Είναι τα ζώα γκέι; Μια συζήτηση για το τι είναι «φυσικό» ή «φυσιολογικό» και τι όχι.

Υπάρχει μεγάλος διχασμός τελευταία στο δικό μας ανθρώπινο είδος (είναι γνωστό ότι η μεταξύ μας σκληρότητα υπερβαίνει κάθε άλλου είδους στο ζωικό βασίλειο), ανάμεσα στο τι είναι «φυσικό» και τι όχι, με αφορμή την αντιπαράθεση για τα ομόφυλα ζευγάρια και τα δικαιώματα που πρέπει να έχουν, μεταξύ των οποίων και η τεκνοθεσία. Πολλοί από όσους διατείνονται ότι είναι παρά φύση (sic) η ομοφυλοφιλία ή η αμφιφυλοφυλία, χρησιμοποιούν ως πολεμικό παραπέτασμα το επιχείρημα της «φύσης» και των ζώων, λέγοντας ότι στη φύση δεν υπάρχει προσανατολισμός προς το ίδιο φύλο.

Ισχύει όμως το επιχείρημα αυτό ή όχι;

Αν έχετε ήδη παγιωμένες απόψεις, οι οποίες μάλιστα πηγάζουν από μια στριφνή θρησκευτική ρητορική, δεν χρειάζεται να διαβάσετε παρακάτω. Αν πιστεύετε ότι η ομοφυλοφιλία είναι ανθρώπινη παρέκκλιση ή η επιστροφή μιας σοδομογομορρικής ιστορίας, αφήστε το αυτό το άρθρο.

Ό,τι ακολουθεί, το ψάξαμε πολύ. Ανατρέξαμε στις πιο έγκυρες επιστημονικές έρευνες, σε βιβλιογραφικές πηγές, σε ειδικούς κατοικιδίων και άλλων ζώων, σε ειδικούς εξελικτικής βιολογίας. Και να τι προκύπτει:

Ανθρώπινη «αποκλειστικότητα»;

Η ομοφυλοφιλική συμπεριφορά είναι πιο κοινή μεταξύ των μη-ανθρώπινων ζώων από όσο πίστευαν κάποτε οι επιστήμονες. Οι ερευνητές πλέον έχουν παρατηρήσει τέτοια δραστηριότητα σε περισσότερα από 1.500 είδη (έρευνα του 2019). Ο συγγραφέας Eliot Schrefer στο Queer Ducks (and Other Animals), ένα βιβλίο που τράβηξε την προσοχή στο θέμα το 2022, γράφει: «μια έκρηξη ερευνών τα τελευταία 20 χρόνια έχει αναδείξει σημαντικά ποσοστά ομοφυλοφιλικής σεξουαλικής συμπεριφοράς σε όλο το ζωικό βασίλειο».

Κάποιοι άλλοι ειδικοί, αν και δεν αμφισβητούν καθόλου την ύπαρξη έλξης μεταξύ ζώων του ίδιου φύλου, είναι ακόμα διστακτικοί στο να την αποκαλέσουν ξεκάθαρα «ομοφυλοφιλία», με τη λογική ότι ίσως ο όρος εμπεριέχει ίχνη ανθρωπομορφισμού, δηλαδή ότι ίσως δεν είναι σωστό να αποδίδουμε ανθρώπινες ιδιότητες σε μη ανθρώπινα όντα.

Πολύ πρόσφατη μελέτη (Οκτώβριος 2023) που δημοσιεύθηκε στον διεθνή Τύπο, βάζει μια ενδιαφέρουσα νέα διάσταση στο θέμα: δείχνει ότι η ομοερωτική συμπεριφορά σε κάποιες κοινωνίες θηλαστικών, εξελίχθηκε ώστε να βελτιώσει την κοινωνική σταθερότητα και να μειώσει τις διαμάχες μεταξύ μελών του ίδιου φύλου. Δεν φαίνεται περίεργο. Το σύνηθες είναι, σε αρκετά είδη ζώων οι εκπρόσωποι του ίδιου φύλου να πολεμούν μεταξύ τους για την κυριαρχία, π.χ. τα αρσενικά να πολεμούν για την επικράτηση στην περιοχή ή για την κατάκτηση του θηλυκού. Η μελέτη δείχνει ότι η φύση σε φυλογενετικό επίπεδο επιχειρεί να ελαχιστοποιήσει τις συγκρούσεις και τους θανάτους.

Στη φύση υπάρχουν ομόφυλες οικογένειες;

Τι γίνεται με τις οικογένειες; Τα ζωάκια χρειάζονται «μαμά και μπαμπά»; Αυτό είναι σίγουρο ότι δεν ισχύει στο ζωικό βασίλειο. Μάλιστα σε αρκετά είδη ζώων, έχουν παρατηρηθεί ζευγάρια του ίδιου φύλου να ανατρέφουν και να προστατεύουν νεαρότερα ζώα, μέχρι εκείνα να ανεξαρτητοποιηθούν. Σε έρευνες επίσης αναφέρονται πτηνά του ίδιου φύλου να ανατρέφουν νεοσσούς από κοινού. Στον ζωολογικό κήπο του Central Park στη Νέα Υόρκη ένα ζευγάρι αρσενικών πιγκουίνων, ο Roy και ο Silo, όταν τους δόθηκε ένα αυγό για επώαση, το εκκόλαψαν και το ανέθρεψαν μαζί με υποδειγματικό τρόπο. Σε πολλά ακόμα μέρη του κόσμου μέχρι σήμερα έχουν καταγραφεί και μελετηθεί αντίστοιχες ομόφυλες οικογένειες: στην Αυστραλία, στο Ηνωμένο Βασίλειο, στην Ολλανδία, στη Δανία και αλλού.

