Η πραγματικότητα συχνά είναι καλύτερη κι από την πιο ευφάνταστη ταινία επιστημονικής φαντασίας.

Η φύση είναι γεμάτη θαυμαστά παραδείγματα πλασμάτων με ιδιαίτερες ικανότητες, τις οποίες δεν θα μπορούσαμε να φανταστούμε ούτε στα όνειρά μας. Ζώα και φυτά με τρομερές ικανότητες προσαρμογής στις συνθήκες του περιβάλλοντός τους μπορούν να βρεθούν σε όλα τα οικοσυστήματα της Γης. Κάποιες από τις τεχνικές προσαρμογής στις οποίες καταφεύγουν τα ζώα, τα βοηθούν να γλιτώσουν από θηρευτές, ενώ άλλες ικανότητες τα προστατεύουν από τις δύσκολες συνθήκες που επικρατούν εκεί που ζουν, ή εξασφαλίζουν τη διαιώνιση των ειδών ενθαρρύνοντας την αναπαραγωγή. Υπάρχουν ζώα που μπορούν να αλλάξουν το φύλο τους, να αναπλάσουν τραυματισμένα μέλη του σώματός τους, ακόμα και να ζήσουν… για πάντα!

Ας δούμε μερικά ζώα με εξωπραγματικές ικανότητες, που μας αφήνουν με το στόμα ανοιχτό, και δίνουν έμπνευση σε συγγραφείς και σκηνοθέτες για τη δημιουργία φανταστικών κόσμων και πλασμάτων:

Αστερίας

Οι αστερίες (της ομοταξίας Asteroidea) έχουν ιδιαίτερα στομάχια τα οποία μπορούν να… διευρυνθούν, βγαίνοντας έξω από το στόμα τους. Αυτού του είδους η προσαρμογή τους επιτρέπει να πιάνουν μεγάλα θηράματα όπως μύδια και στρείδια τα οποία δεν μπορούν να καταναλώσουν χρησιμοποιώντας μόνο το στόμα τους. Το διευρυμένο στομάχι περικλείει το θήραμα και η πέψη αρχίζει έξω από το σώμα του αστερία. Στη συνέχεια, η διαλυμένη τροφή μπορεί να ρουφηχτεί μέσα από το στόμα ενώ το στομάχι συρρικνώνεται και μαζεύεται. Οι επιστήμονες έχουν ταυτοποιήσει το συγκεκριμένο μόριο που ελέγχει τις συσπάσεις του στομάχου του αστερία. Το να βρεθεί ένας τρόπος να απενεργοποιηθεί το μόριο αυτό θα μπορούσε να συμβάλλει στη μείωση της επίδρασης που έχουν κάποια εισβλητικά είδη αστερία εις βάρος γηγενών ειδών.

Σαύρα gecko με λέπια

Η πλάτη αυτής της σαύρας gecko (Geckolepis megalepis) είναι καλυμμένη με μεγάλα λέπια τα οποία πέφτουν εύκολα, βοηθώντας το ζώο να ξεφεύγει από θηρευτές. Τα λέπια μπορούν να πέσουν ακόμα και με το απαλότερο άγγιγμα, και οι επιστήμονες εξηγούν ότι τα geckos μπορούν να χάσουν τα λέπια τους ακόμα και κατά την προσπάθεια που κάνουν για να τα αιχμαλωτίσουν. Από τη στιγμή που πέφτουν τα λέπια, αντικαθίστανται από νέα, σε διάστημα μόλις λίγων εβδομάδων. Υπάρχουν πέντε είδη gecko με λέπια, όλα ενδημικά στη Μαδαγασκάρη και στις νήσους Κομόρο. Πρόκειται για νυχτόβια ερπετά του δάσους που τρέφονται με έντομα.

