Πώς αντιδρούν τα ζώα σε μια ολική έκλειψη ηλίου
Στέλλα Πανοπούλου
07/04/2024
Στις 8 Απριλίου του 2024, αναμένεται ολική έκλειψη ηλίου η οποία θα είναι ορατή από κάποια μέρη των ΗΠΑ, του Μεξικού και του Καναδά.
Οι προετοιμασίες για τη μελέτη του φαινομένου από πολλές διαφορετικές πλευρές έχει ξεκινήσει εδώ και καιρό. Επιστήμονες αλλά και καθημερινοί άνθρωποι, λάτρεις των επιστημών, είναι έτοιμοι να παρατηρήσουν πώς θα επηρεαστούν διάφορες πτυχές της ζωής στον πλανήτη μας κατά τα λίγα λεπτά για τα οποία θα διαρκέσει η έκλειψη.
Ένα βασικό ερώτημα που απασχολεί τους ανθρώπους εδώ και αιώνες είναι το εξής: Πώς αντιδρούν τα διάφορα είδη ζώων κατά τη διάρκεια μιας ολικής έκλειψης ηλίου;
Οι αντιδράσεις των ζώων κατά την έκλειψη
Ο Adam Hartstone-Rose, βιολόγος στο Πανεπιστήμιο της Πολιτείας της Βόρειας Καρολίνας, παρακολούθησε τη “Μεγάλη Αμερικανική Έκλειψη” του 2017 παρέα με 43 παπαγαλάκια Rainbow και Coconut Lorikeets, τα οποία βρίσκονταν στον περιφραγμένο χώρο του Ζωολογικού Κήπου Riverbanks στη Νότια Καρολίνα. Καθώς το φεγγάρι κάλυπτε τον ήλιο και η Αμερική ξαφνικά βυθίστηκε στο λυκόφως κατά τη διάρκεια του μεσημεριού, ο Hartstone-Rose παρατήρησε τις αντιδράσεις των παπαγάλων, οι οποίοι αποφάσισαν απλά ότι η νύχτα είχε φτάσει νωρίτερα, κι ότι μέσα σε λίγα λεπτά την ακολούθησε η μέρα. Ο Hartstone-Rose κατέληξε σε αυτό το συμπέρασμα σχετικά με το πώς βίωσαν τα παπαγαλάκια την έκλειψη, παρακολουθώντας τα να καταπιάνονται με ολόκληρη τη νυχτερινή τους ρουτίνα, και στη συνέχεια με την πρωινή τους ρουτίνα, μέσα σε διάστημα τεσσάρων λεπτών.
Σχετικά με τις αντιδράσεις των διάφορων ζώων κατά τη διάρκεια μιας ολικής έκλειψης ηλίου, η Rebecca Johnson, βιολόγος στην Ακαδημία Επιστημών της Καλιφόρνιας, λέει: “Υπάρχουν πολλές ανεκδοτολογικές ιστορίες και άνθρωποι που έχουν προσπαθήσει να συλλέξουν και να κατανοήσουν το πώς αντιδρούν τα ζώα στις εκλείψεις εδώ και πολλά, πολλά χρόνια. Για παράδειγμα, οι άνθρωποι συχνά διηγούνται πώς τα πτηνά και τα έντομα κάνουν θορύβους ή σιωπούν εντελώς κατά τη διάρκεια της έκλειψης.
Παρόλα αυτά, η συλλογή των ανάλογων δεδομένων δεν είναι εύκολη υπόθεση, καθώς οι εκλείψεις είναι σπάνιο φαινόμενο – μια έκλειψη είναι ορατή σε ένα τυχαίο σημείο στη Γη μια φορά στα 375 χρόνια.
Η Αμερικάνικη έρευνα του 2017
Ευτυχώς, η μελέτη των αντιδράσεων των ζώων κατά τη διάρκεια της πλήρους κάλυψης του ηλιακού δίσκου από το φεγγάρι, έχει καταστεί πολύ πιο εύκολη τα τελευταία χρόνια, σε μεγάλο βαθμό χάρη στην πρόσφατη έκρηξη στην επιστήμη μέσω crowdsourcing, δηλαδή μέσω της συμπερίληψης των πολιτών στη μελέτη και στην καταγραφή τους.
