Λίγες προσωπικότητες έχουν σφραγίσει με τόσο καθοριστικό τρόπο την παγκόσμια ιστορία όπως ο Μέγας Αλέξανδρος, ο Έλληνας ηγεμόνας του αρχαίου βασιλείου της Μακεδονίας που, μέχρι τα 30 του χρόνια είχε καταφέρει να δημιουργήσει μια αχανή αυτοκρατορία, η οποία εκτεινόταν από την Ελλάδα ως τη βορειοδυτική Ινδία.

Χιλιάδες χρόνια μετά τον θάνατο του σπουδαιότερου και πιο επιτυχημένου στρατηλάτη όλων των εποχών, η ζωή και τα επιτεύγματά του συνεχίζουν να απασχολούν τους μελετητές και να γοητεύουν το κοινό. Μια ενδιαφέρουσα πτυχή αυτής της πολύπλευρης προσωπικότητας αφορά τη σχέση που είχε με πλάσματα του ζωικού βασιλείου τα οποία επηρέασαν τη ζωή και την κληρονομιά του, είτε ως πιστοί σύντροφοι και συμπολεμιστές, είτε ως… αξιοθαύμαστοι αντίπαλοι, όπως θα δούμε παρακάτω.

Ο σκύλος Περίτας

Αν και οι περισσότεροι γνωρίζουν την ιδιαίτερη σχέση που συνέδεε τον Αλέξανδρο με το άλογό του, τον Βουκεφάλα, κατά τη διάρκεια των εκστρατειών του βρέθηκαν στο πλευρό του και άλλα ζώα με τα οποία συνδέθηκε στενά. Ένα από αυτά ήταν ο σκύλος Περίτας, τον οποίο ο Μακεδόνας βασιλιάς φέρεται να είχε μεγαλώσει ο ίδιος.

Σύμφωνα με τον Πλούταρχο (Βίοι παράλληλοι, Αλέξανδρος 61) ο στρατηλάτης αγαπούσε τόσο πολύ τον Περίτα, που ονόμασε μια πόλη προς τιμήν του. Αν και η ακριβής τοποθεσία της δεν είναι γνωστή, εικάζεται ότι μπορεί να βρισκόταν κοντά στη «Βουκεφάλα» (ή τα «Βουκεφάλεια», κατά ορισμένους συγγραφείς), στην περιοχή του σημερινού Πακιστάν. Και οι δύο πόλεις που πήραν το όνομα των δύο αγαπημένων πλασμάτων του Αλεξάνδρου, αποτελούσαν πιθανώς λάφυρα πολέμου μετά τη νίκη του επί του Βασιλιά Πώρου στη Μάχη του Υδάσπη.

Δυστυχώς δεν έχουν διασωθεί πολλές πληροφορίες για τον Περίτα από αρχαίες πηγές. Αναφορικά με τη φυλή στην οποία ανήκε, έχουν διατυπωθεί διάφορες θεωρίες ότι μπορεί να ήταν μολοσσός, ένα είδος μαστίφ ή λακωνικός κύων, ένας αρχαίος σκύλος που χρησιμοποιούνταν για το κυνήγι αλλά και τη φύλαξη των κοπαδιών. Μεταγενέστεροι θρύλοι αναφέρονται σε πολεμικούς σκύλους που απέκτησε ο Αλέξανδρος ως δώρα από άλλους ηγεμόνες και είχαν την ικανότητα να νικούν λιοντάρια και… ελέφαντες. Αυτές οι ιστορίες, ωστόσο, δεν συνδέονται άμεσα με τον Περίτα, ούτε και επιβεβαιώνονται από ιστορικούς που έζησαν πιο κοντά στην εποχή του Μακεδόνα βασιλιά.