Αθάνατη μέδουσα

Η αθάνατη μέδουσα (Turritopsis dohrnii) είναι ένα είδος μέδουσας που είναι βιολογικά αθάνατη. Μπορεί να γυρίσει στην ανώριμη μορφή της – που λέγεται πολύποδας – μέσω μιας διαδικασίας κατά την οποία τα εξειδικευμένα κύτταρα που την απαρτίζουν αποκτούν εντελώς διαφορετική δομή. Η διαδικασία αυτή μπορεί να ξεκινήσει λόγω γήρανσης, σωματικής βλάβης από θηρευτές, ή δύσκολων περιβαλλοντικών συνθηκών. Παρόλα αυτά, στη φύση, η μικροσκοπική αυτή μέδουσα συνήθως υποκύπτει στους θηρευτές ή σε ασθένειες.

Μεγάπτερη φάλαινα

Τα κοπάδια των μεγάπτερων φαλαινών (Megaptera novaeangliae) μαζεύουν ψάρια χρησιμοποιώντας τεχνικές συνεργατικού ταΐσματος και στήλες από φυσαλίδες που ονομάζονται “δίχτυα φυσαλίδων”. Μια φάλαινα κολυμπάει κυκλικά βγάζοντας φυσαλίδες για να παγιδεύσει κριλ ή σολωμούς, ενώ άλλες φάλαινες στέλνουν τα ψάρια μέσα στο “δίχτυ” βγάζοντας ήχους και κάνοντας μοτίβα στο κολύμπι. Τελικά, όλο το κοπάδι κολυμπά μέχρι την επιφάνεια με ανοιχτά τα στόματα για να τραφεί με τα παγιδευμένα ψάρια. Σύμφωνα με έρευνες, το δίχτυ των φυσαλίδων δημιουργεί μια σιωπηλή ζώνη που κρατά μακριά τα δυνατά καλέσματα των φαλαινών, και προσελκύει τα ψάρια δημιουργώντας τους μία ψευδή αίσθηση ασφάλειας.

Ξυλοβάτραχος

Ο ξυλοβάτραχος (Rana sylvatica) έχει αναπτύξει έναν ιδιαίτερο τρόπο να πέφτει σε χειμερία νάρκη κατά τη διάρκεια των κρύων μηνών: παγώνει μέχρι θανάτου και επανέρχεται στη ζωή όταν φτάνει η άνοιξη. Το συγκεκριμένο αμφίβιο φτάνει ακόμα και στην Αλάσκα, όπου επιβιώνει τους χειμώνες παγώνοντας συνεχόμενα έως και για 7 μήνες. Η καρδιά του σταματά, το ίδιο και η αναπνοή του. Τα επίπεδα της γλυκόζης στο αίμα των παγωμένων ξυλοβατράχων φτάνουν στο σημείο να είναι μέχρι και 10 φορές υψηλότερα από το φυσιολογικό. Αυτό τους βοηθά να διατηρήσουν το νερό στον οργανισμό τους παρά το ψύχος. Όταν ο καιρός ξαναζεσταίνει, ο ξυλοβάτραχος αρχίζει να αποψύχεται, και γίνεται πλήρως λειτουργικός μέσα σε 14-24 ώρες.

Ψάρι κλόουν

Το ψάρι κλόουν (Amphiprion ocellaris) μπορεί να αλλάξει φύλο από αρσενικό σε θηλυκό με σκοπό την αναπαραγωγή ενός κοπαδιού. Δεν είναι το μοναδικό ζώο που μπορεί να αλλάξει το φύλο του, αλλά είναι ιδιαίτερο από την άποψη ότι η συμπεριφορά του ακολουθεί κάποιους κοινωνικούς κανόνες, αντί να καθορίζεται από την ηλικία ή το μέγεθος. Τα ψάρια κλόουν ζουν σε ομάδες μέσα στις θαλάσσιες ανεμώνες. Κάθε ομάδα αποτελείται από ένα αρσενικό κι ένα θηλυκό που είναι αναπαραγωγικά ενεργά, και μερικά μικρότερα αρσενικά τα οποία δεν είναι σεξουαλικά ώριμα. Αν το θηλυκό πεθάνει, το αρσενικό αλλάζει φύλο και παίρνει τη θέση της, ενώ ένα άλλο αρσενικό του κοπαδιού μεγαλώνει γρήγορα και παίρνει τον ρόλο του αναπαραγωγικά ενεργού αρσενικού.

