Το πιο διάσημο απ’ όλα τα ερωτήματα: Η κότα έκανε το αβγό, ή το αβγό την κότα; Σίγουρα έχετε παίξει κι εσείς με τις πιθανές απαντήσεις, κι έχετε αναρωτηθεί αν η απορία αυτή οδηγεί σε παράδοξο ή αν η επιστήμη μπορεί να ξεκαθαρίσει το τοπίο.

Αυτό που γνωρίζουμε είναι ότι οι κότες βγαίνουν απ’ τα αβγά, τα οποία γεννιούνται από κότες. Οι άνθρωποι “παλεύουν” αιώνες τώρα με αυτόν τον κυκλικό συλλογισμό. Ποιο από τα δύο ήρθε πρώτο; Μπορεί μια κότα να βγήκε από ένα αβγό που απλά εμφανίστηκε, ή που είχε γεννήσει κάτι που δεν ήταν ακριβώς κότα; Ή μπορεί η πρώτη κότα να εμφανίστηκε με κάποιον άλλον τρόπο, χωρίς να γεννηθεί από ένα αβγό; Πιθανότατα σας μπέρδεψα περισσότερο. Ας τα ξεμπερδέψουμε, λοιπόν, κι ας δούμε τι έχουν να μας πουν οι επιστήμονες γι’ αυτό το (κυρίως φιλοσοφικό, εδώ που τα λέμε) ερώτημα.

Τα πρώτα αβγά

Ένα αβγό είναι στην πραγματικότητα ένα δοχείο που καλύπτεται από μεμβράνη, μέσα στο οποίο μπορεί να αναπτυχθεί ένα έμβρυο μέχρι να φτάσει στο σημείο να μπορεί να επιβιώσει μόνο του. Τα πρώτα αβγά πτηνών, όπως αυτά που ξέρουμε σήμερα, εμφανίστηκαν με την εξέλιξη των πρώτων αμνιωτών πολλά εκατομμύρια χρόνια πριν. Πριν από την άφιξή τους, τα περισσότερα ζώα (αναμνιωτά) έκαναν τα αβγά τους μέσα σε νερό ώστε να μην ξεραίνονται.

Τα αμνιωτά, δηλαδή τα πτηνά, τα ερπετά, και τα θηλαστικά εκείνα που γεννούν τα αβγά τους στη στεριά, ή των οποίων τα γονιμοποιημένα ωάρια διατηρούνται μέσα στο σώμα της μητέρας μέχρι τη γέννηση, έκαναν ένα διαφορετικό είδος αβγού, το οποίο μπορούσε να υποστηρίξει πλήρως την ανάπτυξη του εμβρύου. Μέσα σε ένα αμνιωτικό αβγό, το έμβρυο μπορεί να τραφεί με αποθηκευμένα θρεπτικά συστατικά και να αναπνεύσει χωρίς να χρειάζεται το εξωτερικό υδάτινο περιβάλλον. Τα αμνιωτικά αβγά ήταν σαφέστατα καλύτερης ποιότητας και προστάτευαν πιο αποτελεσματικά το έμβρυο.

Λόγω της αδυναμίας της μεμβράνης των αβγών να διατηρηθεί σε απολιθώματα, δεν γνωρίζουμε ακριβώς πότε αναπτύχθηκαν τα αμνιωτικά αβγά. Οι ενδείξεις που έχουν οι επιστήμονες οδηγούν στη θεωρία ότι ο τελευταίος κοινός πρόγονος τόσο των τετράποδων όσο και των αμνιωτών έζησε περίπου 370-340 εκατομμύρια χρόνια πριν. Κάποιες πηγές υποστηρίζουν ότι τα πρώτα είδη αμνιωτών, από τα οποία προέρχονται τα σημερινά θηλαστικά, ερπετά, και πτηνά, έζησαν πιο κοντά στα 312 εκατομμύρια χρόνια πριν.

Τα πρώτα κοτόπουλα

Το πρώτο κοτόπουλο που έζησε ποτέ πρέπει να ήταν το αποτέλεσμα κάποιας (ή παραπάνω από μίας) γενετικής μετάλλαξης που έλαβε χώρα στο ζυγωτό που παρήγαγαν δύο σχεδόν-κοτόπουλα (τα λεγόμενα πρωτο-κοτόπουλα). Αυτό σημαίνει ότι δύο πρωτο-κοτόπουλα ζευγάρωσαν, συνδυάζοντας το DNA τους για να παράξουν το πρώτο κύτταρο του πρώτου κοτόπουλου στη γη. Στην πορεία της ανάπτυξης του πρώτου κυττάρου έλαβαν χώρα γενετικές μεταλλάξεις οι οποίες αντιγράφηκαν σε όλα τα υπόλοιπα κύτταρα του εμβρύου του κοτόπουλου καθώς μεγάλωνε. Έτσι, προέκυψε το πρώτο κοτόπουλο όπως το ξέρουμε σήμερα.

