Εσείς έχετε δει ποτέ ροζ δελφίνι;

Και όμως, υπάρχει, και βγαίνει σε κουφετί ή στο χρώμα της Μπάρμπι, καθώς έχει την ικανότητα να αλλάζει απόχρωση ανάλογα με τη διάθεσή του. Ας μάθουμε περισσότερα για το απίθανο δελφίνι του ποταμού Αμαζονίου, το οποίο κινδυνεύει να εξαφανιστεί, επομένως χρειάζεται άμεσα την προσοχή μας.

Το ροζ δελφίνι του ποταμού Αμαζονίου (Inia geoffrensis ή “boto”) δεν έχει απλά την πιο ιδιαίτερη εμφάνιση απ’ όλα τα δελφίνια, αλλά περιτριγυρίζεται και από σωρεία μύθων και παραδόσεων. Οι μυστηριώδεις αντιλήψεις που επικρατούν γύρω του και συχνά έρχονται σε αντίφαση, έχουν οδηγήσει τόσο στη θεοποίηση, όσο και στη δαιμονοποίησή του. Κολυμπά αποκλειστικά στα νερά του Αμαζονίου στη Νότια Αμερική και πρόκειται για το ένα από τα δύο είδη ποταμίσιων δελφινιών υπό εξαφάνιση.

Το ροζ ποταμίσιο δελφίνι ελκύει πολλούς εξερευνητές στον Περουβιανό Αμαζόνιο. Διαφέρει από τα γκρι ποταμίσια δελφίνια – ή αλλιώς δελφίνια tuxuci (Sotalia fluviatilis) – τα οποία εμφανίζουν μεγαλύτερη ομοιότητα με τα θαλάσσια δελφίνια τόσο εμφανισιακά, όσο και λόγω της συνήθειας που έχουν να πηδούν έξω απ’ το νερό.

Γιατί, όμως, είναι ροζ το “boto” και γιατί κινδυνεύει από εξαφάνιση;

Δεν γνωρίζουμε ακριβώς γιατί είναι ροζ

Οι ειδικοί δεν έχουν κατανοήσει πλήρως και με σιγουριά σε τι οφείλεται ο ζωηρός χρωματισμός του δελφινιού του Αμαζονίου. Θεωρούν ότι πρόκειται για έναν συνδυασμό γενετικών, διατροφικών, και περιβαλλοντικών παραγόντων.

Ένας παράγοντας που εξηγεί τον ροζ χρωματισμό είναι η διατροφή τους, η οποία έχει υψηλή περιεκτικότητα σε καροτενοειδή – μια οργανική ουσία που περιέχουν τα ψάρια και τα καρκινοειδή που καταναλώνει. Τα καροτενοειδή συμβάλλουν στον ροζ ή πορτοκαλί χρωματισμό κάποιων πτηνών (μεταξύ των οποίων είναι και τα φλαμίνγκο), ψαριών, και ερπετών, οπότε θα έβγαζε νόημα το χρώμα αυτών των ονειρεμένων δελφινιών να οφείλεται σε αυτές τις ουσίες. Τα καροτενοειδή είναι οι πιο διαδεδομένες χρωστικές στη φύση, και μπορεί κανείς να τα εντοπίσει και σε κάποια μανιτάρια.

Τα ροζ δελφίνια είναι το μεγαλύτερο σε μέγεθος είδος ποταμίσιων δελφινιών. Γεννιούνται έχοντας γκρι χρώμα, και αποκτούν τον ροζ χρωματισμό μεγαλώνοντας. Η τελική εκδοχή του χρώματός τους επηρεάζεται από τη διατροφή, τη συμπεριφορά, και το πόσο κοντά βρίσκονται στο δέρμα τους τα τριχοειδή αγγεία, όπως εξηγεί η βιολόγος και συγγραφέας Helen Pilcher.

Άλλοι παράγοντες μπορεί να είναι γενετικοί ή περιβαλλοντικοί. Σύμφωνα με κάποιες μελέτες, ενδέχεται ο ροζ χρωματισμός να οφείλεται στο πάχος του δέρματος, κάτι που μπορεί να επηρεάσει το πόσο αίμα φαίνεται μέσα από το δέρμα. Ακόμα, σημασία έχουν και τα επίπεδα ορμονών, οι στρεσογόνοι παράγοντες, και η διάθεση. Όταν ένα δελφίνι ενθουσιάζεται, μπορεί να “κοκκινίσει” πετυχαίνοντας έναν πιο έντονο ροζ χρωματισμό.

Έχει ιδιαίτερη εμφάνιση

Εκτός από το ξεχωριστό ροζ χρώμα του, το ποταμίσιο δελφίνι του Αμαζονίου έχει ένα στιβαρό σώμα και ένα μακρύ, σουβλερό μουσούδι μέσα στο οποίο κρύβονται δύο είδη δοντιών – μυτερά μπροστά για να πιάνει θηράματα, όπως ψάρια, και πλατιά στο πίσω μέρος για να μασάει την τροφή.

