Διαβάζουμε πολλά αρνητικά: για αδέσποτα σε ανάγκη, για ολιγωρίες, για εγκαταλείψεις, για ηθελημένες ή μη κακοποιήσεις ζώων.

Κι όμως ζούμε στην πιο ευαίσθητη, από άποψη ζωοφιλίας, εποχή μέχρι σήμερα. Οι γονείς μας και οι παππούδες μας –στη γενική ανθρωπογεωγραφία της Ελλάδας– δεν είχαν τόσο καλή επαφή με τα ζώα.

Τα κατοικίδια ήταν συνήθως σκυλιά στην επαρχία, οι γάτες ήταν για να κυνηγάνε τα ποντίκια, κανείς δεν νοιαζόταν για τα ιπποειδή για τα οποία τώρα ξεσηκωνόμαστε. Για να μη μιλήσουμε για τη άγρια ζωή. Δεν υπήρχε κανένας φορέας για να προστατεύσει πτηνά ή άγρια ζώα.

Γιατί μαθαίνουμε συνεχώς αρνητικές ειδήσεις για τα ζώα; Μα επειδή η εξάπλωση των ειδήσεων είναι –ορθώς– μεγαλύτερη από ποτέ. Μια κακοποίηση σκύλου δεν ήταν είδηση, τώρα έγινε.

Και ξαναλέω: ορθώς έγινε. Είναι η απόδειξη ότι δεν γυρνάμε τόσο πολύ την πλάτη ή το βλέμμα από την άλλη. Τα ζώα-φαντάσματα, αυτά που κυκλοφορούσαν και δεν τους έδινε κανείς σημασία, πλέον σιγά σιγά βγάζουν τον αόρατο μανδύα τους και γίνονται ορατά. Έχουν βοηθήσει τα social media σε αυτό; Πολύ.

Ποτέ ξανά παλιότερα δεν υπήρχαν τόσες κοινοποιήσεις για ένα ζώο που χάθηκε και ψάχνει τον κηδεμόνα του. Ποτέ στο παρελθόν δεν κινητοποιούνταν τόσοι πολλοί άνθρωποι για ένα ζώο σε ανάγκη.

Δεν χάνονταν άραγε ζώα παλιότερα; Δεν υπέφεραν; Φυσικά; Κατά κόρον.

Απλώς ήταν εξαιρετικά λιγότεροι οι άνθρωποι που νοιάζονταν.

Θυμάστε παλιότερα τα σχολεία ή ολόκληροι φορείς να κάνουν δωρεές σε φιλοζωικές οργανώσεις; Νομίζω όχι. Θυμάστε να υπήρχαν διοργανώσεις όπως το φετινό Φεστιβάλ Φιλοζωίας; Θυμάστε να υπήρχαν τόσα pet friendly μέρη, μαγαζιά εστίασης, εμπορικά κέντρα, ξενοδοχεία κ.λπ. κάποτε; Θυμάστε να υπήρχε τόση μαχητικότητα για να λυθεί η κατάσταση στα ακατάλληλα κυνοκομεία; Όλα αυτά ήταν αδιανόητα.

Κι όμως, με κάθε βήμα προς τα εμπρός που κάνει η Ελλάδα στη φιλοζωία, κάνει και ένα βήμα πίσω.

Παράδειγμα; Για κάθε έναν από εμάς που μπαίνει στη διαδικασία να ταΐσει ένα αδέσποτο ζώο στη γειτονιά του, υπάρχει ως αρνητικό αντίβαρο και ένας που λέει «αν σου αρέσουν τα ζώα, να τα πάρεις σπίτι σου». Για κάθε ανάσα που δίνει μια εκπομπή όπως τα «Πλάνα με ουρά» στην ΕΡΤ, η ανάσα σβήνει όταν ανακοινώνεται ότι η εκπομπή δεν έχει πια θέση το 2023 στο πρόγραμμα και κόβεται.

Τα βήματα μπροστά

Αδιαμφισβήτητα, από άποψη ορατότητας και συμπερίληψης των ζώων, στην Ελλάδα στατιστικά είμαστε καλύτερα απ’ ό,τι στο παρελθόν. Ας δούμε μερικά ενθαρρυντικά στοιχεία:

Οι κηδεμόνες κατοικιδίων είναι περισσότεροι από ποτέ. Σύμφωνα με την τελευταία έρευνα της διαΝΕΟσις (1), σχεδόν 1 στους 2 Έλληνες (το 43%) έχει τουλάχιστον ένα κατοικίδιο. Η συντριπτική πλειοψηφία αυτών (το 89%), δηλώνει ότι πηγαίνει το κατοικίδιο ζώο του στον κτηνίατρο. Παλιότερα οι επισκέψεις των ζώων στον γιατρό δεν ήταν ο κανόνας. Τώρα είναι.