Αξολότλ

Το αξολότλ είναι μια υδρόβια σαλαμάνδρα που προέρχεται από δύο μόνο λίμνες κοντά στην Πόλη του Μεξικού. Όταν αυτό το αξιολάτρευτο ζωάκι (Ambystoma mexicanum) χάνει κάποιο μέλος του σώματός του λόγω κάποιου θηρευτή, μπορεί να το αναπλάσει με το οστό, τα αιμοφόρα αγγεία, και τους μύες του να παραμένουν άθικτοι. Οι επιστήμονες έχουν απομονώσει μια μικρή αλληλουχία RNA στα αξολότλ, η οποία ευθύνεται γι’ αυτή την αναπλαστική ικανότητα.

Τάρανδος

Τα μάτια των ταράνδων (Rangifer tarandus) αλλάζουν χρώμα από καφέ σε μπλε για να βλέπουν καλύτερα σε συνθήκες χαμηλού φωτισμού, στους σκοτεινούς, αρκτικούς χειμώνες. Οι τάρανδοι ζουν στα βόρεια δάση της Βόρειας Αμερικής και της Ευρώπης, όπου οι ώρες που έχει φως ποικίλουν ανάλογα με την εποχή. Το καλοκαίρι, τα μάτια των ταράνδων είναι καφέ και προσαρμόζονται στις μεγάλες ημέρες, ενώ τον χειμώνα, τα ζώα αυτά ζουν σχεδόν συνέχεια στο σκοτάδι. Ως αποτέλεσμα, η πίεση στα μάτια τους αυξάνεται, διαστέλλοντας τις κόρες, παρέχοντας καλύτερη νυχτερινή όραση, και συμπιέζοντας το κολλαγόνο στους φακούς. Οι λειτουργίες αυτές μειώνουν την ποσότητα του φωτός που ανακλάται, και αλλάζουν την εμφάνιση του ματιού από καφέ σε μπλε.

Κατσαρίδα

Οι κατσαρίδες έχουν τη φήμη ότι θα είναι τα μοναδικά ζώα που θα επιβιώσουν μια πυρηνική καταστροφή, καθώς μπορούν, μεταξύ άλλων, να επιβιώσουν ακόμα και τον αποκεφαλισμό. Οι επιστήμονες έχουν βρει ότι οι κατσαρίδες μπορούν να ζήσουν για εβδομάδες χωρίς το κεφάλι τους, διότι οι βασικές τους σωματικές λειτουργίες λαμβάνουν χώρα διαφορετικά απ’ ότι στα θηλαστικά. Αντί να αναπνέουν από το στόμα τους, αναπνέουν από τρύπες που βρίσκονται στο σώμα τους. Επίσης, διαθέτουν ανοιχτό κυκλοφορικό σύστημα, στο οποίο το αίμα ρέει ελεύθερα στο σώμα, διατηρώντας την πίεση χαμηλή. Αυτό σημαίνει ότι ακόμα και μια μεγάλη πληγή σε ένα ζωτικό όργανο δεν θα προκαλέσει σοβαρή απώλεια αίματος.

Δελφίνι

Το δελφίνι (Delfinidae και Platanistoidae) εκπέμπει ήχους υψηλής συχνότητας και χρησιμοποιεί την ηχώ τους που επιστρέφει για να προσανατολιστεί, να κυνηγήσει την τροφή του, ακόμα και για να εντοπίσει αντικείμενα πίσω από τοίχους ή κάτω από το έδαφος του βυθού. Ένας ειδικός ιστός στο μέτωπό του το βοηθά να συγκεντρώνει και να κατευθύνει τους ήχους που παράγει όσο ηχοπροσανατολίζεται. Οι επιστήμονες θεωρούν ότι τα δελφίνια χρησιμοποιούν, επίσης, τους ήχους τους για να επικοινωνήσουν μεταξύ τους, κάτι που θα μπορούσε να εξηγήσει την υψηλή νοημοσύνη τους και την έντονα κοινωνική τους συμπεριφορά.