Όσο για το μέτωπό του, αυτό προεξέχει και ονομάζεται “πεπόνι”. Μέσα σε αυτό, στεγάζεται το σύστημα ηχοεντοπισμού του δελφινιού. Μπορεί, μάλιστα, να αλλάξει το σχήμα του “πεπονιού” του, έτσι ώστε να αλλάξει και η κατεύθυνση, το μέγεθος, και η συχνότητα του παλμού του ηχοεντοπισμού.

Όπως στα περισσότερα δελφίνια, το στιλπνό σώμα τους είναι έτσι σχεδιασμένο ώστε να γλιστράει στο νερό, και να τα βοηθάει να πηδούν πάνω από την επιφάνεια. Η μακριά και δυνατή ουρά τους λειτουργεί ως προπέλα. Τα μάτια τους είναι μικρά και η όρασή τους δεν είναι πολύ καλή, αλλά οι κόρες τους διαστέλλονται σε συνθήκες χαμηλού φωτισμού ώστε να μπορούν να βλέπουν καλύτερα.

Μια σημαντική διαφορά που παρουσιάζουν από τα υπόλοιπα δελφίνια είναι το γεγονός ότι μπορούν να περιστρέψουν το κεφάλι τους στο πλάι λόγω των μη-ενωμένων σπονδύλων τους.

Τα πλατιά πτερύγιά τους μπορούν να κινούνται ανεξάρτητα το ένα από το άλλο και τα βοηθούν να κάνουν μανούβρες στα δύσκολα ρεύματα και τα εμπόδια του ποταμού. Παρόλα αυτά, δεν είναι τόσο γρήγορα όσο άλλα ξαδέλφια τους.

Ζουν μόνο σε ποτάμια

Υπάρχουν πέντε είδη δελφινιών που έχουν προσαρμοστεί στο γλυκό νερό των ποταμών: τα tucuxi, τα δελφίνια του Γάγγη, τα δελφίνια του Ινδού ποταμού, τα δελφίνια του Irrawaddy, και τα ροζ δελφίνια του Αμαζονίου.

Τα τελευταία μπορεί να τα βρει κανείς στους ποταμούς Αμαζόνιο και Ορινόκο της Νότιας Αμερικής, οι οποίοι διατρέχουν τη Βραζιλία, το Περού, τη Βενεζουέλα, τη Βολιβία, το Εκουαδόρ, και την Γκαϊάνα.

Κινδυνεύουν από την ανθρώπινη δραστηριότητα

Τα ροζ ποταμίσια δελφίνια κρίθηκαν ως προστατευόμενα παγκοσμίως το 2018. Έχουν κηρυχθεί ως ευάλωτο είδος από την Παγκόσμια Ένωση για την Προστασία της Φύσης (IUCN).

Το οικοσύστημα του δελφινιού έχει διαταραχτεί από την υποβάθμιση του τόπου ζωής τους, από την καταστροφή των δασών, τις εξορύξεις, την κατασκευή φραγμάτων και την εναλλαγή της ροής. Ακόμα, οι διαθέσιμες πηγές τροφής έχουν μειωθεί, η μόλυνση από τις γεωργικές απορροές και τα βιομηχανικά λύματα έχουν χαλάσει την ποιότητα του ποταμού. Τα ατυχήματα με τον αλιευτικό εξοπλισμό αλλά και οι άμεσες επιθέσεις στο ζώο για διάφορους σκοπούς θέτουν το είδος σε κίνδυνο.

Καθώς πρόκειται για ένα μακρόβιο θηλαστικό που αναπαράγεται με αργούς ρυθμούς, το ροζ δελφίνι βρίσκεται ιδιαίτερα ευάλωτο στις παραπάνω απειλές. Κρίνεται εξαιρετικά πιεστικό και απαραίτητο να ενημερωθεί το κοινό και να ενταθούν οι προσπάθειες για την προστασία αυτού του καταπληκτικού είδους.

Άλλες απειλές για την επιβίωσή τους αποτελούν η μόλυνση από υδράργυρο, από (συχνά παράνομες) εξορυκτικές δραστηριότητες. Ακόμα και στις περιπτώσεις που αυτές οι δραστηριότητες είναι μικρής κλίμακας, παρουσιάζουν εξαιρετικά μεγάλο κίνδυνο για το ροζ δελφίνι και τα υποείδη του, σύμφωνα με τη WWF. Ο υδράργυρος που καταλήγει στο νερό καταναλώνεται από τα γατόψαρα, τα οποία αποτελούν τροφή για τα δελφίνια.

Οι προσπάθειες που καταβάλλονται για την προστασία του ροζ δελφινιού περιλαμβάνουν τη διατήρηση του οικοτόπου τους, την πληροφόρηση και την ευαισθητοποίηση των τοπικών κοινοτήτων, τη νομική απαγόρευση του κυνηγιού, καθώς και την επιστημονική έρευνα και παρακολούθηση.