Τα οφέλη του να έχει κανείς κατοικίδιο είναι πασίγνωστα.

Τόσο σε επίπεδο σωματικής όσο και σε επίπεδο ψυχικής υγείας, έχει αποδειχθεί ότι το να έχει κανείς ζώα συντροφιάς φέρνει πολλά προνόμια στον/στην κηδεμόνα. Μειώνονται τα αισθήματα μοναξιάς, αυξάνεται η αυτοπεποίθηση και η υπευθυνότητα, και η ζωή μας γεμίζει νόημα. Υπάρχει, όμως, περίπτωση, ένα κατοικίδιο να σχετίζεται με προβλήματα ψυχικής υγείας των κηδεμόνων;

Παρότι η ύπαρξη ενός ζώου συντροφιάς στην οικογένεια έχει συνδεθεί με την βελτίωση της ψυχικής υγείας των κηδεμόνων του, υπάρχουν και περιπτώσεις όπου κάποιος/α μπορεί να βιώσει έντονο άγχος, κατάθλιψη, ή ιδεοψυχαναγκαστικά συμπτώματα που να σχετίζονται με το γεγονός ότι έχει κατοικίδιο. Στην πραγματικότητα, είναι πολύ συνηθισμένο για έναν/μία κηδεμόνα να καταλήξει ακόμη και να υποφέρει από το άγχος που προκύπτει από τις καθημερινές απαιτήσεις φροντίδας ενός ζώου συντροφιάς, από την πιθανότητα ασθένειας ή απώλειάς του, ακόμη και από τον καθημερινό αποχωρισμό από αυτό για να πάει στη δουλειά ή στο σχολείο.

Ποιες είναι οι αιτίες του άγχους σχετικά με τα ζώα συντροφιάς;

Οι πιο συνηθισμένες αιτίες του άγχους των κηδεμόνων σχετικά με τα ζώα συντροφιάς τους είναι οι εξής:

– Οικονομικοί λόγοι που αφορούν το καθημερινό κόστος φροντίδας ενός ή παραπάνω ζώων συντροφιάς, και το πιθανό κτηνιατρικό κόστος σε περίπτωση ασθένειας ή τραυματισμού.

– Λόγοι που σχετίζονται με τις απαιτήσεις καθημερινές φροντίδας π.χ. τη βόλτα του σκύλου, το καθάρισμα της άμμου της γάτας. Ένα άτομο που εμφανίζει καταθλιπτικά συμπτώματα ή συμπτώματα άγχους μπορεί να δυσκολεύεται ιδιαίτερα να αντεπεξέλθει στις αυξημένες απαιτήσεις που έχει η καθημερινή φροντίδα ενός ζώου συντροφιάς. Συχνά, οι κηδεμόνες κατοικιδίων ανησυχούν για το αν φροντίζουν αρκετά καλά το αγαπημένο τους ζωάκι, και αισθάνονται τύψεις για την υποτιθέμενη “ανικανότητά” τους.

– Φόβος της πιθανής/επικείμενης ασθένειας ή/και της απώλειας του ζώου συντροφιάς.

– Άγχος αποχωρισμού από το ζώο συντροφιάς. Δεν μιλάμε για το άγχος αποχωρισμού που βιώνει το ίδιο το κατοικίδιο, αλλά για το άγχος που βιώνει ο/η κηδεμόνας όταν το αποχωρίζεται.

Το 2015, η Αμερικάνικη Ψυχιατρική Εταιρεία αναγνώρισε επίσημα τη διαταραχή άγχους αποχωρισμού ως διαγνωστική κατηγορία των ψυχικών διαταραχών. Σύμφωνα με μια πρόσφατη μελέτη, το 47% των κηδεμόνων κατοικιδίων βιώνουν άγχος αποχωρισμού από το κατοικίδιό τους όταν το αποχωρίζονται για να πάνε στη δουλειά ή διακοπές, ενώ 12% εξ αυτών επενδύουν σε μια κάμερα εσωτερικού χώρου για να το παρακολουθούν.

