Όσοι ζήσαμε μια απώλεια ενός κατοικίδιου ζώου ένα μπορούμε να πούμε: Είναι απίστευτα βασανιστικό να βλέπεις τους αξιολάτρευτους τετράποδους φίλους σου να υποφέρουν, ειδικά όταν είναι έτοιμοι να περάσουν τη γέφυρα του ουράνιου τόξου.

Το ερώτημα όμως που οι περισσότεροι έχουμε κάνει είναι αν γνωρίζουν οι σκύλοι μας ότι πρόκειται να πεθάνουν. Αυτό βέβαια είναι ένα υπαρξιακό ερώτημα με το οποίο παλεύουμε και εμείς οι άνθρωποι, χωρίς να έχουμε όλες τις απαντήσεις για τον εαυτό μας. Πόσο μάλλον για τα ζώα μας.

Ξέρουν οι σκύλοι πότε πεθαίνουν;

Σε ένα λεπτομερές άρθρο ο νευροεπιστήμονας Gregory Berns, συγγραφέας του βιβλίου What It’s Like to Be a Dog (Πώς είναι να είσαι σκύλος), αναφέρει ένα παράδειγμα, το ότι ορισμένα σκυλιά είναι πιο πρόθυμα να παίξουν fetch ενώ άλλα δεν είναι. Μήπως αυτό σημαίνει ότι δεν καταλαβαίνουν την εντολή – ή ότι καταλαβαίνουν αλλά απλώς δεν θέλουν να παίξουν;

Ο Berns λοιπόν γράφει: “Είναι πολύ δελεαστικό να προβάλλουμε μια ανθρώπινη εξήγηση στον σκύλο, να τον ανθρωπομορφοποιήσουμε. Πρέπει να είμαστε προσεκτικοί στη γενίκευση των ευρημάτων, κάτι που πρέπει να κάνουμε και με τους ανθρώπους. Δεδομένου ότι τα σκυλιά δεν μπορούν να μιλήσουν, η συμπεριφορά του καθενός μας λέει πολλά για το τι αισθάνεται.

Το ερώτημα λοιπόν, σύμφωνα με τους ειδικούς, αν οι σκύλοι γνωρίζουν πότε πρόκειται να πεθάνουν είναι πολύπλοκο και δεν υπάρχει οριστική απάντηση.

Και αυτό γιατί πολλοί παράγοντες επηρεάζουν την κατανόηση της έννοιας του θανάτου και του τέλους από έναν σκύλο, συμπεριλαμβανομένων της ηλικίας, της νοημοσύνης και άλλων ατομικών εμπειριών του ζώου.

Για παράδειγμα, σύμφωνα με πολλούς ειδικούς, ένας ηλικιωμένος σκύλος πιθανόν να μπορεί να κατανοήσει καλύτερα την έννοια του θανάτου από ό,τι ένα κουτάβι, καθώς έχει προλάβει να παρατηρήσει και να κατανοήσει το θάνατο άλλων κατοικίδιων ζώων και ανθρώπων. Όμως και πάλι μπορεί να μην κατανοεί το θάνατο όπως ακριβώς εμείς.

Από την άλλη η Haylee Bergeland, ιδρύτρια της Iowa Human-Animal Bond Society και ειδική σε θέματα υγείας και συμπεριφοράς της ιστοσελίδας Daily Paws, αναφέρει: “Είναι δύσκολο να ξέρουμε τι καταλαβαίνει ή αισθάνεται ένας σκύλος κοντά στο τέλος της ζωής του, αλλά κάποιες συμπεριφορές μπορεί να είναι ενδεικτικές ότι όντως νιώθει κάποια πράγματα. Για παράδειγμα πολλοί σκύλοι γίνονται περισσότερο εξαρτημένοι από εσάς, ακολουθώντας σας παντού και παραμένοντας κοντά σας. Άλλα σκυλιά φαίνεται να απομακρύνονται και να θέλουν να μείνουν μόνα τους περισσότερο από ό,τι συνήθως. Έχει επίσης παρατηρηθεί ότι ορισμένα σκυλιά γκρινιάζουν και γαβγίζουν περισσότερο. Γίνονται ξαφνικά υπερκινητικά, μετά γίνονται ήσυχα και χωρίς ενέργεια.”

Ας δούμε όμως πιο προσεκτικά τις βασικές έννοιες που πρέπει να καταλάβουν τα σκυλιά για να δούμε αν ξέρουν ότι πεθαίνουν

Το πρώτο πράγμα που χρειάζονται οι σκύλοι για να κατανοήσουν τη θνησιμότητά τους είναι να έχουν αυτογνωσία και να αισθάνονται τον εαυτό τους ως κάτι ξεχωριστό. Αρχικά, οι επιστήμονες δεν πίστευαν ότι οι σκύλοι θα μπορούσαν να έχουν αυτογνωσία, καθώς εκείνοι απέτυχαν στο τεστ του καθρέφτη, δηλαδή δεν μπορούσαν να αναγνωρίσουν τον εαυτό τους στον καθρέφτη. Ωστόσο κατέληξαν ότι αυτό δεν σημαίνει ότι οι σκύλοι δεν έχουν αυτογνωσία. Έχουν αλλά με διαφορετικό τρόπο από ό,τι εμείς.

