Πώς επικοινωνούν τα ζώα μεταξύ τους
Στέλλα Πανοπούλου
10/08/2024
Ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά που μας διαφοροποιούν από τα ζώα είναι η ικανότητα για ομιλία – τουλάχιστον με τρόπο που καταλαβαίνουμε εμείς.
Παρόλα αυτά, όλα τα είδη ζώων έχουν ιδιαίτερους τρόπους να επικοινωνούν μεταξύ τους, τους οποίους πολλές φορές εμείς οι άνθρωποι δεν μπορούμε ούτε να φανταστούμε. Η επικοινωνία μεταξύ ζώων του ίδιου είδους αποτελεί πολύ ενδιαφέρον κομμάτι της ζωολογίας.
Ας δούμε, λοιπόν, με ποιους τρόπους επικοινωνούν τα ζώα μεταξύ τους:
Οπτικά σήματα
Αντίθετα με τους ανθρώπους, για τα ζώα η οπτική επικοινωνία είναι η λιγότερο αποτελεσματική, καθώς απαιτεί εγγύτητα και κατάλληλο φωτισμό. Παρόλα αυτά, πτηνά και ζώα που δραστηριοποιούνται κατά τη διάρκεια της ημέρας ανταλλάσσουν οπτικά σήματα. Τα αρσενικά πτηνά τείνουν να έχουν πολύχρωμο φτέρωμα για να προσελκύουν τα θηλυκά. Τέτοιο παράδειγμα στα θηλαστικά είναι αυτό του χρώματος της χαίτης ενός λιονταριού, που υποδεικνύει στα θηλυκά την καταλληλότητά του ως πιθανού συντρόφου.
Το χρώμα στα ζώα και στα πτηνά μπορεί να μεταφέρει σημαντικές πληροφορίες, και συχνά λειτουργεί ως απειλή, προκαλώντας τους εχθρούς να μείνουν μακριά. Τα ζώα και τα έντομα με έντονους χρωματισμούς μοιάζουν δηλητηριώδη, κάτι που αποτελεί εξαιρετική μέθοδο άμυνας απέναντι στους θηρευτές.
Μια ακόμα μέθοδος οπτικής επικοινωνίας σχετίζεται με την κίνηση. Σύμφωνα με έρευνες, ο τρόπος που πετούν και “χορεύουν” οι μέλισσες δεν είναι τυχαίος, αλλά μεταδίδει πληροφορίες σχετικά με την απόσταση και την τοποθεσία μιας πηγής τροφής.
Ηχητικά σήματα
Οι κραυγές που βγάζουν τα ζώα συνήθως σχετίζονται με τον κίνδυνο, με τη διαδικασία του ζευγαρώματος, και με τις τεχνικές εύρεσης τροφής. Ο ήχος ταξιδεύει σε μεγαλύτερες αποστάσεις από την οπτική αναγνώριση, με αποτέλεσμα να καθίσταται πιο αποτελεσματικός ως μέθοδος επικοινωνίας. Σχεδόν όλα τα ζώα και τα πτηνά έχουν τη δυνατότητα να βγάλουν ήχους για να ενημερώσουν το ένα το άλλο σχετικά με την παρουσία κάποιου κινδύνου. Τα ζώα βγάζουν πολύ διαφορετικούς ήχους όταν πονάνε, κάτι που μπορούμε να αντιληφθούμε κι εμείς. Τα θηλαστικά του νερού, όπως οι φάλαινες και τα δελφίνια, “συνομιλούν” χρησιμοποιώντας υπερηχητικές συχνότητες οι οποίες μπορούν να ακουστούν σε μακρινές αποστάσεις.
Επικοινωνία μέσω αφής
Η αφή είναι μια αρκετά περιοριστική μέθοδος επικοινωνίας, καθώς απαιτεί εγγύτητα. Παρόλα αυτά, εξακολουθεί να είναι αποτελεσματική και σημαντική. Οι χιμπατζήδες καλωσορίζουν ο ένας τον άλλον κρατώντας χέρι-χέρι, οι μαϊμούδες καλλωπίζονται μεταξύ τους, και τα ζώα συντροφιάς συχνά γλείφουν τους κηδεμόνες τους για να τους δείξουν την αγάπη και την αφοσίωσή τους.
Οι ελέφαντες χρησιμοποιούν το σώμα τους για να επικοινωνήσουν διαφορετικά συναισθήματα, όπως είναι η αγάπη, η επιθετικότητα, ή η όρεξη για παιχνίδι. Με τις προβοσκίδες τους χαϊδεύουν και καθοδηγούν τα μικρά τους, η τις μπλέκουν με τις προβοσκίδες άλλων ελεφάντων για να δείξουν συμπάθεια. Οι χαυλιόδοντες χρησιμεύουν στις διαμάχες για επικράτηση στο κοπάδι, ή για να προστατεύσουν την οικογένειά τους.
Χημική επικοινωνία
Η χημική επικοινωνία μεταξύ ζώων λαμβάνει χώρα κυρίως με τη χρήση φερομονών, αλλά μπορεί να περιλαμβάνει και σωματικά υγρά στην περίπτωση ζώων που αμύνονται, όπως ούρα και δηλητήριο. Η επικοινωνία μέσω χημικών ουσιών είναι σίγουρα η πιο επικρατούσα και αποτελεσματική μέθοδος. Οι φερομόνες είναι ουσίες που παράγει το σώμα του ζώου για να μεταφέρει πληροφορίες. Δύο διαφορετικά συστήματα συμμετέχουν στη χημική επικοινωνία, ανάλογα με το αν σε μια περίπτωση απαιτείται άμεση ή έμμεση επαφή. Στην περίπτωση της έμμεσης επαφής μέσω του αέρα ή του νερού, τα ζώα αντιλαμβάνονται τη χημική επικοινωνία με τη βοήθεια της όσφρησης και της γεύσης. Για παράδειγμα, τα φίδια μπορούν να γευτούν τους εχθρούς τους από απόσταση, με τη βοήθεια υποδοχέων που υπάρχουν στην κορυφή του στόματός τους.
Οι περισσότερες μεγάλες γάτες μαρκάρουν την περιοχή τους με τις φερομόνες που εκλύονται στα ούρα τους, προειδοποιώντας τα άλλα ζώα να μείνουν μακριά. Αν έχετε σκύλο, τότε γνωρίζετε καλά ότι ο καλύτερος φίλος του ανθρώπου λαμβάνει πληροφορίες από άλλους σκύλους μυρίζοντας τα οπίσθιά τους. Όσο για τις γάτες, έχουν έναν ιδιαίτερο τρόπο να δηλώνουν ότι κάτι – ή κάποιος – τους ανήκει, τρίβοντας το κεφάλι τους πάνω του και εκλύοντας φερομόνες από τους αδένες που βρίσκονται στην περιοχή του κεφαλιού και των αυτιών.
Τέλος, υπάρχουν προειδοποιητικές φερομόνες που χρησιμοποιούνται εντός του ζωικού βασιλείου για την απώθηση των εχθρών. Όταν μια μέλισσα τσιμπάει, εκλύει μια χημική ουσία από το κεντρί της για να προειδοποιήσει τις άλλες μέλισσες, οι οποίες κάποιες φορές μπορεί να επιτεθούν μαζικά σε έναν πιθανό θηρευτή.
