Η φιλοζωία είναι μία από τις μεγαλύτερες αρετές, αλλά μπορεί να ξεπεράσει τα όρια;

Οι περισσότεροι άνθρωποι ενστικτωδώς θα απαντούσαμε αρνητικά σε αυτό το ερώτημα. Υπάρχουν, όμως, περιπτώσεις όπου η ενασχόληση με τα ζώα γίνεται ακατάλληλη, τόσο για το φιλόζωο άτομο όσο και για τα ίδια τα ζώα.

Αναφερόμαστε στην περίπτωση των συλλεκτών ζώων (animal hoarders). Η κατάσταση αυτή θεωρείται μη φυσιολογική και αποκαλείται επίσης “σύνδρομο του Νώε” λόγω της τάσης των πασχόντων ατόμων να μαζεύουν έναν υπερβολικά υψηλό αριθμό ζώων συντροφιάς, καταλήγοντας να τα παραμελούν, φτάνοντας συχνά σε σημείο που μπορεί να θεωρηθεί κακοποίηση.

Τι είναι η συλλογή ζώων;

Δεν μιλάμε απλώς για ανθρώπους που αγαπούν τα ζώα και μπορεί να έχουν πέντε, ακόμη και δέκα κατοικίδια τα οποία φροντίζει μια ολόκληρη οικογένεια. Μιλάμε, αντίθετα, για περιπτώσεις όπου 20, 30, ακόμα και 50 ζώα ζουν με έναν άνθρωπο ο οποίος δεν έχει την υλική, ψυχική και συναισθηματική ικανότητα να τα φροντίσει επαρκώς, ενώ ταυτόχρονα αρνείται αυτή την ανικανότητα. Ο τρόπος με τον οποίο ένα άτομο συλλέγει ζώα είναι συνήθως ψυχαναγκαστικός, και τις περισσότερες φορές δεν υπάρχουν προθέσεις κακοποίησης των ζώων αυτών.

Δυστυχώς, τα άτομα που υποφέρουν από τη διαταραχή αυτή δεν μπορούν να κατανοήσουν τη βλάβη που προξενούν στα ζώα τους, με τα οποία είναι ιδιαίτερα δεμένα σε σημείο να μην μπορούν να τα αποχωριστούν, ακόμα κι αν πρόκειται για το καλό τους. Οι συλλέκτες τείνουν να θεωρούν ότι φροντίζουν σωστά τα ζώα τους. Η Αμερικάνικη Εταιρεία για την Πρόληψη της Κακομεταχείρισης των Ζώων έχει ειδική “Ομάδα Πρόληψης Συλλογής Ζώων”, η οποία βοηθά τους συλλέκτες να φτάσουν σε σημείο που να μπορούν να διατηρούν έναν διαχειρίσιμο αριθμό κατοικιδίων.

Ποια είναι τα χαρακτηριστικά ενός συλλέκτη;

Ένας συλλέκτης ζώων διατηρεί έναν ασυνήθιστα μεγάλο αριθμό ζώων συντροφιάς στο μέρος που κατοικεί, και αποτυγχάνει, λόγω του αριθμού τους, να τα φροντίσει επαρκώς. Διαφέρει από έναν εκτροφέα, ο οποίος εμπορεύεται τα ζώα. Υπάρχουν, παρόλα αυτά, συλλέκτες οι οποίοι θα ισχυριστούν πως είναι εκτροφείς ως έναν τρόπο να αποφύγουν τις παρεμβάσεις ειδικών. Η συλλογή ζώων δεν καθορίζεται από τον αριθμό των συσσωρευμένων ζώων, αλλά από την ανικανότητα του ατόμου να τα φροντίσει σωστά, και την αδυναμία του να αναγνωρίσει αυτή την ανικανότητα.

Η πάθηση αυτή υπάρχει στο Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών (DSM-IV) και συνδέεται με την ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή και τη διαταραχή ιδεοψυχαναγκαστικής προσωπικότητας. Επιπλέον, μπορεί να συνδέεται με άνοια, με προβλήματα εξάρτησης, ή ψευδαισθήσεων.

Η κατάσταση με την οποία συνδεόταν πιο άμεσα, όμως, η συλλογή ζώων, δεν είναι άλλη από την Διαταραχή Παρασυσσώρευσης αντικειμένων (hoarding). Οι άνθρωποι που υποφέρουν από αυτή τη διαταραχή συσσωρεύουν υπερβολικό αριθμό αντικειμένων, μέχρι το σημείο όπου δεν έχουν διαθέσιμο χώρο να τα τοποθετήσουν στο σπίτι ή στο αυτοκίνητό τους. Οι συνθήκες ζωής των ανθρώπων αυτών είναι συχνά δύσκολες, καθώς μπορεί να οδηγηθούν σε μια μη ασφαλή καθημερινότητα και να απομονωθούν κοινωνικά. Σήμερα, η συλλογή ζώων θεωρείται παραλλαγή της διαταραχής παρασυσσσώρευσης, παρότι έρευνες των τελευταίων χρόνων υποστηρίζουν με τα ευρήματά τους την ανάγκη αντιμετώπισής της ως ξεχωριστής διαταραχής.

Σύμφωνα με μια μελέτη που δημοσιεύτηκε το 2017 στο περιοδικό Psychiatry Research, τα κίνητρα που ωθούν έναν άνθρωπο στη συλλογή ζώων δεν είναι τα ίδια που οδηγούν στην παρασυσσώρευση αντικειμένων. Η θεώρηση που προτείνεται, δηλαδή αυτή της συλλογής ζώων ως ξεχωριστής διαταραχής, μπορεί να ανοίξει το δρόμο για την πιο εξειδικευμένη αντιμετώπιση του προβλήματος. Άλλοι επιστήμονες παρέμειναν επιφυλακτικοί απέναντι σε αυτή τη δήλωση.

