Στον θεσμό της δημοκρατίας η καθιέρωση του οποίου άλλαξε για πάντα τον ρου της ιστορίας, συχνά αντιπαραθέτουμε τον “νόμο της ζούγκλας”, περιγράφοντας τις άναρχες κοινωνικές δομές που καθορίζουν τις ζωές των μη ανθρώπινων ζώων.

Παρόλα αυτά, φαίνεται ότι και κάποια ζώα ακολουθούν ευλαβικά τον κανόνα της πλειοψηφίας για τη λήψη αποφάσεων, καθώς έτσι εξασφαλίζεται πιο αποτελεσματικά η επιβίωσή τους. Στόχος δεν είναι να εξανθρωπίσουμε τα ζώα και να αναλύσουμε τις συμπεριφορές τους μέσα από ένα ηθικό πρίσμα, αποδίδοντάς τους ανθρώπινο τρόπο σκέψης, αλλά να αναλογιστούμε τι είναι αυτό στην εξέλιξή τους που τα ωθεί, κάποιες φορές, μακριά από τις πιο ολοκληρωτικές μορφές οργάνωσης.

Το 2007, οι βιολόγοι Larissa Conradt και Timothy Roper έγραψαν σε μια έρευνα: “Η από κοινού λήψη αποφάσεων είναι πιθανόν πολύ σημαντική για την εξέλιξη σταθερών κοινωνικών οργανώσεων, κάτι που εξηγεί γιατί εμφανίζεται συχνά στα κοινωνικά ζώα”.

Αυτό δεν σημαίνει, βέβαια, ότι τα ελάφια ψηφίζουν σε κάλπες, ή ότι οι μέλισσες πέφτουν συχνά θύματα προπαγάνδας. Υπάρχουν, όμως, περιπτώσεις κατά τις οποίες επιστήμονες αναδεικνύουν τη σημασία του κανόνα της πλειοψηφίας για την οργάνωση των ζωικών “κοινωνιών”.

Ας δούμε κάποια παραδείγματα ζωικών “δημοκρατιών”:

Κόκκινα ελάφια

Τα κόκκινα ελάφια, τα μεγαλύτερα φυτοφάγα ζώα στη χώρας μας, ζουν σε μεγάλα κοπάδια βόσκοντας για μεγάλα χρονικά διαστήματα, με διαλείμματα για ξεκούραση. Κάποια ελάφια νιώθουν έτοιμα να προχωρήσουν πριν από τα υπόλοιπα, και οι επιστήμονες έχουν παρατηρήσει ότι ένα κοπάδι μετακινείται όταν σηκωθεί το 60% των ενήλικων μελών του. Πρόκειται για μια “απόφαση” που λαμβάνει η πλειοψηφία. Ακόμα και στην περίπτωση που υπάρχει κάποιο κυρίαρχο ελάφι με μεγαλύτερη εμπειρία και λιγότερα λάθη στο δυναμικό του, τα υπόλοιπα ελάφια συνεχίζουν να δίνουν προτεραιότητα στην απόφαση της πλειοψηφίας. Σύμφωνα με τους ειδικούς, αυτό συμβαίνει γιατί μια ομάδα μπορεί να λάβει μια απόφαση με λιγότερο επιπόλαιο τρόπο απ’ ότι ένα άτομο μόνο του.

Χιμπατζήδες

Οι χιμπατζήδες και οι πίθηκοι μπονόμπο είναι τα κοντινότερα “ξαδέλφια μας”, καθώς μοιραζόμαστε περίπου το 98% του γενετικού τους κώδικα. Οι “πολιτικές μάχες” των χιμπατζήδων μπορεί να είναι θορυβώδεις, φέρνοντάς μας στο νου τσακωμούς πολιτικών σε παράθυρα της τηλεόρασης, αλλά αυτή δεν είναι όλη η εικόνα: κανένα κυρίαρχο αρσενικό δεν μπορεί να ηγηθεί της αγέλης για πολύ καιρό αν δεν εξασφαλίσει την ψήφο εμπιστοσύνης των – θηλυκών – ψηφοφόρων του. Η αξία ενός αρχηγού επικυρώνεται από τις θηλυκές, οι οποίες μπορούν να τον εκτοπίσουν αρνούμενες το ζευγάρωμα και να τον αντικαταστήσουν με κάποιο άλλο αρσενικό.