Αν και η σχέση του Μεγάλου Αλεξάνδρου με τον Περίτα είναι πολύ λιγότερο τεκμηριωμένη συγκριτικά με εκείνη με τον Βουκεφάλα, ​και οι αναφορές για εκείνον στην ποπ κουλτούρα είναι ελάχιστες, υπάρχει μια χαριτωμένη εξαίρεση που αξίζει να αναφέρουμε εδώ. Στην ταινία κινουμένων σχεδίων «Scoob!» του 2020 ο Περίτας απεικονίζεται ως ένας Μεγάλος Δανός που είναι πρόγονος του Scooby-Doo. Σύμφωνα με την πλοκή του φιλμ, ο δεσμός του με τον Μέγα Αλέξανδρο σφράγισε τις πύλες του Κάτω Κόσμου, και ο τετράποδος πρωταγωνιστής, ως ο τελευταίος ζωντανός του απόγονος, είναι ο μόνος που μπορεί να τις ανοίξει!

O επιβλητικός Βουκεφάλας

H πιο γνωστή ιστορία για τον Βουκεφάλα, ένα από τα πιο διάσημα άλογα της ιστορίας, μας μεταφέρεται και πάλι από τον Πλούταρχο και αφορά την πρώτη γνωριμία του με τον Αλέξανδρο, όταν εκείνος ήταν έφηβος.

Σύμφωνα με τον ιστορικό, ο Φιλόνικος ο Θεσσαλός, ένας έμπορος αλόγων, πρότεινε στον βασιλιά Φίλιππο Β’ της Μακεδονίας, πατέρα του Αλέξανδρου, να αγοράσει τον Βουκεφάλα έναντι 13 ταλάντων, ποσό ιδιαίτερα υψηλό για την εποχή. Οι Μακεδόνες που ήταν παρόντες έκριναν ότι το άλογο ήταν άγριο και απείθαρχο, αδύνατο να δαμαστεί. Ο Φίλιππος σκόπευε να απορρίψει την πρόταση, όμως ξαφνικά παρενέβη ο νεαρός Αλέξανδρος. Παρατηρώντας τη συμπεριφορά του ζώου, αντιλήφθηκε ότι φοβόταν τη σκιά του. Τότε, πλησίασε, έπιασε τα χαλινάρια και το έστρεψε προς τον ήλιο. Καθώς σταμάτησε να βλέπει τη σκιά του, το άλογο ηρέμησε, επιτρέποντας στον Αλέξανδρο να το ιππεύσει. Το πλήθος ξέσπασε σε επευφημίες, ενώ ο Φίλιππος, συγκινημένος και περήφανος, τον αγκάλιασε και του είπε: «Γιε μου, βρες ένα βασίλειο αντάξιο των ικανοτήτων σου, γιατί η Μακεδονία είναι πολύ μικρή για να σε χωρέσει».

Μετά από αυτή τη θεαματική πρώτη συνάντηση, ο Βουκεφάλας θα γινόταν το άλογο που συντρόφευε τον Μέγα Αλέξανδρο για τα επόμενα 20 περίπου χρόνια. Αρχαίες πηγές αναφέρουν ότι επρόκειτο για ένα θεσσαλικό άτι εξαιρετικά δυνατό, γρήγορο και έξυπνο, που ξεχώριζε ανάμεσα στα άλλα άλογα του στρατού. Αναφορικά με το όνομά του, η επικρατέστερη άποψη είναι ότι δεν προήλθε από το μέγεθος του κεφαλιού του, αλλά από την στάμπα ενός βουκρανίου (δηλ. μιας κεφαλής βοδιού) στα καπούλια του, που αποτελούσε σήμα κατατεθέν των θεσσαλικών ιπποφορβείων.

Όπως αναφέρει ο Αρριανός στο έργο του «Αλεξάνδρου Ανάβασις», ο Βουκεφάλας έζησε πολλές μάχες και δύσκολες αναμετρήσεις με τον Μακεδόνα στρατηλάτη, ο οποίος ήταν ο μόνος που τον ίππευε, καθώς το άτι δεν ανεχόταν κανέναν άλλον ιππέα. Ο ιστορικός αναφέρει και ένα ακόμη επεισόδιο, ενδεικτικό της αδυναμίας που έτρεφε ο Αλέξανδρος για το άλογό του. Όταν ο Βουκεφάλας απήχθη στη χώρα των Ουξίων, ο Αλέξανδρος διακήρυξε σε όλη την περιοχή ότι θα εξολόθρευε όλους τους κατοίκους της αν δεν του έφερναν πίσω το άλογό του. Η απειλή του είχε αποτέλεσμα και το άλογο επεστράφη αμέσως σώο και αβλαβές από εκείνους που το είχαν αρπάξει.