Μια έρευνα του YouGov που διεξήχθη το 2022, το 40% ενός αντιπροσωπευτικού δείγματος Αμερικάνων κηδεμόνων κατοικιδίων απάντησε ναι στην ερώτηση: “Νιώθεις αγχωμένος/η όταν αφήνεις τα κατοικίδιά σου μόνα στο σπίτι όλη τη μέρα;” Μια άλλη έρευνα που μελέτησε το άγχος αποχωρισμού από τα κατοικίδια σε στρεσαρισμένους πρωτοετείς φοιτητές, ανέδειξε πως τα τρία τέταρτα των πρωτοετών φοιτητών βιώνει τουλάχιστον ήπιο άγχος αποχωρισμού, ενώ για το 22% το άγχος αυτό είναι μετρίου επιπέδου, και για το 3% είναι σοβαρό. Και στις δύο έρευνες αναδείχθηκε πως, όσο πιο δεμένος/η είναι ένας/μία κηδεμόνας με το κατοικίδιό του/της, τόσο πιο μεγάλο είναι το πιθανό άγχος αποχωρισμού από αυτό.

– Ιδεοληψία/διεισδυτικές, επίμονες σκέψεις του τύπου “τι θα γίνει αν…;” Π.χ.: Τι θα γίνει αν μπει κλέφτης και πάρει τον σκύλο; Τι θα γίνει αν η γάτα δαγκώσει ένα καλώδιο και πάθει ηλεκτροπληξία; Αυτές οι σκέψεις μπορεί να εντείνονται και να καταλαμβάνουν μεγάλο μέρος της ημέρας ενός ατόμου, αν υποφέρει από ιδεοψυχαναγκαστικά συμπτώματα.

Συχνά, ενδέχεται να υπάρχει προηγούμενο ιστορικό ψυχικής δυσκολίας το οποίο εντείνει το άγχος σχετικά με τα κατοικίδια, όπως άγχος, κατάθλιψη, μετατραυματικό στρες, ή ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή. Το άγχος σχετικά με τα κατοικίδια είναι ένα πραγματικό, υπαρκτό πρόβλημα που βιώνουν πολλοί κηδεμόνες όλων των φύλων και ηλικιών, και πρέπει να λαμβάνεται σοβαρά υπόψη από τους επαγγελματίες (ψυχικής) υγείας. Είναι ένα ζήτημα για το οποίο δεν μιλάμε πολύ, αλλά αποτελεί κοινό τόπο για πολλούς ανθρώπους οι οποίοι είναι ιδιαίτερα δεμένοι με το ζώο συντροφιάς τους.

Πώς εμφανίζεται το άγχος σχετικά με τα κατοικίδια;

Το άγχος σχετικά με τα κατοικίδια μπορεί να εμφανιστεί σε οποιονδήποτε, και συχνά οφείλεται στο γεγονός ότι σχεδόν όλοι οι κηδεμόνες ζώων συντροφιάς καλούνται, κάποια στιγμή, να συνειδητοποιήσουν ότι η ασθένεια και η απώλεια είναι αναπόφευκτα στάδια της ζωής μαζί τους. Πρόκειται για μια αβάσταχτη συνειδητοποίηση που προκαλεί ιδιαίτερη αγωνία και στρες σε πολλούς κηδεμόνες που νιώθουν πως το κατοικίδιό τους είναι μέλος της οικογένειας, αντί για “απλά ένα ζώο”.

Το άγχος αυτό μπορεί να μην επηρεάζει ιδιαίτερα την καθημερινότητα του ατόμου, αλλά μπορεί να φτάσει και στο σημείο να οδηγεί τον/την κηδεμόνα στην απελπισία, στη σωματοποίηση των φόβων, σε κρίσεις πανικού και αισθήματα απόγνωσης. Σε αυτή την περίπτωση είναι σημαντικό το άτομο να λάβει ψυχολογική – ή/και ψυχιατρική – υποστήριξη. Η σοβαρότητα αυτού του στρεσογόνου παράγοντα καθιστά απαραίτητη την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση της κοινωνίας σχετικά με αυτό το φαινόμενο: ο άνθρωπος που υποφέρει από υπερβολικό άγχος σχετικά με το ζώο συντροφιάς του δεν είναι “υπερβολικός”, “παρανοϊκός”, ή “παράλογος”, αλλά ένας από τους εκατομμύρια ανθρώπους που βιώνουν έντονο άγχος στην ήδη φορτωμένη καθημερινότητά τους, λόγω μιας σχέσης που είναι σημαντική στη ζωή του. Το ακραίο άγχος, δυστυχώς, είναι μια πραγματικότητα για πολλούς από εμάς, απέναντι στην οποία δεν πρέπει να σωπαίνουμε.