Επίσης περισσότεροι από τους μισούς (56,6%) έχουν κατοικίδιο που το υιοθέτησαν από τον δρόμο ή από κάποιο καταφύγιο κ.λπ., δηλαδή ένα αδέσποτο ζώο.

Ναι φυσικά η ενδυνάμωση της ζωοφιλίας μας επηρεάστηκε από την επέλαση της Covid-19. Μείναμε μόνοι μας, ρίξαμε ταχύτητες, αναθεωρήσαμε αξίες, προσελκύσαμε στη ζωή μας τετράποδα που συνέβαλλαν και στη δική μας ευζωία.

Από νομοθετικής άποψης, είναι επίσης καλύτερα τα πράγματα. Από το 2021 ξεκίνησε το πρόγραμμα «ΑΡΓΟΣ», ή αλλιώς «Νέο πλαίσιο για την ευζωία των ζώων συντροφιάς». Άρχισαν έτσι να υποστηρίζονται περισσότερο τα δικαιώματα των ζώων. Άρχισε να συγκρατείται ο αριθμός των αδέσποτων, μέσα από τα επιχειρησιακά προγράμματα περισυλλογής και διαχείρισης των αδέσποτων ζώων συντροφιάς, και μέσα από την υποχρεωτικότητα των στειρώσεων που ισχύει για τους ιδιώτες (εξαίρεση υπάρχει μόνο για τους σκύλους των Ενόπλων Δυνάμεων και για ζώα των οποίων δείγμα DNA έχει αποσταλεί στο Εργαστήριο Φύλαξης και Ανάλυσης Γενετικού Υλικού Ζώων Συντροφιάς). Φτιάχτηκε το Εθνικό Μητρώο Ζώων Συντροφιάς: κάθε ζώο, δεσποζόμενο ή αδέσποτο, φιλοζωικά σωματεία και οργανώσεις, κτηνίατροι, εκτροφείς, καταφύγια και η Δημόσια Διοίκηση, για πρώτη φορά, άρχισαν να μπαίνουν σε μια ενιαία πλατφόρμα συνεργασίας.

Δημιουργήθηκε το Ηλεκτρονικό Βιβλιάριο για να υπάρχει ψηφιακός φάκελος υγείας για τα τετράποδα «παιδιά» μας. Αλλά και το Μητρώο Εθελοντικής Αιμοδοσίας των Ζώων Συντροφιάς. Έγινε υποχρεωτική η ηλεκτρονική σήμανση των ιπποειδών.

Να δούμε κι άλλα; Άλλαξαν τα δεδομένα για την πώληση κατοικιδίων, γίνεται πλέον κατόπιν ειδικής άδειας και φυσικά χωρίς να υπάρχουν κλουβιά-βιτρίνα σε pet shops με σκυλάκια και γατάκια. Απαγορεύτηκαν οι αγγελίες για ζευγάρωμα. Αυστηροποιήθηκαν οι προϋποθέσεις αναπαραγωγής, πλέον οι περισσότεροι από εμάς είμαστε υποψιασμένοι για το τι σημαίνει «παράνομη εκτροφή». Παλιότερα δεν ήμασταν.

Οι Δήμοι άρχισαν να έχουν περισσότερους πόρους και περισσότερες υποχρεώσεις. Κι εμείς ως δημότες αρχίσαμε να είμαστε πιο υποψιασμένοι και πιο απαιτητικοί. Γνωρίζουμε πλέον ότι οι Δήμοι πρέπει να μεριμνούν σε συνεργασία με κτηνιάτρους, με φιλοζωικά σωματεία, με καταφύγια κ.λπ. για την περισυλλογή, τη στείρωση, την περίθαλψη, τη σήμανση, τη φιλοξενία, την υιοθεσία και εν γένει την ευζωία των αδέσποτων ζώων. Έχουν λυθεί όλα; Φυσικά και όχι. Αλλά έχει γίνει η αρχή.

Ψάχνω μέσα στο μυαλό μου και για άλλες ενδείξεις. Η ενεργητική αλλά και παθητική κακοποίηση ζώων όλο και περισσότερο διώκονται. Από εκεί που ήταν πλημμέλημα αναδείχθηκε σε κακούργημα – ο νέος νόμος 4830/2021 επιβάλλει ποινή κάθειρξης μέχρι δέκα (10) έτη για συγκεκριμένες περιπτώσεις κακοποίησης, και έχουν αρχίσει να επιβάλλονται μεγάλα πρόστιμα. Επίσης, ξεκίνησε η λειτουργία του 10410, της Εθνικής Γραμμής Καταγγελιών για την αναφορά τέτοιων περιστατικών, μιας Γραμμής που ανήκει στο Τμήμα Προστασίας Ζώων της Δ/νσης Γενικής Αστυνόμευσης του Αρχηγείου ΕΛ.ΑΣ.