Τα προβλήματα της συλλογής ζώων

Οι συλλέκτες ζώων συχνά ζουν με δεκάδες, ακόμα και εκατοντάδες ζώα, σε επιβλαβείς, μη υγιεινές συνθήκες, και χωρίς να μπορούν να προσφέρουν τα στοιχειώδη στα ζώα τους. Σύμφωνα με την Elisa Arrienti Ferreira που διεξήγαγε την παραπάνω έρευνα μαζί με την ομάδα της, υπάρχουν ζώα που λιμοκτονούν, χρήζουν άμεσης κτηνιατρικής περίθαλψης την οποία δεν λαμβάνουν, και μπορεί ακόμη και να πεθάνουν χωρίς να θαφτούν.

Οι συνθήκες δεν είναι επιβλαβείς μόνο για τα ζώα, αλλά και για τους ίδιους τους ανθρώπους οι οποίοι συχνά δεν μπορούν – δεν έχουν χώρο – να ακολουθήσουν στοιχειώδεις κανόνες υγιεινής, να τραφούν και να κοιμηθούν σωστά, και γενικά να φροντίσουν τους εαυτούς τους. Μεγάλος αριθμός των ατόμων που υποφέρουν από αυτή την πάθηση, την εκδήλωσαν αφού βίωσαν ένα ιδιαίτερα τραυματικό γεγονός, όπως τον θάνατο ενός αγαπημένου προσώπου.

Ένα άλλο πρόβλημα που προκύπτει από τη συλλογή ζώων, είναι η μετέπειτα διαχείριση και αποκατάσταση ανθρώπων και ζώων. Τα ζώα που θα απομακρυνθούν από έναν συλλέκτη δεν είναι όπως τα αντικείμενα που μαζεύονται από έναν παρασυσσωρευτή. Έχουν ανάγκη από κτηνιατρική περίθαλψη, φροντίδα και υιοθεσία. Στη συνέχεια πρέπει να καθαριστεί το σπίτι από ούρα και περιττώματα ώστε να γίνει ξανά κατοικήσιμο.

Σύμφωνα με όσα αναφέρει στο ethnos.gr η Ελένη Γραμματοπούλου, πρόεδρος του φιλοζωικού σωματείου “Αδέσποτος Πλανήτης”, συνιστάται σε όσους αντιληφθούν πως κάποιος είναι συλλέκτης ζώων τα οποία δεν μπορεί να φροντίσει κατάλληλα, να καλέσουν κάποια φιλοζωική εταιρεία η οποία θα παρέμβει για την επίλυση του προβλήματος. Ένας συλλέκτης δύσκολα θα περάσει απαρατήρητος λόγω των οσμών που εκλύονται από το σπίτι του. Συμπληρώνει πως το συνηθέστερο φαινόμενο είναι η συσσώρευση γατών, οι οποίες δεν κάνουν θόρυβο και έτσι δεν “ειδοποιούν” τη γειτονιά.

Δυνατότητες θεραπείας

Οι συλλέκτες ζώων σπάνια αναζητούν θεραπεία, εκτός αν παρακινηθούν από τα αγαπημένα τους πρόσωπα. Συχνά μένουν παγιδευμένοι λόγω της αδυναμίας τους να λάβουν σοβαρές αποφάσεις, να κατανοήσουν την δυσχερή τους κατάσταση, να σταματήσουν να συσσωρεύουν ζώα, και να εμπιστευτούν τα ζώα τους σε άλλους. Η απλή απομάκρυνση των ζώων από το σπίτι του συλλέκτη δεν επιλύει το πρόβλημα, καθώς δεν του μαθαίνει πώς να ξαναφτιάξει τη ζωή του, και συχνά οι άνθρωποι ξανακυλάνε.

Η γνωστική συμπεριφορική θεραπεία (CBT) μπορεί να βοηθήσει στον εντοπισμό και τη διαχείριση της αιτίας που οδηγεί στη συλλογή. Ιδιαίτερα βοηθητική είναι και η παροχή υποστήριξης από οικογένεια και φίλους στο άτομο που υποφέρει από τη διαταραχή. Η συμμετοχή των αγαπημένων προσώπων του συλλέκτη στη θεραπεία μπορεί να συμβάλει στην αίσθησή του ότι περιτριγυρίζεται από ανθρώπους που τον αγαπούν, ότι μπορεί να δημιουργήσει ολοκληρωμένες σχέσεις οι οποίες θα του προσφέρουν την αγάπη που έχει ανάγκη, και στις οποίες θα μπορεί να διοχετεύσει τα δικά του συναισθήματα τρυφερότητας και αφοσίωσης. Η βοήθεια ενός ειδικού είναι ιδιαίτερα σημαντική, καθώς τις περισσότερες φορές ένας συλλέκτης θα αντιδράσει με άρνηση σε παραινέσεις συγγενών και φίλων.

Συμπέρασμα: Οι προθέσεις των συλλεκτών ζώων δεν είναι σε καμία περίπτωση κακές. Συνήθως η ψυχαναγκαστική αυτή συμπεριφορά προκύπτει ως αποτέλεσμα κάποιου ισχυρού ψυχικού τραύματος. Η θεραπεία είναι δυνατή, και απαραίτητη για την επίτευξή της είναι η παροχή υποστήριξης από ειδικό. Τέλος, η συμβολή των συγγενών και φίλων του πάσχοντος ατόμου μπορεί να αποδειχθεί βοηθητική.