Ο Βουκεφάλας πέθανε λίγο μετά τη θρυλική Μάχη του Υδάσπη, όταν ήταν περίπου 30 ετών, με κάποιες πηγές να αποδίδουν τον θάνατό του σε τραυματισμό που είχε υποστεί, και άλλες στο γήρας και την κόπωση από την υπερβολική ζέστη. Ο Αλέξανδρος, συντετριμμένος, ίδρυσε και ονόμασε μια πόλη στην περιοχή προς ανάμνηση του πιστού του συμπολεμιστή και φίλου.

Ο ελέφαντας του Πώρου

Στις αφηγήσεις ιστορικών για τον Μέγα Αλέξανδρο βρίσκουμε και ένα άλλο πλάσμα με το οποίο συναντήθηκε όχι ως συμπολεμιστής, αλλά ως αντίπαλος σε μία από τις πιο εμβληματικές αναμετρήσεις του.

Το 326 π.Χ., ο Μέγας Αλέξανδρος βρέθηκε αντιμέτωπος με τον βασιλιά Πώρο του ινδικού βασιλείου Παουραβά στις όχθες του ποταμού Υδάσπη στην Πενταποταμία (σημερινό Παντζάμπ). Ο στρατός του Πώρου περιλάμβανε δεκάδες πολεμικούς ελέφαντες, οι οποίοι ήταν καλά εκπαιδευμένοι και δημιουργούσαν φόβο στο ιππικό των Μακεδόνων. Παρά το πλεονέκτημα που έδιναν στον αντίπαλο αυτά τα ογκώδη και επιβλητικά πλάσματα, οι δυνάμεις του Αλέξανδρου κατάφεραν να ξεπεράσουν αυτό το εμπόδιο με στρατηγικές που προκάλεσαν σύγχυση και πανικό στο εχθρικό στράτευμα. Αν και αρχικά οι ελέφαντες προκάλεσαν αρκετές απώλειες στη μακεδονική φάλαγγα, τελικά απωθήθηκαν από τις πυκνές σάρισες και κατέληξαν να σπέρνουν τον όλεθρο στις δικές τους γραμμές.

Ο ίδιος ο Πώρος πολεμούσε πάνω σε έναν τεράστιο ελέφαντα, ο οποίος επέδειξε αξιοθαύμαστη νοημοσύνη και αφοσίωση στον αναβάτη του καθ’ όλη τη διάρκεια της μάχης, που έληξε με τη νίκη των Μακεδόνων. Παρόλο που ο Πώρος, αν και τραυματισμένος, συνέχιζε να μάχεται με θάρρος, όταν το ζώο αντιλήφθηκε ότι ο αφέντης του δεν μπορούσε άλλο να πολεμήσει, φέρεται να γονάτισε απαλά για να μην τον ρίξει βίαια στο έδαφος. Όταν τελικά ο Πώρος τελικά συνελήφθη, ο Αλέξανδρος, εντυπωσιασμένος από το θάρρος του ηττημένου αλλά περήφανου βασιλιά – ίσως και του πιστού του ελέφαντα – έκανε δεκτό το αίτημά του αντιπάλου του να του φερθεί όπως αρμόζει στο αξίωμά του. Έτσι, του επέτρεψε να κυβερνά την περιοχή του Υδάσπη ως σατράπης.

Μετά τη νίκη του επί του Πώρου, ο Αλέξανδρος συνέλεξε τους ελέφαντες που είχαν διασκορπιστεί στην περιοχή και τους ενσωμάτωσε στο στράτευμά του, σύμφωνα με τον Διόδωρο τον Σικελιώτη. Αφού έφυγε από τη ζωή ο Μακεδόνας βασιλιάς, οι ελέφαντες έγιναν σημαντικό μέρος των στρατών των διαδόχων του.