Στην Ελλάδα μεγαλώσαμε με παγώνια. Τα θυμάμαι ως ένα από τα πιο εξωτικά ζώα που είχα δει από κοντά ως μικρό παιδί. Τα περίφημα αυτά πτηνά με το χαρακτηριστικό αριστουργηματικό φτέρωμα κατάγονται από την Ινδία, όπου αποτελούν και σύμβολο της Ινδουιστικής θρησκείας. Παρότι είναι πολύ πιθανό να έχουμε δει παγώνι από κοντά, υπάρχουν πολλές ενδιαφέρουσες πληροφορίες που δεν γνωρίζουμε γι’ αυτούς τους περήφανους μασκαράδες της φύσης.

1. Μόνο τα αρσενικά έχουν πολύχρωμο φτέρωμα

Όπως όλα τα άλλα είδη πτηνών που εμφανίζουν σεξουαλικό διμορφισμό, έτσι και στα παγώνια μόνο τα αρσενικά έχουν τον γνωστό ιδιαίτερο χρωματισμό στην ουρά τους που ανοίγει σαν βεντάλια. Τα θηλυκά παγώνια είναι επίσης πολύ όμορφα, αλλά έχουν λιγότερο φωτεινά χρώματα όπως είναι το γκρι και το καφέ. Ακόμα, μόνο τα αρσενικά ανοίγουν την ουρά τους όταν επιδιώκουν να “φλερτάρουν” με μια θηλυκιά.

2. Τους παίρνει χρόνια για να αναπτύξουν πολύχρωμα φτερά

Όταν σκάνε απ’ το αυγό και για καιρό μετά, τα αρσενικά και τα θηλυκά μικρά παγώνια έχουν την ίδια εμφάνιση. Τα αρσενικά ξεκινούν να βγάζουν χρωματιστά φτερά μετά τους τρεις μήνες, και η ουρά τους παίρνει την τελική της μορφή με την “ενηλικίωσή” τους, γύρω στα τρία χρόνια.

3. Τα θηλυκά είναι ιδιαίτερα επιλεκτικά όταν διαλέγουν σύντροφο

Τα θηλυκά παγώνια κρίνουν αν ένας πιθανός σύντροφος είναι κατάλληλος από την επίδειξη των φτερών του. Κάποιοι επιστήμονες υποστηρίζουν ότι οι θηλυκές βρίσκουν ελκυστικά τα φτερά των αρσενικών επειδή τους θυμίζουν μούρα. Σύμφωνα με άλλους, οι θηλυκές θεωρούν ότι τα έντονα χρώματα των αρσενικών μπορεί να τις προστατεύσουν από θηρευτές.

Έχουν γίνει έρευνες για τη συμπεριφορά των θηλυκών, και έχουν εντοπίσει ότι η γωνία των φτερών των αρσενικών στη “βεντάλια” μπορεί να είναι ακόμα πιο σημαντικός παράγοντας από το σύνολο της επίδειξης. Ακόμα, υπάρχουν αποδείξεις ότι οι δονήσεις, ένα είδος χορού, και οι κραυγές που βγάζουν τα αρσενικά αποτελούν επίσης κριτήρια επιλογής συντρόφου.

4. Τα λοφία τους αποτελούν σημαντικά αισθητήρια όργανα

Τα παγώνια έχουν ιδιαίτερα, πυκνά λοφία στο κεφάλι τους που μοιάζουν με κορώνες. Τα λοφία παίζουν σημαντικό ρόλο στη διαδικασία του ζευγαρώματος. Στα θηλυκά, τα λοφία χρησιμεύουν ως αισθητήρες. Όταν τα αρσενικά δονούν τις ουρές τους για να ελκύσουν τα θηλυκά, τα θηλυκά βλέπουν την επίδειξη και νιώθουν τις δονήσεις στο λοφίο τους.

5. Ιστορικά αποτελούν σύμβολα

Εκτός από το γεγονός ότι το παγώνι είναι το εθνικό πουλί της Ινδίας, έχει παίξει και σημαντικό ρόλο στους αρχαιοελληνικούς μύθους ως σύμβολο αθανασίας, και στην Ασκενάζι Εβραϊκή παράδοση ως σύμβολο δημιουργικότητας. Στα πρώιμα Χριστιανικά μωσαϊκά και τοιχογραφίες, βλέπουμε συχνά παγώνια, καθώς τα “μάτια” που έχουν στα φτερά της ουράς τους αντιπροσώπευαν την Εκκλησία ή τον Θεό που τα βλέπει όλα. Στην αρχαία Περσία, τα παγώνια συνδέονταν με το δέντρο της ζωής.

6. Κάποια θηλυκά αποκτούν αρρενωπά χαρακτηριστικά μεγαλώνοντας

Κάποια ηλικιωμένα θηλυκά παγώνια μπορεί να αρχίσουν να βγάζουν πολύχρωμα φτερά και καλέσματα αρσενικών. Σύμφωνα με έρευνες, όταν τα θηλυκά παγώνια μεγαλώνουν σε ηλικία, αυτά που έχουν υποστεί φθορά στις ωοθήκες σταματούν να παράγουν αρκετό οιστρογόνο, κι αρχίζουν να μοιάζουν και να ακούγονται περισσότερο σαν αρσενικά. Ο λόγος που συμβαίνει αυτό, είναι ότι τα αρρενωπά χαρακτηριστικά αποτελούν το “πρότυπο” του είδους, και τα θηλυκά μοιάζουν πιο λιτά επειδή οι ορμόνες καταπιέζουν την ανάπτυξη του χρωματιστού φτερώματος.

7. Κάποια είναι κάτασπρα

Τα κατάλευκα παγώνια εμφανίζονται σχετικά πιο συχνά σήμερα απ’ ότι στο παρελθόν, καθώς το χαρακτηριστικό αυτό μπορεί να διαιωνιστεί μέσω επιλεκτικής γονιμοποίησης. Δεν πρόκειται, όμως για αλφισμό, την πάθηση δηλαδή που προκαλεί αποχρωματισμό των φτερών και των ματιών (κάνοντας τα μάτια κόκκινα), αλλά για λευκισμό, για την γενετική κατάσταση, δηλαδή, κατά την οποία χάνεται το χρώμα μόνο από το φτέρωμα. Τα λευκά παγώνια κανονικά είναι πολύ σπάνια στη φύση.

8. Μπορούν να πετάξουν

Παρότι τα φτερά της ουράς τους είναι μακριά και βαριά όταν είναι διπλωμένα, τα παγώνια συχνά πετούν σε μικρές αποστάσεις για να βρουν καταφύγιο στο κλαδί κάποιου δέντρου και να προστατευτούν από θηρευτές, ή για να φωλιάσουν για τη νύχτα. Οι επιστήμονες συνέκριναν πόσο μακριά μπορεί να πετάξει ένα παγώνι πριν και αφού χάσει με φυσικό τρόπο τα φτερά του, και όλως παραδόξως δεν παρατήρησαν μεγάλες διαφορές.

9. Κάποια έχουν πιο λιτή εμφάνιση

Τα παγώνια του Κονγκό, τα οποία θεωρούνται ευάλωτο είδος με πληθυσμό που σταδιακά μειώνεται, είναι πιο μικρόσωμα κι έχουν πιο κοντά φτερά στην ουρά τους από τα παγώνια της Ινδίας.