Πώς να διαχειριστείτε το άγχος σχετικά με τα κατοικίδια:

Σύμφωνα με τον κλινικό ψυχολόγο και εκπαιδευτή σκύλων Δρ. Holly Tett: “Το άγχος των γονέων κατοικιδίων αποτελεί ένα μόνο παράδειγμα της γενικότερης αύξησης του κοινωνικού άγχους.” Τα 5 βήματα που προτείνει για να καταπραΰνει κανείς το “άγχος του γονέα κατοικιδίου” είναι τα παρακάτω:

1. Μείνετε απασχολημένος/η τον χρόνο που δεν εργάζεστε και λείπετε από το σπίτι. Μην προσπαθείτε να τραβήξετε την προσοχή σας από το άγχος που νιώθετε, γιατί τότε μπορεί να συναντήσετε μεγαλύτερη αντίσταση. Αντίθετα, αναγνωρίστε το, σκεφτείτε το για λίγο, και μετά κινηθείτε στο χώρο κάνοντας κάτι άλλο.

2. Βεβαιωθείτε πως το κατοικίδιό σας έχει ό,τι χρειάζεται για τις ώρες που θα λείπετε.

3. Επιτρέψετε στον εαυτό σας να νιώσει την ανησυχία και το άγχος για ένα συγκεκριμένο, μικρό χρονικό “παράθυρο” 10-15 λεπτών. Ελέγξτε την κάμερα με την οποία παρακολουθείτε το κατοικίδιό σας και μετά βάλτε το κινητό στην άκρη ασχοληθείτε με κάτι άλλο.

4. Καταγράψτε τις σκέψεις και τους φόβους σας για το τι πιστεύετε ότι μπορεί να συμβεί στο κατοικίδιό σας όσο λείπετε από το σπίτι. Σκεφτείτε αν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα ή αν “μιλάει” το άγχος σας.

5. Καλομάθετε τον εαυτό σας περνώντας εποικοδομητικά χρόνο – εννοούμε κάνοντας αγκαλιές – με το ζώο συντροφιάς σας όταν είστε μαζί.

Αν βιώνετε έντονα συναισθήματα άγχους, κατάθλιψης, ή αν έχετε έντονες αρνητικές σκέψεις που επιμένουν, μη διστάσετε να ζητήσετε βοήθεια από έναν/μία ειδικό ψυχικής υγείας. Είναι σπουδαίο το όφελος που μπορεί να έχει στην ψυχική υγεία μας το να δεχτούμε βοήθεια.

Τέλος, θα μοιραστώ μια συμβουλή η οποία έχει αποδειχθεί αποτελεσματική στο να με ηρεμεί όταν βιώνω άγχος σε σχέση με τα κατοικίδιά μου: Το να σκέφτομαι συνέχεια το αναπόφευκτο δεν βοηθάει σε τίποτα, ούτε με προετοιμάζει γι’ αυτό. Με το να φοβάμαι για τα χειρότερα σενάρια, χάνω πολύτιμο χρόνο που θα μπορούσα να περνάω με τα αγαπημένα μου ζώα συντροφιάς.

Σύμφωνα με τη σύμβουλο πένθος κατοικιδίων και δημιουργό της σελίδας Honoring Our Animals, Beth Bigler: “Ένα από τα δώρα που μας δίνουν τα ζώα συντροφιά μας είναι το να ζούμε στην παρούσα στιγμή. Αυτό είναι ένα εξαιρετικό μοντέλο να ακολουθούμε όταν παλεύουμε με την αβεβαιότητα και το άγχος για το μέλλον. Κοιτάξτε το ζώο σας, πάρτε μερικές βαθιές ανάσες, και πείτε δυνατά “Εδώ και τώρα, είμαστε καλά”.