Τα δήγματα (δαγκώματα) ιοβόλων φιδιών στα ζώα συντροφιάς προκύπτουν κυρίως στον σκύλο και σπανιότερα στη γάτα, και μπορούν να απειλήσουν άμεσα τη ζωή του ζώου.

Γράφει η Έμυ Τόττα Κτηνίατρος, DVM, Cert AVP, PGCert VPS, Μετεκπαιδευθείσα στη Μ.Α.Ε.Θ Κ.Ζ.Σ, Α.Π.Θ

Στην Ελλάδα, το πρόβλημα προκαλείται κυρίως από τις οχιές, ιοβόλα φίδια που ανήκουν στην οικογένεια Vipiridae. Στη χώρα μας, η δραστηριότητά τους είναι εντονότερη Μάρτιο – Οκτώβριο, ενώ τους θερινούς μήνες δραστηριοποιούνται κυρίως τις νυχτερινές ώρες.

Παθογένεια

Καθώς η οχιά δαγκώνει τη λεία, το δηλητήριο εισέρχεται μέσω των δοντιών της στους ιστούς του θύματος. Στο δηλητήριο της οχιάς έχει ανευρεθεί ένας μεγάλος αριθμός ενζύμων (50) που έχουν άμεση ή/και έμμεση τοξική δράση στον οργανισμό του θύματος. Μετά τον ενοφθαλμισμό του δηλητηρίου προκαλούνται διάφορες διαταραχές στα όργανα και τους ιστούς:

● Τοπική βλάβη των ιστών και νέκρωση
● Αυξημένη αγγειακή διαπερατότητα
● Υπόταση και κυκλοφορική καταπληξία (shock)
● Σοβαρή διαταραχή αιμόστασης και πήξης του αίματος
● Διαταραχή της καρδιακής λειτουργίας
● Δυσλειτουργία του νευρικού συστήματος
● Καταστολή αναπνευστικού κ.ά.

Συμπτώματα

Στον σκύλο, τα πρώτα συμπτώματα παρουσιάζονται μέσα σε 30 λεπτά από το δήγμα, αλλά η πλήρης έκταση των επιβλαβών επιπτώσεων του δηλητηρίου στον οργανισμό ελέγχεται στο επόμενο 24ωρο. Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν:

Τοπικά Συμπτώματα

● Έντονο οίδημα της περιοχής του δήγματος. Κάποιες φορές τα σημάδια των δοντιών είναι εμφανή σαν δύο τρύπες από τις οποίες εκρέει οροαιμορραγικό υγρό.
● Έντονος πόνος στο σημείο.

Συστηματικά Συμπτώματα

● Έντονη κατάπτωση
● Ταχύπνοια, Ταχυκαρδία, Υπόταση και ωχροί βλεννογόνοι (κυκλοφορική καταπληξία- shock)
● Αιμορραγική διάθεση (σοβαρή αιμορραγία από το τραύμα, μέλαινα κ.τ.λ.)
● Νευρολογικές διαταραχές (αταξία, απώλεια συνείδησης, κώμα κ.ά.)

Διάγνωση

Το δήγμα του φιδιού είναι τάχιστο και σπάνια κάποιος κηδεμόνας είναι μάρτυρας τη στιγμή που αυτό συμβαίνει. Επομένως, συχνότερα η διάγνωση βασίζεται στο ιστορικό και την κλινική εικόνα (έντονο οίδημα της περιοχής και συστηματικά συμπτώματα). Η ανεύρεση των χαρακτηριστικών δύο οπών ή αμυχών που προκαλούν τα δόντια της οχιάς στην περιοχή του δήγματος μπορεί να βοηθήσει στη διάγνωση, χωρίς να σημαίνει πως η μη ανεύρεσή τους αποκλείει την πιθανότητα δήγματος.

Θεραπεία

Το δήγμα ιοβόλου φιδιού αποτελεί μια πραγματικά επείγουσα κατάσταση λόγω της τοξίκωσης του οργανισμού που μπορεί να αποβεί θανατηφόρα. Μόλις η κατάσταση γίνει αντιληπτή, το ζώο πρέπει να διακομίζεται σε κτηνίατρο ή κτηνιατρική κλινική το συντομότερο δυνατό.

Πρώτες Βοήθειες

Μέχρι να βρεθεί ιατρική βοήθεια, το ζώο πρέπει άμεσα να ακινητοποιείται ή να περιορίζεται σε μικρό χώρο, ώστε να μειώνεται στο ελάχιστο η κινητική του δραστηριότητα. Αυτό είναι πιθανό να επιβραδύνει την εξάπλωση του δηλητηρίου.
 
