Ένας οργανισμός θεωρείται “ζωντανό απολίθωμα” αν έχει διατηρήσει την ίδια μορφή για εκατομμύρια χρόνια, έχει ελάχιστους ή καθόλου συγγενείς εν ζωή, και εκπροσωπεί μια μοναδική γραμμή γενεαλογίας που επιβιώνει από μια εποχή που έχει παρέλθει καιρό.

Γιατί κάποιοι οργανισμοί αποκαλούνται “ζωντανά απολιθώματα”; Πρόκειται για οργανισμούς μοναδικούς, χωρίς άλλους όμοιούς τους, που έχουν επιβιώσει για εκατομμύρια χρόνια, δίνοντάς μας μια γεύση για το πώς έμοιαζαν τα πλάσματα του παρελθόντος – ακριβώς όπως κάνουν τα απολιθώματα. Φαινοτυπικά, δηλαδή ως προς την εμφάνιση, αυτά τα είδη μοιάζουν με πλάσματα που έχουμε ξαναδεί μόνο σε απολιθώματα.

Όπως είναι αναμενόμενο, πλάσματα τόσο αρχαία που διατηρούν τη μορφή τους όπως ήταν εκατομμύρια χρόνια πριν, δεν μοιάζουν τόσο με τα σκυλάκια, τα γατάκια, τις αρκούδες ή τα άλογα όπως τα γνωρίζουμε σήμερα. Πρόκειται για ιδιαίτερα παράξενα ζώα που μοιάζουν σχεδόν εξωγήινα. Ας δούμε 10 από αυτά τα μοναδικά πλάσματα που εξακολουθούν να μοιράζονται μαζί μας τον πλανήτη:

1) Δράκος του Κομόντο

Ο περίφημος δράκος του Κομόντο μοιάζει ακριβώς όπως θα φανταζόμασταν ένα προϊστορικό ερπετό. Ανήκουν στο γένος Varanus, οι γνωστές ρίζες του οποίου φτάνουν 40 εκατομμύρια χρόνια πριν. Είναι το μεγαλύτερο και βαρύτερο ερπετά στον κόσμο, αφού φτάνει σε μήκος τα 3 μέτρα και σε βάρος τα 160 κιλά. Φανταστείτε να συναντούσατε αυτό το τεράστιο ζώο που μοιάζει με δράκο! Πρόκειται για τους κυρίαρχους θηρευτές στους οικοτόπους τους, καθώς τρώνε σχεδόν τα πάντα. Μπορούν να καταναλώσουν ακόμα και το 80% του σωματικού βάρους τους στην καθισιά τους! Παίρνουν το όνομά τους από το νησί Κομόντο στην Ινδονησία, αν και οι πρόγονοί τους πρωτοεμφανίστηκαν στην Αυστραλία πριν από περίπου 100 εκατομμύρια χρόνια.

2) Ορυκτερόπους (Aardvark)

Οι ορυκτερόποδες είναι νυκτόβια ζώα που σκάβουν τη γη. Γενετικά, μπορούν να θεωρηθούν ζωντανά απολιθώματα λόγω του προϊστορικού τρόπου οργάνωσης των χρωμοσωμάτων τους. Ακόμα, τα δόντια τους διαφέρουν από αυτά των υπόλοιπων θηλαστικών, καθώς μοιάζουν με συμπλέγματα από εκατοντάδες καλαμάκια που στέκονται όρθια, τα οποία, μάλιστα, συνεχώς φθείρονται και μετά ξαναμεγαλώνουν.

Τα απολιθώματα ορυκτερόποδων που έχουμε στη διάθεσή μας φτάνουν μέχρι 5 εκατομμύρια χρόνια πριν κι έχουν βρεθεί στη Νότια Αφρική. Όσο περίεργο κι αν μας φαίνεται, οι ορυκτερόποδες ανήκουν στην ίδια ομάδα των ζώων με τους ελέφαντες, τις ύαινες, και τις χρυσοχλωρίδες.

