Τα μαμούθ πρέπει να ήταν από τα πιο επιβλητικά και απίθανα ζώα που έζησαν ποτέ – υποθέτω τουλάχιστον, δεν ήμουν εκεί. Πώς θα νιώθατε αν μπορούσατε να γνωρίσετε ένα ζωντανό μαμούθ; Κάποια στιγμή όσο ζούμε, αυτό το σενάριο επιστημονικής φαντασίας μπορεί να γίνει πραγματικότητα.

Η εταιρεία βιοτεχνολογίας Colossal Biosciences με έδρα στο Dallas ανακοίνωσε την προηγούμενη εβδομάδα ότι παρήγαγε μια σειρά βλαστοκυττάρων Ασιατικών ελεφάντων τα οποία μπορούν να υποστούν την κατάλληλη επεξεργασία για να μεταμορφωθούν σε άλλων ειδών κύτταρα που χρειάζονται για να επαναδημιουργηθεί ο μαλλιαρός γίγαντας του παρελθόντος, ή τουλάχιστον ένας ελέφαντας που μοιάζει με μαμούθ και είναι σχεδιασμένος για να ευημερεί στο κρύο.

Ο συνιδρυτής της Colossal και γενετιστής του Harvard, George Church, ανακοίνωσε: «Είναι, πιθανότατα, το πιο σημαντικό πράγμα μέχρι τώρα στο έργο. Υπάρχουν πολλά βήματα στο μέλλον».

Βιοηθικά και τεχνικά ζητήματα

Προφανώς, ένα τέτοιο εγχείρημα δεν είναι τόσο απλό, και έχει πολλαπλές προεκτάσεις. Για όσους είναι υπέρ τέτοιων εγχειρημάτων, η επαναφορά εξαφανισμένων ειδών αποτελεί μια ευκαιρία να διορθώσει η ανθρωπότητα την ανυπολόγιστη βλάβη που έχει προκαλέσει στην πανίδα του πλανήτη, με αμέτρητα είδη ζώων να εξαφανίζονται συνεχώς. Υποστηρίζουν, ακόμα, ότι οι εξελίξεις που θα προκύψουν στο πεδίο αυτό, μπορεί να είναι ευεργετικές για τα ζώα που ζουν ακόμα στη γη μας, όπως είναι τα είδη ελεφάντων που κινδυνεύουν από εξαφάνιση.

Παρόλα αυτά, οι τεχνικές δυσκολίες που συνοδεύουν την πιθανή γέννηση ενός πραγματικού μαμούθ στις ημέρες και στον κόσμο μας, παραμένουν τιτάνιες. Και, φυσικά, προκύπτουν ερωτήματα βιοηθικής: Ποιος επιλέγει ποιο είδος θα επαναφέρουμε στη γη; Πού θα πηγαίνουν τα αναγεννημένα είδη; Θα μπορούσαν, άραγε, αυτοί οι πόροι να χρησιμοποιηθούν πιο αποτελεσματικά κάπου αλλού; Και πώς θα βιώσουν και θα διαχειριστούν την «επανεμφάνιση» τα ίδια τα είδη;

«Η έλλειψη γνώσης είναι αυτό που με τρομάζει περισσότερο σχετικά με την ευημερία των ζώων,» δήλωσε η Heather Browning, φιλόσοφος στο Πανεπιστήμιο του Southampton της Αγγλίας, και πρώην εργαζόμενη σε ζωολογικό κήπο.

Υπαρκτή πιθανότητα ή σενάριο επιστημονικής φαντασίας;

Κατά την τελευταία εποχή των Παγετώνων, το μαλλιαρό μαμούθ βασίλευε από την Ευρασία και τη Βόρεια Αμερική μέχρι στις σημερινές μεσοδυτικές πολιτείες. Τα πλάσματα αυτά πέθαναν περίπου 4000 χρόνια πριν, και πολλά από τα πτώματά τους πάγωσαν στις παγωμένες τούνδρες που δεν διατήρησαν μόνο τα οστά τους, αλλά και τη σάρκα και τη γούνα τους, δίνοντας την ευκαιρία στους παλαιοντολόγους να συλλέξουν δείγματα DNA. Ποσότητες κρέατος διατηρήθηκαν τόσο καλά, που τουλάχιστον ένας από τους ερευνητές που ασχολήθηκαν με μαμούθ το έχει δοκιμάσει.

