Πρόσφατα, ένας άγριος ουραγκοτάγκος της Σουμάτρας χρησιμοποίησε το ζωμό από ένα φαρμακευτικό φυτό για να θεραπεύσει την πληγή του – και μάλιστα η επιτυχία του παρατηρήθηκε και καταγράφηκε από επιστήμονες.

Το φυτό που επέλεξε ο ουραγκοτάγκος είναι γνωστό για τις αντιβακτηριδιακές και τις αντιοξειδωτικές του ιδιότητες, και θεωρείται ότι καταπραΰνει τον πόνο, τον πυρετό, περιορίζει την αιμορραγία και τη φλεγμονή.

Η ιστορία αυτή κατέκλυσε το ίντερνετ σε όλο τον κόσμο. Σε συνεντεύξεις που έδωσαν και στο άρθρο που δημοσίευσαν, οι επιστήμονες δήλωσαν ότι πρόκειται για “την πρώτη συστηματικά καταγεγραμμένη περίπτωση θεραπείας μιας ενεργού πληγής ενός άγριου ζώου” με τη χρήση ενός βιολογικά ενεργού φυτού. Η ανακάλυψη θα “παράσχει νέες γνώσεις σχετικά με τις ρίζες της φροντίδας των ανθρώπινων πληγών”.”

Για την θεωρητικό Ιστορίας και Φιλοσοφίας της Επιστήμης του πανεπιστημίου του Stanford, Adrienne Mayor, δεν ήταν η πρώτη φορά που διάβαζε για μια τέτοια συμπεριφορά. Η ειδίκευσή της στην Αρχαία Ιστορία της Επιστήμης τη βοήθησε να γνωρίζει ότι ο Αριστοτέλης, ο Πλίνιος ο Πρεσβύτερος, ο Κλαύδιος Αιλιανός, και άλλοι φιλόσοφοι της αρχαιότητας είχαν αναφερθεί σε αντίστοιχα περιστατικά. Πολλά κείμενα που έχουμε από την αρχαιότητα και τον Μεσαίωνα περιγράφουν την αυτο-θεραπεία μέσω της λήψης φαρμακευτικών σκευασμάτων από πολλά ζώα, που χρησιμοποιούσαν φυτά για να θεραπεύσουν ασθένειες, να ξεφορτωθούν τα παράσιτα, να εξουδετερώσουν δηλητήρια, και να θεραπεύσουν πληγές.

Ο όρος “ζωοφαρμακογνωσία” εισήχθη το 1987. Όπως επισήμανε, όμως, ο Ρωμαίος φυσικός φιλόσοφος Πλιναίος, πριν από 2000 χρόνια πολλά ζώα είχαν ανακαλύψει πράγματα στην Ιατρική τα οποία φάνηκαν χρήσιμα στους ανθρώπους.

Πράγματι, όπως εξηγεί η Mayor, μεγάλος αριθμός θεραπευτικών φυτών από αυτά που χρησιμοποιούνται στα σύγχρονα φάρμακα ανακαλύφθηκαν για πρώτη φορά από Ιθαγενείς και αρχαίους πολιτισμούς που παρατηρούσαν τα ζώα και τα μιμούνταν.

Τι μας μαθαίνουν τα ζώα

Κάποια από τα πρώτα καταγεγραμμένα παραδείγματα ζώων που χρησιμοποιούσαν φυτά για θεραπευτικούς λόγους εμφανίζονται στην “Περί ζώων ιστορίας” του Αριστοτέλη από τον 4ο αι. π.Χ.. Στην ίδια πραγματεία αναφέρεται και η γνωστή συνήθεια των σκύλων να τρώνε γρασίδι όταν έχουν ενόχληση στο στομάχι, πιθανότατα για τον καθαρισμό και την αποπαρασίτωσή του.

Ακόμα, ο Αριστοτέλης σημείωνε ότι, μετά τη χειμερία νάρκη, οι αρκούδες αναζητούν άγριο σκόρδο ως πρώτη τους τροφή, διότι είναι πλούσιο σε βιταμίνη C, σίδηρο και μαγνήσιο, τα οποία χρειάζεται ο οργανισμός τους για να επανέλθει.