3) Κόκκινο πάντα

Αυτό το αγαπημένο, αξιολάτρευτο ζωάκι, έρχεται από τα εύκρατα δάση των Ιμαλαΐων και τα βουνά της Κίνας, και είναι το μοναδικό μέλος της οικογένειας των Αιλουριδών που επιβιώνει ακόμα και σήμερα. Δεν έχει συγγενείς εν ζωή, και ο κοντινότερος απολιθωμένος συγγενής του, ο Παραίλουρος, έζησε περίπου 3-4 εκατομμύρια χρόνια πριν. Οι υπόλοιποι συγγενείς των κόκκινων πάντα έζησαν μεταξύ 5 και 12 εκατομμυρίων χρόνων πριν. Παρά το γεγονός ότι και τα δύο είδη αγαπούν να τρώνε μπαμπού, τα κόκκινα πάντα δεν είναι κοντινοί συγγενείς των γιγάντιων πάντα.

4) Ναυτίλος

Το συναρπαστικό αυτό πλάσμα που έδωσε το όνομά του στο υποβρύχιο του Καπετάνιου Νέμο, στις 20.000 Λεύγες Κάτω από τη Θάλασσα του Ιουλίου Βερν, είναι το μοναδικό Ναυτιλοειδές που επιβιώνει σήμερα. Πρόκειται για ένα κεφαλόποδο που διατηρεί το εξωτερικό καβούκι του, αντίθετα με τους πιο μακρινούς συγγενείς του, το καλαμάρι και το χταπόδι.

Το υπέροχο καβούκι του ναυτίλου έχει εμπνεύσει πολλούς καλλιτέχνες ανά τους αιώνες, και μάλιστα πρόκειται για ένα από τα ιδανικότερα φυσικά παραδείγματα μιας λογαριθμικής σπείρας και της χρυσής αναλογίας.

Λόγω της ανθεκτικότητας των καβουκιών τους, τα απολιθώματα των ναυτίλων εντοπίζονται πιο εύκολα απ’ ότι τα λείψανα άλλων κεφαλόποδων, και οι κυνηγοί απολιθωμάτων έχουν ανακαλύψει αρχαία καβούκια που φτάνουν μέχρι και 500 εκατομμύρια χρόνια πριν.

5) Μωβ βάτραχος

Αυτός ο περίεργος βατραχάκος που ονομάζετε και γουρουνομύτης λόγω του ιδιαίτερου μουσουδιού του, ανακαλύφθηκε αρκετά πρόσφατα: το 2003. Το είδος αυτό σκάβει στο έδαφος, και εντοπίζεται πολύ δύσκολα καθώς βρίσκεται στην επιφάνεια της γης για πολύ λίγο.

Εντοπίζεται στην Ινδία, αλλά οι κοντινότεροι συγγενείς του μωβ βατράχου μπορούν να βρεθούν μόνο στις Σεϋχέλλες. Αυτό σημαίνει ότι οι βάτραχοι αυτοί υπάρχουν εδώ και 120 εκατομμύρια περίπου χρόνια, από τότε που η Ινδία, η Μαδαγασκάρη, και οι Σεϋχέλλες ενώνονταν από ένα ενιαίο κομμάτι γης. Δυστυχώς, ο πληθυσμός των βατράχων αυτών μειώνεται, και θεωρούνται είδος υπό εξαφάνιση.

6) Πλατύπους

Αυτό το παράξενο ζώο που διαθέτει στόμα πάπιας και μαλλιαρό κορμί θηλαστικού, είναι ένα από τα ελάχιστα θηλαστικά που γεννά αυγά. Έχει 10 χρωμοσώματα που προσδιορίζουν το φύλο του αντί για δύο (Χ και Υ) όπως έχουν τα περισσότερα θηλαστικά, και πρόκειται για ένα από τα πιο δηλητηριώδη ζώα στον πλανήτη. Δεν είναι τυχαίο ότι είναι ο μοναδικός ζωντανός εκπρόσωπος της οικογένειας των Ορνιθορυνχίδων.

