Τα φίδια είναι ιδιαίτερα και πολύ παρεξηγημένα πλάσματα.

Ένα από τα πιο ενδιαφέροντα χαρακτηριστικά τους είναι το γεγονός ότι μπορούν να αποβάλλουν το δέρμα τους, με μια διαδικασία που ονομάζεται “έκδυση”. Κατά την αποβολή του δέρματός τους, το αφήνουν πίσω, μαζί με το μοναδικό αποτύπωμα των λεπιών τους.

Δεν είναι ασυνήθιστο για ένα ζώο να αποβάλλει το δέρμα του – το ίδιο κάνουν και οι άνθρωποι. Αντίθετα μ’ εμάς που αποβάλλουμε το δέρμα μας σε μορφή μικροσκοπικών νιφάδων, όμως, τα φίδια παράγουν ένα ολόκληρο νέο στρώμα δέρματος, και το παλιό στρώμα πέφτει ολόκληρο με τη μία.

Πώς αποβάλλουν τα φίδια το δέρμα τους;

Το δέρμα των φιδιών αποτελείται από δύο βασικά στρώματα. Το εσωτερικό στρώμα είναι πιο μαλακό και περιέχει τις χρωστικές που δίνουν στα φίδια τα ιδιαίτερα χρώματα και μοτίβα τους. Καλύπτεται από το εξωτερικό, την επιδερμίδα, ένα πιο σκληρό στρώμα που αποτελείται από ημιδιαφανή λέπια κερατίνης.

Το εξωτερικό στρώμα του ανθρώπινου δέρματος επίσης περιέχει κερατίνη, αλλά η δομή του μας επιτρέπει να το αποβάλλουμε σε ξεχωριστές νιφάδες οι οποίες είναι σχεδόν αόρατες με γυμνό μάτι. Στα φίδια, το εξωτερικό κερατινοειδές στρώμα είναι ενιαίο, σχηματίζοντας μια “θήκη” η οποία καλύπτει το εσωτερικό στρώμα δέρματος του ερπετού. Το ενδιαφέρον σχετικά με το συγκεκριμένο κέλυφος είναι ότι δεν αλλάζει μέγεθος – παραμένει σχετικά άκαμπτο, πιέζοντας το φίδι όσο μεγαλώνει το σώμα του. Αυτός είναι και ο βασικός λόγος που τα φίδια αποβάλλουν το δέρμα τους – για να δημιουργήσουν περισσότερο χώρο.

Τα φίδια μεγαλώνουν γρήγορα όταν είναι νεαρά σε ηλικία, με αποτέλεσμα να αποβάλλουν πιο συχνά το δέρμα τους τότε. Στην πραγματικότητα, τα φίδια αποβάλλουν για πρώτη φορά το δέρμα τους λίγες μέρες αφού σκάσει το αυγό. Μέχρι να ενηλικιωθούν, τείνουν να το αποβάλλουν περίπου 3-4 φορές τον χρόνο.

Όταν ένα φίδι είναι έτοιμο να χάσει το δέρμα του, αρχίζει να αναπτύσσει ένα δεύτερο, νέο στρώμα κερατίνης ανάμεσα στο εσωτερικό και στο προηγούμενο κέλυφος. Ακόμα, το σώμα του εκλύει ένα υγρό το οποίο βοηθά το παλιό κέλυφος να χαλαρώσει και να αποκολληθεί από το καινούριο. Όσο προχωράει αυτή η διαδικασία, το φίδι συνήθως βρίσκει μια σκληρή επιφάνεια πάνω στην οποία τρίβει το κεφάλι του, δημιουργώντας μια σχισμή στο παλιό δέρμα, μέσα από την οποία θα ξεγλιστρήσει.

Με τη βοήθεια του συνεχούς τριψίματος και των μυϊκών σπασμών του, το φίδι τελικά αποβάλλει ολόκληρο το δέρμα του και ξεπροβάλλει με τα γυαλιστερά, νέα λέπια του. Ένα φρέσκο κέλυφος που έχει μόλις αποβληθεί μπορεί να είναι ακόμα και 20% μακρύτερο από το ίδιο το φίδι, καθώς το δέρμα που έχει μόλις λιπανθεί γίνεται ελαστικό πριν στεγνώσει και γίνει σκληρό και εύθραυστο.

Τα φίδια συνήθως δεν τρώνε το δέρμα που έχουν αποβάλλει, αλλά κάποια άλλα ερπετά, όπως είναι οι σαύρες και τα gecko, το κάνουν για να αναπληρώσουν τα χαμένα θρεπτικά συστατικά.

Πότε συμβαίνει αυτό και για ποιους λόγους;

Η αποβολή του δέρματος συμπίπτει με μεγάλες αλλαγές στη ζωή του φιδιού, όπως όταν ξυπνάει από μια μακρά χειμερία νάρκη, ή κατά τη διάρκεια της αναπαραγωγικής διαδικασίας (για παράδειγμα πριν και αφού κάνει τα αυγά του, ή πριν και αφού γεννήσει).

Επιπλέον, τα φίδια αποβάλλουν το δέρμα τους για να αποβάλλουν και τα ανεπιθύμητα παράσιτα, μολύνσεις και ασθένειες. Ένα τέτοιο συχνό παράδειγμα είναι η μυκητίαση, που προσβάλλει τόσο τους ιστούς όσο και τα εσωτερικά όργανα των φιδιών σε όλον τον κόσμο. Επομένως, η αποβολή του δέρματος μπορεί να σώσει τη ζωή του φιδιού, αλλά του κοστίζει κιόλας – τόσο σε ενέργεια όσο και επηρεάζοντας την όρασή του όταν το εξωτερικό στρώμα κερατίνης καλύπτει τα μάτια. Ένα φίδι που είναι περισσότερο δυσκίνητο και δεν βλέπει καλά τείνει να είναι πιο ευάλωτο στους θηρευτές. Οπότε δεν είναι ιδανικό για ένα φίδι να αποβάλλει το δέρμα του πολύ συχνά.

Τι να κάνετε αν συναντήσετε φίδι στην πόλη

Το τεράστιο φίδι λαφιάτης είναι ακίνδυνο.

Σε γενικές γραμμές, όμως, το γεγονός ότι τα φίδια μπορούν να αποβάλλουν το δέρμα τους θεωρείται ιδιαίτερα σημαντικό για την επιβίωσή τους. Τα κελύφη που βρίσκουν οι ειδικοί στη φύση τους βοηθούν να προστατεύσουν τα φίδια, δίνοντάς τους χρήσιμες πληροφορίες για το γενετικό τους αποτύπωμα, για την υγεία και για τον πληθυσμό τους.

Απ’ όλα τα ζώα, τα φίδια παράγουν τα πιο εύκολα αναγνωρίσιμα κελύφη στη φύση. Μοιράζονται αυτή τους την ικανότητα με άλλα ερπετά, τα οποία αποβάλλουν το δέρμα τους σε τμήματα και όχι ολόκληρο, εκτός μερικών εξαιρέσεων.