Το κλουβί των παπαγάλων που μελέτησε ο Hartstone-Rose ήταν μέρος μια περιορισμένης έρευνας της έκλειψης που περιελάμβανε παρατηρήσεις 15 ακόμα ειδών ζώων του ζωολογικού κήπου. Ο Hartstone-Rose και οι συνάδελφοί του κατάφεραν να ταυτοποιήσουν τρεις βασικούς τρόπους με τους οποίους αντέδρασαν συνολικά αυτά τα ζώα στην έκλειψη. Κάποια, όπως τα παπαγαλάκια, επέδειξαν νυχτερινές συμπεριφορές. Άλλα ζώα επέδειξαν συμπεριφορές που φάνηκε να συνδέονται με το άγχος, όπως οι καμηλοπαρδάλεις που ξεκίνησαν να καλπάζουν γύρω-γύρω μέσα στο κλουβί τους, ενώ κάποια άλλα όπως οι αρκούδες γκρίζλι, δεν φάνηκε να αντιδρούν καθόλου.
Υπήρξαν μερικά ζώα που δεν φάνηκε να εντάσσονται σε κάποια από τις παραπάνω κατηγορίες. Όπως εξήγησε ο Hartstone-Rose: “Κατά την κορύφωση της έκλειψης, [δύο από τις] χελώνες Γκαλαπάγκος ξεκίνησαν να ζευγαρώνουν. Δεν έχω ιδέα γιατί συμβαίνει αυτό”. Οι ερευνητές κατέγραψαν, ακόμα, στο άρθρο τους, ότι όλες οι χελώνες που βρίσκονταν περιφραγμένες στον ίδιο χώρο σήκωσαν το κεφάλι και κοίταξαν τον ουρανό αφού τελείωσε η στιγμή της ολικότητας της έκλειψης, δηλαδή η στιγμή κατά την οποία το φεγγάρι κάλυψε πλήρως τον ηλιακό δίσκο.
Παρά την ταυτοποίηση αυτών των κατηγοριών, οι ερευνητές δεν παρατήρησαν μοτίβα που θα μπορούσαν να εξηγούν πώς αντέδρασε το κάθε είδος, όπως εξήγησε ο Hartstone-Rose – αν και πρέπει να σημειωθεί ότι μπόρεσαν να παρατηρήσουν μόνο ένα νυχτόβιο είδος. Μεταξύ κατηγοριών όπως θηρευτές-θηράματα και θηλαστικά-πτηνά δεν παρατηρήθηκαν ξεκάθαρες συνδέσεις που να εξηγούν τον τρόπο με τον οποίο συμπεριφέρθηκε το κάθε είδος.
Η συμμετοχή του κοινού στην ερευνητική διαδικασία
Η Rebecca Johnson εργάστηκε, επίσης, σε ένα εγχείρημα που διοργανώθηκε με αφορμή την έκλειψη του 2017, το οποίο ενθάρρυνε το κοινό να υποβάλλει τις παρατηρήσεις του μέσω της εφαρμογής iNaturalist. Η προσπάθεια αυτή έλαβε 2750 αναφορές σχετικά με τις αντιδράσεις διάφορων ειδών ζώων και φυτών, σε συνθήκες τόσο ολικών, όσο και μερικών εκλείψεων. Πολλές απ’ αυτές τις παρατηρήσεις εστίαζαν σε κοινά είδη – οικόσιτους σκύλους, γάτες, κοτόπουλα, και μέλισσες – αν και οι ερευνητές δεν συνήγαγαν ιδιαίτερα συμπεράσματα σχετικά με αυτά τα ζώα. Αυτό πιθανότατα συνέβη επειδή τα οικόσιτα ζώα έχουν συνηθίσει τις συχνές αλλαγές του τεχνητού φωτός που ανάβει και σβήνει, με αποτέλεσμα να μην παρουσιάσουν αξιοσημείωτες αντιδράσεις κατά τη διάρκεια της έκλειψης.
Μετά την επιτυχία του εγχειρήματος του 2017, τόσο η Johnson όσο και ο Hartstone-Rose έχουν οργανώσει μελέτες για την ολική έκλειψη ηλίου που θα περάσει από το Μεξικό, τις ΗΠΑ και τον Καναδά στις 8 Απριλίου του 2024. Ο Hartstone-Rose θα βρίσκεται στον ζωολογικό κήπο Fort Worth στο Τέξας, όπου εκπαιδευμένοι παρατηρητές θα μελετήσουν τόσο τα είδη που παρατηρήθηκαν το 2017, όσο και καινούρια είδη. Επιπλέον, οι επιστήμονες ενθαρρύνουν τους επισκέπτες του ζωολογικού κήπου και ανθρώπους απ’ όλη την ήπειρο να υποβάλλουν τις δικές τους αναφορές σχετικά με τις αντιδράσεις των ζώων κατά την έκλειψη. Ταυτόχρονα, η Johnson και οι συνεργάτες της ζητούν, για άλλη μια φορά, την υποβολή παρατηρήσεων μέσω του iNaturalist.
Με πληροφορίες από Scientific American