Τα απολιθώματα που έχουμε από πλάσματα που θυμίζουν πλατύποδες φτάνουν μέχρι τα 146 εκατομμύρια χρόνια πριν, κάτι που τα καθιστά εξαιρετικά πολύτιμα για τη μελέτη της εξέλιξης των θηλαστικών.

7) Κοάλα

Τα αξιαγάπητα μαρσιποφόρα από την Αυστραλία μπορούν να κλέψουν την καρδιά μας χωρίς πολλή προσπάθεια. Παρότι μοιάζουν με αρκουδάκια, δεν έχουν καμία σχέση με τις αρκούδες. Ο κοντινότερος συγγενείς τους στην οικογένεια των μαρσιποφόρων είναι ο φασκωλόμυς, αλλά τα δύο είδη χωρίστηκαν τουλάχιστον 30 εκατομμύρια χρόνια πριν.

Τα κοάλα μεταφέρουν τα μικρά τους σε μάρσιπο. Τα απολιθώματα των κοάλα είναι σπάνια, αλλά φαίνεται ότι το είδος αυτό υπάρχει εδώ και τουλάχιστον 30-40 εκατομμύρια χρόνια.

8) Καρχαρίας Goblin

Το ιδιαίτερα τρομαχτικό αυτό πλάσμα έχει συγγενείς που έζησαν 66 εκατομμύρια χρόνια πριν. Το υπερβολικά μακρύ ρύγχος του μπορεί να φτάσει σε μήκος τα 3,5 μέτρα. Παρόλα αυτά, οι καρχαρίες αυτοί σπάνια γίνονται ορατοί μακριά από τον βαθύ οικότοπό τους, στον βυθό της Ιαπωνίας. Ανήκουν στην τάξη των Λαμνόφορνων, στα οποία περιλαμβάνονται και οι μεγάλοι λευκοί καρχαρίες.

9) Μακροσκελιδίδα (elephant shrew)

Το ιδιαίτερο αυτό ζωάκι έχει ως μακρινούς συγγενείς πολύ διαφορετικά ζώα, όπως είναι οι ορυκτερόποδες, οι ελέφαντες, και οι μανάτοι. Θεωρείται ότι έζησε έως και 45 εκατομμύρια χρόνια πριν.

Η παρατήρηση των μακροσκελιδίδων της Σομαλίας το 2020 έδωσε δύναμη στους ερευνητές που φοβούνταν ότι το είδος αυτό μπορεί να έχει εξαφανιστεί. Τα ζωάκια αυτά τρέφονται με έντομα.

10) Κροκόδειλος

Οι κροκόδειλοι μας θυμίζουν ίσως τους δεινόσαυρους περισσότερο από κάθε άλλο ζώο που επιβιώνει έως σήμερα. Άλλωστε, τα πλάσματα αυτά έχουν διατηρήσει τη μορφή τους από τότε που οι δεινόσαυροι περπατούσαν στη γη, και επιβίωσαν όλες τις μαζικές καταστροφές που εξαφάνισαν τους δεινόσαυρους και είδη όπως τα μαμούθ.

Ακόμα, οι κροκόδειλοι είναι οι κοντινότεροι ζωντανοί συγγενείς των πτηνών, αποδεικνύοντας ότι τόσο τα πτηνά όσο και τα ερπετά εξελίχθηκαν από έναν κοινό πρόγονο που έζησε 240 εκατομμύρια χρόνια πριν. Σύμφωνα με κάποια δεδομένα που έχουν οι επιστήμονες, λέγεται ότι οι κροκόδειλοι κολύμπησαν από την Αφρική στη Νότια Αμερική, με τη βοήθεια των ρευμάτων του ωκεανού.