Όταν ακούμε για κητώδη που ζουν στις ελληνικές θάλασσες, μας έρχονται στο μυαλό κυρίως τα δελφίνια και οι φώκιες.

Λίγοι από εμάς γνωρίζουν ότι στη χώρα μας ζει ένας πληθυσμός περίπου 300 φυσητήρων, οι οποίοι αποτελούν τα μεγαλύτερα σε μέγεθος θηλαστικά της Ελλάδας. Γνωστοί, λανθασμένα, ως φάλαινες φυσητήρες, τα συγκεκριμένα θαλάσσια θηλαστικά συγγενεύουν περισσότερο με τα δελφίνια παρά με τις φάλαινες, με τις οποίες παρουσιάζουν σοβαρές διαφορές. Πρόκειται για το δεύτερο μεγαλύτερο κήτος που μπορεί να συναντήσει κανείς στις ελληνικές θάλασσες, με το πρώτο να είναι η πτεροφάλαινα.

Φυσητήρες στα Ελληνικά ύδατα

Οι φυσητήρες έχουν θεαθεί πολλές φορές στις Ελληνικές θάλασσες, φτάνοντας συχνά στις ειδήσεις. Με μια γρήγορη αναζήτηση στο διαδίκτυο βρίσκει κανείς βίντεο από φυσητήρες που έχουν κάνει την εμφάνισή τους στην Εύβοια, στην Κρήτη, στο Ιόνιο Πέλαγος, ακόμα και στον Άλιμο! Σύμφωνα με τη WWF, οι περισσότεροι φυσητήρες (περίπου 200) ζουν στην Ελληνική Τάφρο, που εκτείνεται από το Ιόνιο μέχρι τα νότια της Κρήτης και της Ρόδου. Είναι ένα από τα μοναδικά μέρη της Μεσογείου όπου οι θηλυκές γεννούν και μεγαλώνουν τα μωρά τους, και όπου συνυπάρχουν καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου κοινωνικές ομάδες και μοναχικοί αρσενικοί. Τα μεγάλα βάθη της Ελληνικής Τάφρου προσφέρονται για τις βαθιές βουτιές που κάνει το κήτος για να βρει τροφή, οι οποίες μπορούν να διαρκέσουν μέχρι και μιάμιση ώρα.

Η παρουσία του φυσητήρα στα Ελληνικά πελάγη έχει καταγραφεί ήδη από τον Αριστοτέλη, παρόλα αυτά έπρεπε να φτάσει το 1998 για να επιβεβαιωθεί και επίσημα η ύπαρξή του. Ο Αριστοτέλης φαίνεται να είχε παρατηρήσει τους φυσητήρες στη βαθιά λεκάνη μεταξύ Βορείων Σποράδων και Χαλκιδικής, όπου υπάρχουν και σήμερα.

Ποιοι είναι οι φυσητήρες;

Οι φυσητήρες είναι το τρίτο μεγαλύτερο ζώο του πλανήτη, και διαθέτουν τον μεγαλύτερο καταγεγραμμένο εγκέφαλο. Οι θηλυκοί φυσητήρες με τα μικρά ζουν σε κοινωνικές ομάδες που μπορούν να φτάσουν τα 13 άτομα, ενώ τα αρσενικά ζουν μοναχικά. Ο αρσενικός φυσητήρας μπορεί να φτάσει τα 15 μέτρα μήκος και τους 45 τόνους βάρος, ενώ τα θηλυκά φτάνουν τα 13 μέτρα μήκος και τους 15 τόνους σε βάρος. Τα νεογέννητα έχουν συνήθως μήκος 4 μέτρα και βάρος 800-1000 κιλά.

Πρόκειται για γκριζωπά ζώα με τεράστιο, στρογγυλό κεφάλι, ρυτίδες στο σώμα τους, και σχετικά μικρά πτερύγια. Οι φυσητήρες επικοινωνούν μεταξύ τους, προσανατολίζονται, και αναζητούν την τροφή τους με τη βοήθεια του ηχοεντοπισμού. Εκπέμπουν, δηλαδή, ηχητικά κύματα, τα οποία ανακλώνται στον πυθμένα ή σε άλλους οργανισμούς, και επιστρέφουν δίνοντας πληροφορίες στους φυσητήρες για το περιβάλλον τους. Δυστυχώς, η ηχορύπανση που υπάρχει αυτή τη στιγμή στις θάλασσες, όπως είναι τα σόναρς, και κάθε είδους ανθρώπινη δραστηριότητα, μπορεί να επηρεάσει το σύστημα ηχοεντοπισμού των φυσητήρων.