Το 2015, οι επιστήμονες ανέλυσαν το γενετικό αποτύπωμα των μαμούθ τόσο αποτελεσματικά, που πρακτικά παρήγαγαν έναν πιθανό οδηγό για την αναγέννησή τους. Για να δοκιμαστούν, όμως, τα όρια της εκμετάλλευσης αυτών των γονιδίων – τα οποία εξασφαλίζουν στο τεράστιο ζώο τους καμπυλωτούς του χαυλιόδοντες, τη μεγάλη ποσότητα λίπους, και το πυκνό τρίχωμά του – ο Church χρειάζεται βλαστοκύτταρα ελεφάντων τα οποία θα προσαρμοστούν ώστε να παραχθεί DNA μαμούθ και, κατ’ επέκταση, δείγματα ιστών του ζώου.

Οι επιστήμονες έχουν παραγάγει εργαστηριακά τέτοια βλαστοκύτταρα για άλλα ζώα, μεταξύ των οποίων ποντίκια, γουρούνια, ρινόκερους, ακόμα και ανθρώπους. Για χρόνια, όμως, το να βρεθούν τα κατάλληλα βλαστοκύτταρα για να δοκιμαστούν όλα αυτά τα χαρακτηριστικά που σχετίζονται με τα κρύα κλίματα παρέμενε ιδιαίτερα δύσκολο, μεταξύ άλλων γιατί η δυνατότητα των κυττάρων των ελεφάντων να αποφύγουν τον καρκίνο καταστούσε προβληματικό τον επαναπρογραμματισμό τους.

Η Colossal ανακοίνωσε ότι έχουν παραχθεί τα βλαστοκύτταρα που χρειάζονται μέσω της καταστολής των αντικαρκινικών γονιδίων και της χρήσης του κατάλληλου κοκτέιλ χημικών. Μια αρχική δημοσίευση έγινε την προηγούμενη Τετάρτη, όμως δεν έχει ακόμα αξιολογηθεί από ομότιμους ερευνητές. Η εταιρεία ανακοίνωσε ότι προετοιμάζει τη δημοσίευση της έρευνας σε ένα εγκεκριμένο επιστημονικό περιοδικό.

«Δεν είναι ξεκάθαρο,» είπε η Eriona Hysolli, επικεφαλής των βιολογικών επιστημών της εταιρείας. «Δεν ήταν άμεσα προφανές από την αρχή. Υπήρξαν πολλές καινοτομίες κατά τη διάρκεια της έρευνας».

Η Jeanne Loring, ερευνήτρια στο Κέντρο Ερευνών Scripps της Καλιφόρνιας, η οποία συνέβαλε στην ανάπτυξη ικανών βλαστοκυττάρων για τον βόρειο λευκό ρινόκερο, είπε ότι το συγκεκριμένο έργο ανέδειξε την επιμονή των ερευνητών που ασχολούνται με τους ελέφαντες. «Αυτός ο λόφος που έχουν να ανέβουν είναι εξαιρετικά απότομος,» προσέθεσε. «Οι προκλήσεις μεγαλώνουν όσο αυξάνεται το μέγεθος του ζώου».

Τελικά, η εταιρεία επιθυμεί να επεξεργαστεί γενετικά τον πυρήνα ενός βλαστοκυττάρου με γονίδια από μαμούθ και να τον εισάγει σε ένα ωάριο ελέφαντα. Από εκεί και πέρα, αν όλα πάνε βάσει σχεδίου – και το «αν» παραμένει τεράστιο – θα γονιμοποιήσουν το έμβρυο σε μια παρένθετη ελέφαντα και θα περιμένουν να γεννηθεί το μαμούθ.

Το ότι μπορούμε να το κάνουμε σημαίνει και ότι πρέπει να το κάνουμε;

Ο ζωολόγος στο Πανεπιστήμιο του Μάντσεστερ, Matthew Cobb, δήλωσε ότι όλα αυτά τα «αν» μπορεί να αποδειχθούν απροσπέλαστα. Δεν υπάρχει καμία εγγύηση ότι τα επεξεργασμένα χρωμοσώματα θα μπορούν να εισαχθούν με επιτυχία σε ένα κύτταρο ελέφαντα, ή ότι το έμβρυο που θα παραχθεί θα μπορεί να «σταθεί» στη μήτρα ενός υπαρκτού ζώου.

Πηγαίνοντας πιο βαθιά, μπορεί κανείς να αναρωτηθεί, επίσης, το κατά πόσο ένα αναγεννημένο μαμούθ πρόκειται να μάθει να συμπεριφέρεται σαν μαμούθ. Όπως εξήγησε ο Cobb: “Τα περισσότερα θηλαστικά και πτηνά για τα οποία συζητάμε είχαν σύνθετες κοινωνικές και πολιτισμικές αλληλεπιδράσεις οι οποίες έχουν χαθεί. Δεν είναι μόνο τα γονίδιά τους».