Ο Πλιναίος, συνεχίζει η Mayor, εξηγούσε ότι η χρησιμότητα του δίκταμου για τη θεραπεία πληγών από βέλη, είχε προκύψει από την παρατήρηση πληγωμένων ελαφιών που τρίβονταν πάνω στο φυτό. Ο Αριστοτέλης και ο Διοσκουρίδης απέδωσαν τη συγκεκριμένη ανακάλυψη στα αγριοκάτσικα. Ο Βιργίλιος, ο Κικέρων, ο Πλούταρχος, ο Σολίνος, ο Κέλσος, και ο Γαληνός, υποστήριξαν ότι το δίκταμο είχε την ικανότητα να αποβάλει το κεφάλι ενός βέλους από μια πληγή και να την επουλώνει.

Όταν οι ελέφαντες κατάπιναν κατά λάθος χαμαιλέοντες που βρίσκονταν κρυμμένοι στις πρασινάδες, έτρωγαν φύλλα ελιάς που είναι φυσικό αντιβιωτικό, για να αποφύγουν την σαλμονέλλα που έφεραν οι χαμαιλέοντες. Σύμφωνα με τον Πλιναίο, τα κοράκια έτρωγαν χαμαιλέοντες, αλλά στη συνέχεια κατάπιναν φύλλα δάφνης για να αντισταθμίσουν την τοξικότητα. Ο Πλιναίος έλεγε, επίσης, ότι πολλά πουλιά έτρωγαν φύλλα δάφνης για να αντιμετωπίσουν τα γαστρεντερικά προβλήματα. Κατά τον Αιλιανό που έζησε τον 3ο αι. π.Χ., οι Αιγύπτιοι είχαν αντλήσει μεγάλο μέρος των ιατρικών γνώσεών τους από τη σοφία των ζώων.

Η μελέτη των θεραπειών των ζώων συνεχίστηκε κατά τον Μεσαίωνα, στα πλαίσια τόσο της δυτικής όσο και της μη δυτικής Ιατρικής.

Φυσικά, αυτές οι προ-μοντέρνες παρατηρήσεις αποτελούσαν λαϊκή γνώση, όχι επίσημη επιστήμη. Όποιος μελετήσει, βέβαια, περισσότερο την Ιστορία της επιστήμης θα καταλάβει ότι οι γραμμές μεταξύ λαϊκής γνώσης, φιλοσοφίας, και επιστήμης, είναι πολύ πιο θολές και ρευστές απ’ ότι συχνά πιστεύουμε. Δεν είναι τυχαίο ότι ο ίδιος ο Ισαάκ Νεύτων ασχολούνταν σοβαρά με την αλχημεία, μια σειρά πρακτικών που σήμερα θεωρείται εκτός των ορίων της αποδεκτής επιστημονικής γνώσης.

Παρατηρήθηκε ο πρώτος ουραγκοτάγκος που χρησιμοποίησε αυτοσχέδιο φάρμακο

Ένας ουραγκοτάγκος στη Σουμάτρα αποτελεί την πρώτη καταγεγραμμένη περίπτωση ζώου που έφτιαξε αυτοσχέδιο “φάρμακο”.

Όπως υπογραμμίζει η Mayor, οι αρχαίες αυτές παρατηρήσεις και μιμήσεις των θεραπειών που χρησιμοποιούσαν διάφορα είδη ζώων, έχουν πολλά να μας πουν. Με τον ίδιο τρόπο που η παραδοσιακή εθνοβοτανική των Ιθαγενών μας οδηγεί σήμερα στην ανακάλυψη επαναστατικών φαρμάκων, η επιστημονική μελέτη των αρχαίων και μεσαιωνικών ισχυρισμών θα μπορούσε να μας οδηγήσει σε ανακαλύψεις σχετικά με νέα θεραπευτικά φυτά.

Η αυτο-θεραπεία των ζώων έγινε ένας γρήγορα ανερχόμενος τομέας επιστημονικής έρευνας. Παρατηρητές καταγράφουν ευρήματα που αφορούν πολλά διαφορετικά είδη ζώων τα οποία χρησιμοποιούν ιδιαίτερα ευρηματικές λύσεις που βασίζονται σε ποικίλες ουσίες για να θεραπευτούν. Σύμφωνα με μια πρόσφατη παρατήρηση, σπίνοι και σπουργίτια συλλέγουν γόπες τσιγάρων, γιατί η νικοτίνη σκοτώνει τα ακάρεα στις φωλιές τους.

Κανείς δεν γνωρίζει ακριβώς πώς ξέρουν τα ζώα ποια φυτά θεραπεύουν ασθένειες και πληγές, απωθούν τα παράσιτα, και προάγουν την υγεία. Αυτό που γνωρίζουμε με σιγουριά, είναι ότι από την αρχή σχεδόν της ανθρωπότητας, είχαμε την τάση να τα αντιγράφουμε.

Με πληροφορίες από The Conversation