλέπουν ως «μεγάλες, αδέξιες γάτες». Όταν τους μιλάμε, πιθανόν να μας απαντήσουν με όποια φωνητική ικανότητα έχουν. Όταν τις χαϊδεύουμε, γουργουρίζουν όπως θα γουργούριζαν αν τις έγλειφε μια μεγάλη, ακίνδυνη γάτα. Και παίζουν μαζί μας όπως θα έκαναν με τους ομοίους τους. Ο συμπεριφοριστής John Bradshaw, όταν ρωτήθηκε από το National Geographic, είπε: «Δεν έχουμε ανακαλύψει ακόμη κάτι στη συμπεριφορά των γατών που να υποδηλώνει ότι έχουν ένα ξεχωριστό κουτί στο οποίο μας βάζουν όταν συναναστρέφονται μαζί μας. Προφανώς ξέρουν ότι είμαστε μεγαλύτεροι από αυτές, αλλά δεν φαίνεται να έχουν προσαρμόσει πολύ την κοινωνική τους συμπεριφορά… Οι γάτες συμπεριφέρονται απέναντί μας με τρόπο που δεν διαφέρει από το πώς θα ενεργούσαν προς άλλες γάτες. Νομίζουν ότι είμαστε αδέξιοι: Δεν σκοντάφτουν πολλές γάτες πάνω σε ανθρώπους, αλλά εμείς σκοντάφτουμε πάνω σε γάτες». Οπότε, φυσικά με την αδεξιότητά μας ως περίεργες γάτες, μπορεί να τις διασκεδάζουμε.
Το υπέροχο είναι ότι όσο δενόμαστε μαζί τους, τόσο αντιλαμβανόμαστε τις μικρές και μεγάλες αστείες αποχρώσεις της συνύπαρξής μας. Δεν έχει καμία σημασία αν αυτό λέγεται χιούμορ. Φτάνει που ψυχικά ανυψώνει και εκείνες και εμάς.