Κάντε το εικόνα: η γατούλα σας σκύβει και μυρίζει ένα παπούτσι, και μετά μένει να στέκεται με το στόμα ανοιχτό, κοιτώντας το κενό και φαινομενικά μπερδεμένη.

Πολλοί γατογονείς, στην ερώτηση “ποια είναι η πιο αστεία στιγμή της γάτας σου;”, θα σκέφτονταν αυτόν τον μορφασμό. Αμέτρητα βίντεο κυκλοφορούν στο διαδίκτυο και δείχνουν γάτες που μοιάζουν σαν να σοκάρονται και να αηδιάζουν από μια μάλλον δυσάρεστη μυρωδιά. Τι ισχύει, στην πραγματικότητα; Γιατί παρουσιάζουν αυτή τη συμπεριφορά τα αγαπημένα μας αιλουροειδή;

Αυτή η περίεργη συνήθεια λέγεται “απόκριση flehmen”. Είναι απόλυτα φυσιολογική, βοηθάει τις γάτες να μυρίσουν καλύτερα, και μας χαρίζει ανεκτίμητες στιγμές γέλιου.

Η απόκριση Flehmen

Διάφορα θηλαστικά πέρα από τις γάτες και εκτός των ανθρώπων, παρουσιάζουν την απόκριση flehmen. Τέτοια ζώα είναι τα άλογα, οι ελέφαντες, τα πάντα, οι καμηλοπαρδάλεις, οι ρινόκεροι, τα λάμα, οι σκατζόχοιροι, και οι μεγάλες γάτες. Όλα αυτά τα θηλαστικά, εκτός από τα άλογα, έχουν ειδικούς οσφρητικούς υποδοχείς στην κορυφή του στόματος όπως και μέσα στη μύτη τους. Τον 17ο αιώνα, ο Ολλανδός ανατόμος Frederick Ruysch διεξήγαγε έρευνα σχετικά με το όργανο του Jacobson, όπου εντοπίζονται αυτοί οι οσφρητικοί υποδοχείς. Το 1930, ο διευθυντής ενός Γερμανικού ζωολογικού κήπου ονόμασε αυτή την αντίδραση “απόκριση flehmen”, κατά τη Γερμανική λέξη “flehmen” που σημαίνει “ξεγυμνώνει τα πάνω δόντια”.

Οι γάτες έχουν εξαιρετική αίσθηση της όσφρησης. Όταν επιδεικνύουν αυτή τη συμπεριφορά μπορεί να μας μοιάζουν μπερδεμένες ή ενοχλημένες, αλλά πιθανότατα είναι απλώς απασχολημένες με το να μυρίζουν κάτι ενδελεχώς. Ο τρόπος με τον οποίο καμπυλώνουν τα χείλη τους επιτρέπει τη μετάδοση φερομονών μέσα στο στόμα. Έτσι, είναι σαν να μυρίζουν και να γεύονται τη μυρωδιά ταυτόχρονα. Ενώ οι άνθρωποι κάνουν έναν παρόμοιο μορφασμό όταν μυρίζουν κάτι δυσάρεστο, δεν συμβαίνει το ίδιο με τις γάτες. Στην πραγματικότητα, η αντίδραση αυτή σχετίζεται με το πόσο ενδιαφέρουσα είναι κάποια μυρωδιά για τη γάτα σας. Αν η γάτα σας μυρίσει κάτι που της φαίνεται δυσάρεστο, απλώς θα επιλέξει να φύγει μακριά του.

Η απόκριση flehmen προκαλείται κυρίως όταν η γάτα σας συναντάει οσμές που της φαίνονται καινούριες ή ασυνήθιστες, ή όταν μυρίζει κάποιο άλλο ζώο. Το όργανο του Jacobson βοηθά τις αρσενικές γάτες να εντοπίσουν θηλυκές που βρίσκονται σε οίστρο αναλύοντας τις φερομόνες που περιέχονται στα ούρα τους. Ακόμα, μητέρες γάτες το χρησιμοποιούν για να γνωρίζουν ανά πάσα στιγμή που βρίσκονται τα γατάκια τους.

Η όσφρηση των γατών

Σύμφωνα με τον ανθρωποζωολόγο John Bradshaw, συγγραφέα του Η Γατίσια Αίσθηση: Πώς η Νέα Αιλουροειδής Επιστήμη Μπορεί να σας Κάνει Καλύτερο Φίλο για το Κατοικίδιό σας, οι γάτες μπορούν να μυρίσουν “σε υψηλή ανάλυση”. Για παράδειγμα, μπορούν να καταλάβουν το είδος ενός ζώου, το αν είναι θηρευτής ή πιθανό θήραμα, ανταγωνιστής ή πιθανός ερωτικός σύντροφος, μόνο από την οσμή του.

Όπως διαβάζουμε στο Catnip, το newsletter της Κτηνιατρικής Σχολής Cummings του Πανεπιστημίου Ταφτς: “Ενώ οι άνθρωποι μπορούν να κοντοσταθούν και να μυρίσουν τα τριαντάφυλλα, οι γάτες μπορούν να σταματήσουν και να μυρίσουν τους ανθρώπους που σταμάτησαν για να μυρίσουν τα τριαντάφυλλα – πολλή ώρα αφού οι άνθρωποι έχουν φύγει απ’ το σημείο”.

Η απόκριση flehmen δεν είναι το ίδιο με την αναπνοή με ανοιχτό το στόμα

Είναι σημαντικό να μην μπερδεύετε την απόκριση flehmen με την περίπτωση να αναπνέει η γάτα σας με ανοιχτό το στόμα. Αν καταλάβετε ότι η γάτα σας λαχανιάζει ή αναπνέει με ανοιχτό το στόμα, επισκεφτείτε τον/την κτηνίατρό σας για να αποκλείσετε την σοβαρή περίπτωση του άσθματος ή κάποιας άλλης αναπνευστικής πάθησης.

Το λαχάνιασμα μπορεί ακόμη να αποτελεί ένδειξη ότι η γάτα σας ζεσταίνεται πολύ ή ότι έχει πάθει θερμοπληξία. Εδώ θα βρείτε συμβουλές για την προστασία της γάτας σας από τον καύσωνα. Πρέπει να προσέχετε ιδιαίτερα όταν κλείνετε πίσω σας πόρτες και ντουλάπια, ώστε να βεβαιωθείτε ότι η γάτα σας δεν θα παγιδευτεί σε κάποιον μη αεριζόμενο, ζεστό χώρο. Το λαχάνιασμα μπορεί, ακόμα, να σημαίνει πως η γάτα σας έχει δηλητηριαστεί από κάποια τοξική ουσία, ή ότι πάσχει από υπερθυρεοειδισμό.

Εάν έχετε οποιαδήποτε αμφιβολία για την υγεία της γάτας σας είναι σημαντικό να επικοινωνήσετε αμέσως με τον/την κτηνίατρό σας.