Για παράδειγμα, οι μοντέρνοι ελέφαντες είναι εξαιρετικά κοινωνικά ζώα με ιδιαίτερες δομές αλληλεπίδρασης και μια σειρά δεξιοτήτων σχετικών με την επιβίωσή τους οι οποίες μεταφέρονται από γενιά σε γενιά. Υπάρχει περίπτωση τα αρχαία ξαδέρφια τους να είχαν παρόμοιες κοινωνικές δομές. «Δεν έχουν ηλικιωμένα μέλη να τα μεγαλώσουν, να τα διδάξουν,» δήλωσε η Browning. «Δεν έχουν κανένα τρόπο να μάθουν πώς να είναι μαμούθ».

Επίσης, η παρένθετη ελέφαντας που θα μπει στη διαδικασία να κυοφορήσει και να γεννήσει ένα μαμούθ, σίγουρα θα δυσκολευτεί και θα κινδυνεύσει. «Πόσους νεκρούς ελέφαντες είμαστε διατεθειμένοι να ανεχτούμε για να αποκτήσουμε έναν μαλλιαρό;» αναρωτήθηκε δημόσια η Tory Herridge, παλαιοβιολόγος με εξειδίκευση στους αρχαίους ελέφαντες από το Πανεπιστήμιο του Sheffield.

Η Colossal δήλωσε ότι ο μακροπρόθεσμος στόχος της είναι η χρήση τεχνητών μητρών για την κύηση των ζώων, ένας τεχνολογικός στόχος που από μόνος του παραμένει ιδιαίτερα απαιτητικός. Η εταιρεία πρόσθεσε, ακόμα, ότι η έρευνά της σχετικά με τα κύτταρα των ελεφάντων μπορεί να συμβάλλει στους στόχους σχετικά με την προστασία και τη διατήρηση των εν ζωή ελεφάντων, παρέχοντας, για παράδειγμα, θεραπείες σε διάφορες ασθένειες. Η εταιρεία σκοπεύει να βγάλει χρήματα αδειοδοτώντας ή μεταπωλώντας κάποιες από τις τεχνολογίες που θα δημιουργηθούν στα πλαίσια του συγκεκριμένου εγχειρήματος.

«Δεν πρόκειται μόνο για την επαναφορά των μαμούθ, πρόκειται για τη διάσωση ενός είδους υπό εξαφάνιση,» δήλωσε ο Church. «Πρόκειται για την εξεύρεση τεχνολογιών που θα είναι χρήσιμες για τη διατήρηση των ειδών και την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής».

Σύμφωνα με τον Cobb, όμως, οι μεγαλύτερες απειλές που αντιμετωπίζουν οι ελέφαντες στις μέρες μας είναι το κυνήγι, η καταστροφή των οικοτόπων τους, και άλλων ειδών συγκρούσεις με τα συμφέροντα των ανθρώπων. «Πώς θα βοηθήσει μια ευρύτερη κατανόηση κυτταρικής βιολογίας;»

Κι αν εξαφανιστούν για άλλη μια φορά;

Ένα από τα βασικά επιχειρήματα υπέρ του εγχειρήματος αυτού στο οποίο στηρίζεται η εταιρεία Colossal είναι η κλιματική αλλαγή. Οι επιστήμονες της εταιρείας εξηγούν ότι τα Αρκτικά κοπάδια του μέλλοντος μπορούν να ποδοπατήσουν το μόνιμα παγωμένο υπέδαφος, προλαμβάνοντας το λιώσιμό του και την έκλυση διοξειδίου που θα υπερθερμαίνει την ατμόσφαιρα.

«Υπάρχουν πολλοί λόγοι να επαναφέρουμε το περιβάλλον στην προηγούμενη κατάστασή του,» είπε ο Church. «Αυτό είναι το είδος-κλειδί που λείπει από αυτή την εξίσωση.»

Τέλος, προκύπτει το εξής φιλοσοφικό ερώτημα: είναι ένα βιοτεχνολογικά κατασκευασμένο μαμούθ πραγματικό μαμούθ; Ή πρόκειται απλά για έναν πιο μαλλιαρό ελέφαντα που θα μπορεί να αντέχει στο κρύο;

Η Herridge μας θυμίζει ότι πρόκειται για τη δημιουργία ενός ολοκαίνουριου οργανισμού, καθώς και ότι υπάρχουν ακόμη ανοιχτά ερωτήματα σχετικά με το τι σκότωσε τα μαμούθ την πρώτη φορά. Ήταν το υπερβολικό κυνήγι από τους ανθρώπους, ή το τέλος τους ήρθε φυσικά με το τέλος των παγετώνων; Αυτά τα ερωτήματα πρέπει να απαντηθούν εκ των προτέρων, καθώς, αν ισχύει το δεύτερο σενάριο, δεν μπορεί κανείς να περιμένει από αυτά τα αναγεννημένα ζώα να επιβιώσουν σε αρκτικά περιβάλλοντα.

Με πληροφορίες από Washington Post