Οι επιστήμονες θεωρούν ότι οι γονείς του πρώτου αυτού κοτόπουλου ήταν η κόκκινη όρνιθα (red junglefowl – Gallus gallus) η οποία κατάγεται από τη νοτιοανατολική Ασία και θεωρείται ότι εξημερώθηκε από τους ανθρώπους περίπου 10000 χρόνια πριν, οδηγώντας στο κοτόπουλο που γνωρίζουμε σήμερα (Gallus gallus domesticus).

Σύμφωνα με την ανάλυση DNA και τις μαθηματικές προσομοιώσεις, όμως, φαίνεται ότι το εξημερωμένο κοτόπουλο όπως το ξέρουμε σήμερα προέρχεται από μεταλλάξεις του έλαβαν χώρα πολύ πιο νωρίς (περίπου 58000 χρόνια πριν). Ακόμα, υπάρχουν ευρήματα που υποστηρίζουν τη θεωρία που θέλει και τη γκρι όρνιθα (grey junglefowl – Gallus sonneratii) να έχει συμβάλει στην εξέλιξη αυτού που γνωρίζουμε σήμερα ως κοτόπουλο μαζί με την κόκκινη, υποδεικνύοντας την πιθανότητα υβριδισμού μεταξύ διαφορετικών ειδών σε κάποιο σημείο της εξελικτικής ιστορίας.

Βάσει των παραπάνω και της παραδοχής ότι τα αμνιωτικά αβγά εμφανίστηκαν περίπου 340 εκατομμύρια χρόνια πριν, ενώ τα πρώτα κοτόπουλα εξελίχθηκαν περίπου 58000 πριν, το πιθανότερο είναι ότι το αβγό εμφανίστηκε πριν απ’ την κότα.

Τα πρώτα αβγά κότας

Παρόλα αυτά, κάποιοι επιστήμονες υποστήριξαν ότι η κότα ήρθε πρώτα.

Η απάντηση σε αυτό εξαρτάται από το πώς αντιλαμβανόμαστε την έννοια “αβγό κότας”:

1) Ως ένα αβγό απ’ το οποίο θα βγει μια κότα

ή

2) ως το αβγό που γέννησε μια κότα;

Αν πάρουμε ως δεδομένο τον πρώτο ορισμό, τότε η εξήγηση που στέκει περισσότερο παραμένει η παραπάνω. Αν πάρουμε ως δεδομένο τον δεύτερο ορισμό, όμως, τα πράγματα γίνονται πιο περίπλοκα:

Το τσόφλι του αβγού της κότας αποτελείται κυρίως από ανθρακικό ασβέστιο (CaCO₃) το οποίο οι κότες λαμβάνουν από συγκεκριμένες διατροφικές πηγές. Για να δημιουργηθεί το τσόφλι, το ασβέστιο πρέπει να πάρει τη μορφή κρυστάλλων ανθρακικού ασβεστίου, και οι κότες βασίζονται σε συγκεκριμένες πρωτεΐνες που επιτρέπουν σε αυτή τη διαδικασία να λάβει χώρα. Μια απ’ αυτές τις πρωτεΐνες που έχει τα αρχικά OC-17, χρησιμεύει στην επίσπευση της δημιουργίας του αβγού και εντοπίζεται μόνο στα ωάρια της κότας. Αυτό το γεγονός οδηγεί στη θεωρία ότι η κότα πρέπει να έχει προηγηθεί του αβγού, καθώς χωρίς OC-17, δεν μπορεί να δημιουργηθεί το αβγό.

Τελευταίες σκέψεις

Στην πραγματικότητα, είναι δύσκολο να απαντήσουμε στο συγκεκριμένο ερώτημα αν το εκλάβουμε ως ένα απόλυτο δίπολο. Όπως πολύ σωστά εξηγεί το παραπάνω βίντεο, το “κοτόπουλο” δεν είναι κάτι στατικό, αλλά κάτι που μεταβάλλεται συνεχώς. Η εξελικτική διαδικασία δεν είναι απλή και γραμμική, και τα διάφορα είδη όπως τα γνωρίζουμε σήμερα αποτελούν ανθρώπινες κατηγοριοποιήσεις τις οποίες επινοήσαμε για να μπορέσουμε να κατανοήσουμε και να μελετήσουμε καλύτερα τον κόσμο γύρω μας.

Αν, παρόλα αυτά, κάποιος μας έβαζε το πιστόλι στον κρόταφο και μας ζητούσε να του απαντήσουμε απόλυτα, θα ποντάραμε ότι το αβγό ήρθε πριν την κότα.

Με πληροφορίες από Science.org.au