Οι πιο δοτικές μαμάδες του ζωικού βασιλείου – Θα έκαναν τα πάντα για τα μωρά τους

Η επιβίωση στη φύση δεν είναι εύκολη υπόθεση για ένα μωρό ζωάκι.

Πώς ζουν οι φυσητήρες;

Οι φυσητήρες προτιμούν τα βαθιά νερά, και η αγαπημένη τους τροφή είναι τα βαθύβια καλαμάρια. Χρειάζονται περίπου έναν τόνο τροφή την ημέρα για να επιβιώσουν, την οποία πιάνουν βουτώντας σε βάθος ενός χιλιομέτρου με μόλις μια ανάσα. Τρέφονται με ψάρια και άλλα θαλάσσια ζώα που ζουν σε πολύ μεγάλο βάθος, και τα οποία συνεπώς δεν αλιεύονται από τους ανθρώπους. Θηλάζουν τα μικρά τους για περίπου 2 χρόνια, αλλά μπορούν να φτάσουν μέχρι και τα 8. Κατά μέσο όρο, οι φυσητήρες ζουν 70 χρόνια, και οι θηλυκές ωριμάζουν πλήρως γύρω στα 19.

Οι επιστήμονες ενθουσιάζονται με το γεγονός ότι οι φυσητήρες φροντίζουν και προστατεύουν το περιβάλλον τους, αλλάζοντας συνεχώς θέση για να τραφούν, αντί να μένουν στο ίδιο σημείο βλάπτοντας το οικοσύστημα της εκάστοτε περιοχής. Τα πανέξυπνα και κοινωνικά αυτά ζώα προσφέρουν στην μητριαρχική κοινότητά τους με διάφορους τρόπους: οι θηλυκές και τα νεαρά αρσενικά μιας οικογένειας φροντίζουν τα μωρά όταν οι μητέρες βουτούν για να βρουν τροφή. Τα μωρά θηλάζουν από διάφορες μητέρες, ενώ οι οικογένειες αμύνονται ενάντια στους εχθρούς συλλογικά.

Μια συμπεριφορά που παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, είναι ότι κοιμούνται κάτω από την επιφάνεια του νερού, σε κάθετη στάση. Οι ερευνητές που τους παρατήρησαν, δημοσίευσαν για πρώτη φορά τα ευρήματά τους το 2008 στο επιστημονικό περιοδικό Current Biology. Οι γίγαντες αυτοί περνούν περίπου το 7% του χρόνου τους να κοιμούνται έτσι.

Ποιους κινδύνους διατρέχουν;

Δυστυχώς, αυτά τα τεράστια ζώα κινδυνεύουν από εξαφάνιση από τις ανθρωπογενείς δραστηριότητες που επηρεάζουν την υγεία και το περιβάλλον τους. Οι κυριότερες απειλές που αντιμετωπίζουν είναι, σύμφωνα με τη WWF, η αυξημένη ναυτιλιακή κίνηση, η μείωση της τροφής, και η υποβάθμιση των οικοτόπων τους. Επιπλέον, η αλιεία με δυναμίτες, οι θαλάσσιες σεισμικές έρευνες, και οι ρύπανση, αποτελούν κινδύνους για τους φυσητήρες. Ένα παράδειγμα που αναδεικνύει την κατάσταση, είναι ότι τα τελευταία χρόνια, το 50% των εκβρασμένων φυσητήρων έχει συγκρουστεί με πλοία.

Η Αναστασία Μήλιου, διευθύντρια ερευνών του Ινστιτούτου Θαλάσσιας Προστασίας “Αρχιπέλαγος”, εξηγεί στο Έθνος ότι, δυστυχώς, επικρατεί άγνοια στην κοινωνία σχετικά με αυτούς τους απίθανους και ευεργετικούς για το οικοσύστημα γίγαντες. Η ευαισθητοποίηση και ενημέρωση σχετικά με τις ανάγκες τους και τους κινδύνους που αντιμετωπίζουν είναι εξαιρετικά περιορισμένες, με αποτέλεσμα να μην γνωρίζουμε πολλά γι’ αυτά τα κητώδη θηλαστικά.

Τι να κάνετε αν συναντήσετε φυσητήρα;

Όσοι συναντήσουν κατά την πλεύση τους φυσητήρα, συνιστάται να μείνουν σε απόσταση ασφαλείας, να μην τους παρενοχλήσουν, και να αλλάξουν την πορεία του σκάφους τους χωρίς πανικό.