Ίσχαιμη περίδεση της περιοχής με σκοπό την επιβράδυνση της απορρόφησης του δηλητηρίου δεν ενδείκνυται πλέον, καθώς στον σκύλο η πλειοψηφία των δηγμάτων αφορά το κεφάλι. Επίσης, η περίδεση μπορεί να επιδεινώσει τη νέκρωση της περιοχής και να καθυστερήσει τη διαδικασία ανεύρεσης ιατρικής βοήθειας. Ομοίως αντενδείκνυνται η διάνοιξη και αναρρόφηση του δηλητηρίου, καθώς για να έχουν κάποια αποτελεσματικότητα πρέπει να διενεργηθούν εντός των πρώτων 5 λεπτών, κάτι που σπάνια είναι εφικτό.

Επείγουσα Ιατρική Αντιμετώπιση

Η αντιμετώπιση του δήγματος φιδιού βασίζεται στην εντατική θεραπεία με υγρά ενδοφλεβίως, τη μετάγγιση ολικού αίματος ή παραγώγων (πχ πλάσμα), τη χορήγηση αναλγητικών και την πιθανή χορήγηση αντιοφικού ορού.

Ο αντιοφικός ορός περιορίζει το οίδημα της περιοχής του δήγματος και μπορεί να αντιστρέψει τις διαταραχές πήξης του αίματος που προκαλούνται από το δηλητήριο. Παρ’ όλ’ αυτά, δεν μπορεί να αντιστρέψει τη νέκρωση και καταστροφή των ιστών της περιοχής, η οποία προκύπτει άμεσα από την επαφή του δηλητηρίου με τους ιστούς. Ο ορός πρέπει ιδανικά να χορηγείται τις πρώτες 4ώρες από το δήγμα, αν και μπορεί να διατηρεί κάποια αποτελεσματικότητα εντός του πρώτου 24ώρου. Στους περιορισμούς της χρήσης του στον σκύλο περιλαμβάνονται η δυσκολία στη διάθεση του για κτηνιατρική χρήση (ενδονοσοκομειακό φάρμακο), η γνώση του είδους του φιδιού και η πιθανότητα πρόκλησης αναφυλακτικής αντίδρασης.

Άλλα Φάρμακα

Τα κορτικοστεροειδή μπορούν να χρησιμοποιηθούν στον σκύλο για την αντιφλεγμονώδη τους δράση έναντι του έντονου οιδήματος και του πόνου. Ωστόσο, η χρήση τους είναι αμφιλεγόμενη. Επομένως, η αναγκαιότητά τους, η καταλληλότητά τους για το εκάστοτε περιστατικό, το είδος και η δόση των κορτικοστεροειδών που θα χρησιμοποιηθούν θα πρέπει να κρίνονται αυστηρά από τον θεράποντα κτηνίατρο.

Αντιβιοτικά θα πρέπει να χορηγούνται σε περιπτώσεις επιμόλυνσης του σημείου του δήγματος ή σοβαρής νέκρωσής του, όπως υποδεικνύεται από τον κτηνίατρο.

Αντιισταμινικά χορηγούνται μόνο εφόσον κριθεί απαραίτητο και το ζώο βρίσκεται υπό νοσηλεία και παρακολούθηση, καθώς μπορεί να επιδεινώσουν την υπόταση.

Τέλος, τα Μη Στεροειδή Αντιφλεγμονώδη Φάρμακα (ΜΣΑΦ) αντενδείκνυνται γιατί θα επιδεινώσουν τη διαταραχή πήξης του αίματος που προκύπτει από το δηλητήριο της οχιάς.

Πρόγνωση

Η σοβαρότητα της νόσησης εξαρτάται από το είδος του φιδιού, το σημείο του δήγματος (τα άκρα έχουν καλύτερη πρόγνωση σε σχέση με το κεφάλι ή το θώρακα), την ποσότητα του δηλητηρίου, και την άμεση ανάληψη κατάλληλης θεραπείας.

Πρόληψη

Η πρόληψη στηρίζεται στη χρήση λουριού, ώστε να υπάρχει έλεγχος στη βόλτα του σκύλου και στην αποφυγή σημείων με μειωμένη ορατότητα που μπορεί να αποτελούν φωλιές φιδιών.

*Κάθε ζώο είναι μοναδικό και οι ανάγκες του μπορεί να διαφέρουν από τα υπόλοιπα. Οι πληροφορίες που παρέχονται σε αυτό το άρθρο έχουν μόνο ενημερωτικό χαρακτήρα και σε καμία περίπτωση δεν υποκαθιστούν τη γνώμη του θεράποντος κτηνιάτρου.
Απευθυνθείτε στον κτηνίατρο του κατοικιδίου σας για να λάβετε καθοδήγηση σύμφωνα με τις ανάγκες του.

Η Έμυ Τόττα DVM, Cert AVP, PGCert VPS, Μετεκπεδευθείσα στη Μ.Α.Ε.Θ. Κ.Ζ.Σ., Α.Π.Θ. εργάζεται στην ΠΛΑΚΕΝΤΙΑ ΚΤΗΝΙΑΤΡΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ η οποία προφέρει ολοκληρωμένη κτηνιατρική φροντίδα, με έμφαση σε εξειδικευμένες υπηρεσίες 2ης γνώμης.