Ο πρώτος λόγος για τον οποίο οι σκύλοι δεν αναγνωρίζουν τον εαυτό τους στο καθρέφτη είναι επειδή η όραση δεν είναι η πρωταρχική τους αίσθηση, όπως είναι για τους περισσότερους από εμάς. Τα σκυλιά δεν έχουν κανένα πρόβλημα να αναγνωρίζουν και να ταυτοποιούν τη μυρωδιά τους, επειδή η μύτη τους είναι πολύ πιο σημαντική γι’ αυτά από τα μάτια τους.

Γνωρίζουμε λοιπόν ότι τα σκυλιά έχουν κάποια ιδέα για την ύπαρξή τους ως οντότητα με τις δικές τους ανάγκες, επιθυμίες και, κυρίως, τη μυρωδιά!

Παρατηρώντας προσεκτικά τα σημάδια

Από την άλλη εμείς δεν πρέπει να μείνουμε αμέτοχοι σε όλο αυτό. Οι παρατηρήσεις μας σχετικά με τα νοητικά, συναισθηματικά και σωματικά συμπτώματα του σκύλου σας που πρόκειται να πεθάνει είναι πολύ σημαντικές για να γίνουν οι τελευταίες ημέρες ή εβδομάδες του όσο το δυνατόν λιγότερο αγχωτικές για εκείνον. Η Leslie Sinn, κτηνίατρος συμπεριφοράς στην Behavior Solutions, και μέλος της συμβουλευτικής επιτροπής του Daily Paws, αναφέρει ότι πρέπει να δώσετε προσοχή σε αυτά τα σημάδια ώστε να αρχίσετε να προετοιμάζεστε:

-Μειωμένο ενδιαφέρον για παιχνίδι ή κοινωνικές αλληλεπιδράσεις
-Απώλεια μνήμης κάποιων συμπεριφορών που έχουν μάθει.
-Έλλειψη ενδιαφέροντος για προηγούμενες δραστηριότητες που κάποτε απολάμβαναν
-Κακή όρεξη
-Λερώνουν το σπίτι
-Αλλαγές στον ύπνο
-Νυχτερινή ανησυχία
-Αυξημένος χρόνος παραμονής σε ακινησία
-Πρόσθετα σημάδια δυσφορίας, όπως κλάμα, λαχάνιασμα και άλλα.

Τι κάνουμε λοιπόν εμείς

Η Bergeland προσθέτει ότι αν ένας σκύλος βιώνει σημαντικές σωματικές αλλαγές, πιθανόν να μην καταλάβει τι συμβαίνει και να γίνει πιο αγχωμένος, ανήσυχος ή φοβισμένος. “Ως κηδεμόνας και μέλος της οικογένειάς σας, θα πρέπει να είστε προετοιμασμένοι να του παρέχετε άνεση και υποστήριξη και να κάνετε ό,τι μπορείτε για να τον βοηθήσετε να αισθανθεί ασφαλής” και συμπληρώνει: “Αν ο σκύλος σας θέλει να μείνει μόνος του, αν δεν θέλει να τον αγγίζουν, να πηγαίνει βόλτα ή να παίζει, σεβαστείτε το. Βεβαιωθείτε ότι όλοι στο σπίτι σας κάνουν το ίδιο. Αντί για αγκαλιές και παιχνίδια, μπορείτε να δείξετε ότι είστε δίπλα του δίνοντάς του λιχουδιές, μιλώντας του απαλά (ακόμα και από την άλλη άκρη του δωματίου), επαινώντας τον, φτιάχνοντας άνετα σημεία για να κοιμηθεί στο σπίτι και κρατώντας το σπίτι ήσυχο. Η καθησυχαστική φωνή σας είναι επίσης κάτι ανακουφιστικό.”

Και καταλήγει: “Πάνω απ’ όλα, δείξτε κατανόηση. Κατανοήστε ότι όταν τα σκυλιά πλησιάζουν στο τέλος της ζωής τους, η συμπεριφορά και η προσωπικότητά τους μπορεί να αλλάξουν. Να είστε προετοιμασμένοι γι’ αυτό. Και ούτε να εκνευρίζεστε για ζημιές στο σπίτι ή για το ότι δεν θέλουν να πάνε βόλτα ή οτιδήποτε άλλο. Να είστε εκεί γι’ αυτά. Τίποτα άλλο.”