Μέλισσες

Οι μέλισσες μιας κυψέλης μπορεί να ζουν για να υπηρετούν τη βασίλισσά τους, αλλά δεν ζουν υπό καθεστώς μοναρχίας. Οι βασίλισσες απλά γεννούν αυγά, ενώ οι εργάτριες κάνουν συλλογικά όλη τη δουλειά στην οποία βασίζεται η επιτυχία του μελισσιού. Μάλιστα, οι μέλισσες ανταγωνίζονται μεταξύ τους χορεύοντας, κι έτσι αποφασίζουν συλλογικά για την τοποθεσία της επόμενης φωλιάς τους. Ακόμα, σύμφωνα με τον βιολόγο Thomas Seeley, οι μέλισσες κουτουλάνε όσα μέλη του μελισσιού επιμένουν να χορεύουν υποστηρίζοντας μια λιγότερο δημοφιλή τοποθεσία, παρακινώντας τα, πρακτικά, να παραιτηθούν απ’ την προσπάθεια.

Αφρικάνικα βουβάλια

Όπως και τα κόκκινα ελάφια, έτσι και τα Αφρικάνικα βουβάλια είναι χορτοφάγα ζώα κοπαδιού που τείνουν να αποφασίζουν από κοινού πότε και προς τα πού θα κινηθούν. Τη δεκαετία του 1990, οι επιστήμονες ανακάλυψαν ότι αυτό που ως τότε ερμήνευαν ως “αδιάφορο τέντωμα” των βουβαλιών, είναι τελικά μια μορφή “εκλογικής συμπεριφοράς”, κατά την οποία οι θηλυκές δηλώνουν τις ταξιδιωτικές προτιμήσεις τους με το να σηκώνονται, να κοιτούν προς μια κατεύθυνση, και μετά να ξαπλώνουν ξανά κάτω. Παρότι πήρε αιώνες για να κερδίσουν οι γυναίκες το δικαίωμα ψήφου στις ανθρώπινες κοινωνίες, βλέπουμε για άλλη μια φορά ότι, και στην περίπτωση των Αφρικανικών βουβαλιών ψηφίζουν μόνο οι θηλυκές, και μάλιστα όλες, ανεξάρτητα της κοινωνικής τους θέσης μέσα στο κοπάδι.

Στη συνέχεια, το κοπάδι ακολουθεί ακριβώς την κατεύθυνση στην οποία κατέληξε η πλειοψηφία, με ελάχιστο περιθώριο σφάλματος. Αν υπάρχει έντονος διχασμός μεταξύ των βουβαλιών, υπάρχει περίπτωση το κοπάδι να χωριστεί, και κάθε μέρος του να επιλέξει να βοσκήσει σε διαφορετική τοποθεσία.

Περιστέρια

Μπορεί τα περιστέρια να μη μας γεμίζουν το μάτι, αλλά βιολόγοι του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης έδειξαν ότι η κοινωνική ιεραρχία τους προκύπτει μέσα από περίπλοκες ψηφοφορίες, στις οποίες μπορούν να συμμετέχουν όλα τα πτηνά ανεξαρτήτως κοινωνικής θέσεις. Οι επιστήμονες φόρεσαν, μάλιστα, μικροσκοπικά σακίδια πλάτης με ενσωματωμένα GPS στα περιστέρια – θέλουμε φωτογραφίες – για να παρατηρήσουν πώς καθορίζεται ποιος ηγείται και ποιος ακολουθεί.