Δείτε αν οι παπαγάλοι καταλαβαίνουν αυτά που λένε
Στέλλα Πανοπούλου
28/04/2025
Οι παπαγάλοι μπορούν να μιλήσουν – αυτό το γνωρίζουμε.
Δεν υπάρχει ταινία με πειρατές χωρίς παπαγάλους να φωνάζουν απρέπειες. Στα περισσότερα ανέκδοτα οι παπαγάλοι λένε μεγάλες αλήθειες. Σ’ εμάς τους ανθρώπους αρέσουν πολύ οι παπαγάλοι που μας μιμούνται, και που λένε τα πιο ακατάλληλα πράγματα εκεί που δεν το περιμένουμε. Συχνά αναρωτιόμαστε, όμως, αν καταλαβαίνουν τι λένε ή αν απλώς μιμούνται τους ήχους που ακούν.
Οι παπαγάλοι είναι ιδιαίτερα κοινωνικά πλάσματα που μπορούν να μιμούνται τους ήχους του περιβάλλοντός τους, μεταξύ των οποίων είναι και η ανθρώπινη ομιλία. Στη φύση, οι παπαγάλοι συχνά επικοινωνούν μεταξύ τους χρησιμοποιώντας διάφορα επιφωνήματα. Η μίμηση είναι μέρος του φυσικού τους ρεπερτορίου, κι ενδέχεται να γίνεται για να μεταδίδει μηνύματα, να αναπτύσσουν σχέσεις με τους άλλους παπαγάλους, ή ακόμα και να παραπλανούν τους πιθανούς εχθρούς.
Παρόλα αυτά, φέρνοντας έναν παπαγάλο στο σπίτι σας, τον απομακρύνετε από το φυσικό του περιβάλλον, με αποτέλεσμα να νιώθει την ανάγκη να μιμείται τον θόρυβο του δάσους και να αποζητά αντίστοιχα ερεθίσματα. Για να αναπληρώσει αυτό το κενό στην κοινωνική αλληλεπίδρασή του, ο παπαγάλος μιμείται τις ανθρώπινες φωνές και άλλα καλέσματα. Κάποιες φορές, μπορεί να ακούσετε έναν παπαγάλο να μιμείται το κουδούνισμα του τηλεφώνου ή τη σειρήνα ενός ασθενοφόρου.
Μια ιδιαίτερη νευρολογική ανακάλυψη δείχνει γιατί οι παπαγάλοι μιμούνται με τόσο μεγάλη επιτυχία τους ήχους που ακούν. Ο Erik Jarvis, νευροεπιστήμονας του Πανεπιστημίου Duke, ο οποίος μελετά τη μάθηση της ομιλίας, ανακάλυψε ότι τα πουλιά που έχουν την ικανότητα να μαθαίνουν να μιλούν έχουν ένα “σύστημα τραγουδιού” στον εγκέφαλό τους. Στους παπαγάλους, αυτό το σύστημα έχει έναν εσωτερικό “πυρήνα” που είναι κοινός σε όλα τα πουλιά που μπορούν να κελαηδήσουν, και ένα εξωτερικό “περίβλημα” που τους δίνει τη δυνατότητα να μιμούνται.
Καταλαβαίνουν οι παπαγάλοι αυτά που λένε;
Οι επιστήμονες δεν θεωρούν ότι οι παπαγάλοι κατανοούν τα όσα λένε, παρά μόνο ότι επαναλαμβάνουν αυτά που ακούν. Ένας παπαγάλος μπορεί να συνδέει κάποιους ήχους με συγκεκριμένες καταστάσεις, πράξεις, ή αντιδράσεις. Για παράδειγμα, όταν λέτε στον παπαγάλο σας “καλό παιδί”, δεν κατανοεί τι σημαίνει αυτό, αλλά μπορεί να το συνδέει με τα θετικά συναισθήματα που χαρακτηρίζουν την ανατροφοδότηση που λαμβάνει.
Ένας παράγοντας που καθιστά τόσο δύσκολο να καταλάβουμε αν οι παπαγάλοι πραγματικά κατανοούν τι τους λέμε, είναι το γεγονός ότι είναι τόσο ικανοί στο να αντιλαμβάνονται το πλαίσιο στο οποίο λαμβάνει χώρα η ανθρώπινη ομιλία. Για παράδειγμα, ένας παπαγάλος που μαθαίνει να λέει “γεια σου”, δεν κατανοεί υποχρεωτικά τι σημαίνει ο χαιρετισμός, αλλά γνωρίζει ότι οι άνθρωποι το λένε όταν ξεσκεπάζουν το κλουβί του. Για να μπορέσουμε να πούμε ότι ένας παπαγάλος καταλαβαίνει πραγματικά τι σημαίνει το “γεια σου”, θα έπρεπε να γνωρίζει ότι η φράση χρησιμοποιείται σε όλες τις περιπτώσεις όπου χαιρετάμε κάποιον, και όχι μόνο όταν ξεσκεπάζουμε το κλουβί του.
Παρόλα αυτά, υπάρχουν περιπτώσεις που δείχνουν ότι κάποιοι παπαγάλοι καταλαβαίνουν το νόημα συγκεκριμένων λέξεων και φράσεων, τουλάχιστον σε έναν βαθμό. Για παράδειγμα, έχουν καταγραφεί περιπτώσεις όπως του διάσημου Αφρικανικού γκρι παπαγάλου Άλεξ, ο οποίος φαινόταν να κατανοεί τη σημασία πραγμάτων που έλεγε. Η Δρ. Irene Pepperberg τον μελέτησε κι ανέδειξε την εντυπωσιακή ικανότητά του να καταλαβαίνει και να χρησιμοποιεί λέξεις.
Ο Άλεξ μπορούσε να κατονομάζει συγκεκριμένα αντικείμενα, να περιγράφει τα χρώματά τους, ακόμα και να κατανοεί βασικές αριθμητικές έννοιες. Ήταν ικανός να πει ναι ή όχι όταν του προσέφεραν ένα αντικείμενο, ώστε να το αποδεχτεί ή να το απορρίψει, δείχνοντας ότι καταλάβαινε τι σημαίνει η κατάφαση και η άρνηση. Ακόμα, μπορούσε να αναγνωρίσει αντικείμενα (φαγητό και μη), ακόμα κι αν είχαν διαφορετικό χρώμα ή σχήμα απ’ ό,τι είχε συνηθίσει.
Με την κατάλληλη εκπαίδευση, κάποιοι παπαγάλοι μπορούν να μάθουν λέξεις και αριθμούς, και να κατανοήσουν ακόμα και πώς να τα χρησιμοποιήσουν. Σε γενικές γραμμές, όμως, οι παπαγάλοι κυρίως επαναλαμβάνουν απλώς αυτά που ακούν στο περιβάλλον τους. Αυτό, όμως, δεν τους καθιστά λιγότερο έξυπνους, εντυπωσιακούς, και υπέροχους συντρόφους.