Κάποιοι θα πουν με σκεπτικισμό: «ναι αλλά ίσως αυτό οφείλεται στο ότι τα παραπάνω είδη βρίσκονται σε αιχμαλωσία και έτσι αναγκάζονται να συνάψουν ομόφυλες σχέσεις». Κι όμως, οι πιο πρόσφατες έρευνες δείχνουν ότι τέτοιες σχέσεις και αλληλεπιδράσεις παρατηρούνται όχι μόνο σε συνθήκες αιχμαλωσίας (τεχνητές συνθήκες) αλλά και σε άγριες/ελεύθερες/φυσικές συνθήκες.

Μπορεί η γάτα ή ο σκύλος μου να είναι γκέι;

Έχοντας όλα τα παραπάνω στο μυαλό μας, και περιορίζοντας την παρατήρηση από το μεγάλο ζωικό βασίλειο, στο δικό μας μικρό «ζωικό βασίλειο» της γάτας και του σκύλου, μία είναι ίσως η πιο ασφαλής απάντηση: Τα ζώα μας δεν βιώνουν την ομοφυλοφιλία ή την ετεροφυλοφιλία όπως εμείς. Για εκείνα, δεν υπάρχει στίγμα. Οι σκύλοι -για να αναφέρουμε ένα σύνηθες παράδειγμα- μπορεί να επιδείξουν συμπεριφορές ερωτικής φύσης όπως το «καβάλημα» (humping) όχι μόνο σε σκύλους του αντίθετου φύλου αλλά και του ίδιου φύλου. Ή εξίσου συχνά μπορεί να το κάνουν στο πόδι μας, σε ένα λούτρινο ζωάκι, σε ένα μαξιλάρι, ή σε κάτι άλλο. Μπορεί αυτό να οφείλεται σε έλξη, αλλά κάποιες φορές είναι και για παιχνίδι, για επίδειξη κυριαρχίας, για εκτόνωση άγχους, για εκτόνωση ενέργειας κ.λπ. Αντιστοίχως με τις γάτες, δύο θηλυκές ή δύο αρσενικοί, μπορεί να κάνουν αγάπες μεταξύ τους, να γλείφονται, να κοιμούνται αγκαλιά ή να εξερευνούν ερωτικές συμπεριφορές. Το υπέροχο είναι ότι δεν χρειάζεται να τους βάλουμε καμία ταμπέλα.

Η φύση, εξυπακούεται ότι ενώνει το αρσενικό με το θηλυκό για να υπάρξει η αναπαραγωγή, αλλά πλέον βλέπουμε ότι η φύση δεν στοχεύει μηχανικά στην αναπαραγωγή. Στη φύση υπάρχει και το «τυχαίο», υπάρχει και το μοίρασμα μεταξύ ζώων (ανεξαρτήτως φύλου), και η ζεστασιά, και η σύσφιξη δεσμών, η συντροφικότητα και η κοινωνική ισορροπία. Στη φύση καμία κοινωνική ισορροπία δεν διαταράσσεται όταν δύο είδη του ίδιου φύλου έρχονται κοντά. Ούτε όταν μεγαλώνουν μαζί ένα μικρό. Στη φύση καμία ομοφοβία δεν εκδηλώνεται. Μόνο στο ανθρώπινο είδος γίνονται αυτά. Μόνο εμείς φανταζόμαστε πως οι ομόφυλοι δεσμοί διαταράσσουν την ισορροπία μας. Τόσο πολύ που είναι αδύνατο να μη σκεφτεί κανείς: Μήπως τελικά η μόνη μας παρέκκλιση και «αφύσικη» συμπεριφορά είναι η επιμονή στα στερεότυπα και τις αγκυλώσεις μας;

Πηγές-βιβλιογραφία:
Monk, Julia D.; Giglio, Erin; Kamath, Ambika; Lambert, Max R.; McDonough, Caitlin E. (December 2019). “An alternative hypothesis for the evolution of same-sex sexual behaviour in animals”. Nature Ecology and Evolution.
Bagemihl, B. “Biological Exhuberance: Animal Homosexuality and Natural Diversity” (St Martin’s Press, New York, 1999)
Zimmer, Carl (3 October 2023). “Same-Sex Behavior Evolved in Many Mammals to Reduce Conflict, Study Suggests”
Poiani, A. “Animal Homosexuality: A Biosocial Perspective” (Cambridge University Press, Cambridge, 2010)
Sommer, V. & Vasey, P. L. “Homosexual Behaviour in Animals: an Evolutionary Perspective” (Cambridge Univ. Press, Cambridge, 2006)

Εξέλιξη της ομοερωτικής συμπεριφοράς θηλαστικών πλην του ανθρώπου, όπως απεικονίστηκε σε έρευνα του 2023 από το περιοδικό Nature. Με μαύρο χρώμα η εκτίμηση μέγιστης πιθανότητας για ομόφυλες σχέσεις μεταξύ θυληκών. Με κίτρινο ομόφυλες σχέσεις μεταξύ αρσενικών. Με μωβ ομόφυλες σχέσεις και στα δύο φύλα του είδους.