Ακόμα και η ατομική πρωτοβουλία άλλαξε. Δείτε πόσο έχει εξαπλωθεί ο εθελοντισμός. Πόσοι άνθρωποι έτρεξαν φέτος το καλοκαίρι για να διασώσουν ή να φροντίσουν πυρόπληκτα ή πλημμυροπαθή ζώα. Δείτε τις οργανωμένες διαμαρτυρίες στα νησιά για τη χρήση ιπποειδών. Δείτε πόσο πιο ενημερωμένοι είμαστε όλοι για φαινόμενα όπως τα «βαρελόσκυλα» ή το «παστούρωμα». Ακόμα και η εξάπλωση της χορτοφαγικής διατροφής στην Ελλάδα, που για πολλούς συνδέεται με την ευρύτερη φιλοζωία, σύμφωνα με όλες τις τελευταίες έρευνες (2) είναι μεγαλύτερη.

Τα βήματα πίσω

Να τα πούμε εν συντομία; Σε μέρη της Ελλάδας ακόμα η φιλοζωική συνείδηση δεν έχει φτάσει. Σε τουριστικά μέρη και νησιά, μετά το πέρας της τουριστικής περιόδου, οι γάτες που σιτίζονταν από ταβέρνες, ξενοδοχεία και τουρίστες αφήνονται στο έλεός τους (δείτε το μεγάλο έργο που κάνει το Heart 4 Cats στη Ζάκυνθο για να βοηθήσει αυτά τα ζώα). Τα περιστατικά κακοποίησης πληθαίνουν.

Τροφή για σκέψη: άραγε όντως πληθαίνουν ή φταίει το ότι η στρόφιγγα της θλιβερής ειδησεογραφίας γυρνάει με μεγαλύτερη ταχύτητα;

Παράλληλα, παρ’ ό,τι η διαχείριση των αδέσποτων ζώων φαίνεται να μπαίνει στο πρόγραμμα, στην πράξη υπάρχουν ελλείψεις: στα δημοτικά κυνοκομεία, σε θέματα του ΔΙΚΕΠΑΖ (Διαδημοτικό Κέντρο Περίθαλψης Αδέσποτων Ζώων), στους Δήμους, στις σχέσεις Δήμων και φιλοζωικών οργανώσεων και αλλού. Απόδειξη η τελευταία Έκθεση του Ελεγκτικού Συνεδρίου για τα Αδέσποτα Ζώα Συντροφιάς που δείχνει ότι υπάρχουν σοβαρές ελλείψεις στην εφαρμογή των νόμων.

Πολλά έχουν να γίνουν ακόμα.

Οι ζυμώσεις στη ζωοφιλική κουλτούρα μας θα πάρουν καιρό.

Ωστόσο, παραμένουμε αισιόδοξοι: η ζωοφιλική (συν)αίσθηση είναι σαν φλόγα – όχι σαν φλόγα που καίει αλλά που θερμαίνει. Από το έναν μεταδίδεται στον άλλον. Μπορεί οι αρνητικές ειδήσεις να συνεχίσουν να υπάρχουν. Και είναι κατανοητό που τις παρακολουθούμε. Τις βλέπουμε γιατί έτσι είναι η φύση μας: πρέπει να βλέπουμε τον κίνδυνο για να τον αντιμετωπίσουμε και να τον προλάβουμε.

Αυτή τη στιγμή κάνουμε ένα βήμα μπρος και ένα πίσω.

Αν όμως επιταχύνουμε λίγο, αν ανοίξουμε τον δρασκελισμό μας, ίσως καταφέρουμε να αφήσουμε πίσω τον κακό εαυτό μας.

(1) Έρευνα διαΝΕΟσις 2022, σε συνεργασία με την ΕΚΕ (Ελληνική Κτηνιατρική Εταιρεία)
(2) Έρευνα 2021 από το Ινστιτούτο Έρευνας Λιανεμπορίου Καταναλωτικών Αγαθών, και έρευνα 2022 από την Ελληνική Ένωση Χορτοφάγων (HellasVeg) μαζί με την αντίστοιχη Ευρωπαϊκή ένωση (European Vegetarian Union- EVU)