Αυτή είναι η εποχή του χρόνου που μας κατακλύζουν εικόνες ταράνδων.

Από χριστουγεννιάτικα στολίδια μέχρι πουλόβερ και κάλτσες, τα αγαπημένα ζώα του Άγιου Βασίλη είναι παντού. Ας μάθουμε, λοιπόν, μερικά πράγματα για αυτά τα τεράστια, αξιολάτρευτα ελάφια.

Τι τρώνε;

Οι τάρανδοι (Rangifer tarandua) είναι χορτοφάγα ζώα που τρέφονται με φυτά. Ζουν, όμως, στην Αρκτική όπου τα πάντα καλύπτονται με χιόνι και πάγο για το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου, επομένως δεν έχουν την πολυτέλεια να είναι ιδιαίτερα επιλεκτικοί με το φαγητό τους.

Η διατροφή τους αποτελείται κυρίως από τις λειχήνες που φυτρώνουν στις πέτρες και στα δέντρα. Ακόμα, τρώνε γρασίδι, βρύα, και μανιτάρια όταν μπορούν να τα βρουν. Παρότι πιθανότατα θα εκτιμούσαν ιδιαίτερα ένα καρότο, η τροφή που βρίσκουν στην Αρκτική αποτελείται κυρίως από θάμνους. Επίσης, τρώνε περιττώματα, όπως οι λαγοί και τα κοάλα. Συγκεκριμένα, οι τάρανδοι αγαπούν τα περιττώματα της χήνας.

Πώς παραμένουν ζεστοί;

Οι τάρανδοι μπορούν πράγματι να αποκτήσουν κόκκινες μύτες, όπως ο Ρούντολφ στο ομώνυμο τραγούδι. Η ροή του αίματος στη μύτη μπορεί να αυξομειωθεί με σκοπό τον έλεγχο της ανταλλαγής θερμότητας. Όταν ένας τάρανδος χρειάζεται να δροσιστεί, δηλαδή, η μύτη του γίνεται κόκκινη γιατί το αίμα κυκλοφορεί πιο κοντά στο δέρμα, όπως περίπου κοκκινίζει ένας άνθρωπος με ανοιχτόχρωμο δέρμα όταν ζεσταθεί. Χρησιμοποιώντας έναν αντίστοιχο μηχανισμό, οι τάρανδοι μπορούν να ελέγξουν την θερμοκρασία του δέρματος στα πόδια τους, με σκοπό την αποθήκευση ενέργειας.

Κατά τους θερμούς μήνες, συγκεντρώνουν τεράστιες ποσότητες αποθεμάτων λίπους, το 25% των οποίων χρησιμοποιούν ως πηγή ενέργειας κατά τη διάρκεια του χειμώνα. Ακόμα, μπορούν να διασπάσουν τις πρωτεΐνες τους τον χειμώνα για περισσότερη ενέργεια.

Επιπλέον, οι τάρανδοι διαθέτουν ειδικό τρίχωμα το οποίο μονώνει το σώμα τους περιορίζοντας την απώλεια θερμότητας. Η γούνα τους αποτελείται από διπλό στρώμα τριχώματος που είναι πυκνότερο τον χειμώνα.

Δυστυχώς, αυτά τα υπέροχα ζώα υποφέρουν όσο θερμαίνεται ο πλανήτης. Πέρυσι οι ερευνητές περιέγραψαν το πώς ανταποκρίνονται οι θηλυκοί τάρανδοι σε συνθήκες ακραίου καύσωνα στη Φινλανδία. Τα ζώα γίνονται πιο υποτονικά καθώς η θερμοκρασία του σώματός τους αυξάνεται και ο ρυθμός της καρδιάς τους επιβραδύνεται, μειώνοντας την ικανότητά τους να συγκεντρώνουν αποθέματα λίπους.

Μάτια που αλλάζουν χρώμα, πόδια που αλλάζουν υφή

Δεν αλλάζει χρώμα μόνο η μύτη του ταράνδου. Το πίσω μέρος των ματιών του είναι χρυσό-τιρκουάζ το καλοκαίρι, και βαθύ μπλε τον χειμώνα. Η αλλαγή του χρώματος σχετίζεται με τις μεταβολές στα κενά μεταξύ των ινών κολλαγόνου και στην πίεση του ματιού. Σκοπός αυτής της αλλαγής είναι η βέλτιστη χρήση του υπάρχοντος φωτός σε διαφορετικές περιόδους του χρόνου.

Το καλοκαίρι, οι τάρανδοι διαθέτουν πέλματα που με σπογγοειδή υφή, τα οποία τους βοηθούν να γραπώνονται καλά στο έδαφος. Τον χειμώνα, παρόλα αυτά, τα πέλματά τους μικραίνουν και η οπλή αποκαλύπτεται, επιτρέποντας στο ζώο να ανοίγει δρόμο στο χιόνι και στον πάγο για να βρει την τροφή του. Τα δάχτυλα στα πόδια του ταράνδου λειτουργούν ως φρένα, ενώ τα πίσω δάχτυλα χρησιμοποιούνται για να δίνουν ώθηση στο σώμα του.

Επιβλητικά κέρατα

Οι τάρανδοι είναι το μόνο είδος ελαφιού στο οποίο έχουν κέρατα τόσο τα αρσενικά όσο και τα θηλυκά άτομα. Μόνο τα θηλυκά, μάλιστα, φέρουν τα κέρατά τους καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου. Το μέγεθος των κεράτων των αρσενικών είναι τεράστιο, κι έρχεται δεύτερο μόνο μετά από τα κέρατα της άλκης. Παρόλα αυτά, αναλογικά με το μέγεθος του σώματός του, ο τάρανδος έχει τα μεγαλύτερα κέρατα απ’ όλα τα ελάφια που ζουν σήμερα στη γη.

Οι αρσενικοί τάρανδοι χρησιμοποιούν το μέγεθος των κεράτων και του σώματός τους για να προσελκύσουν τις συντρόφους τους. Τα κέρατα των αρσενικών εμφανίζονται τον Μάρτιο ή τον Απρίλιο, αναπτύσσονται πλήρως κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, και στη συνέχεια πέφτουν από τον Αύγουστο μέχρι τον Σεπτέμβριο. Ακόμα, εκείνη την εποχή οι αρσενικοί τάρανδοι βγάζουν χαίτη και ο λαιμός τους γίνεται πιο χοντρός.

Αντίθετα με τους αρσενικούς, οι θηλυκοί τάρανδοι χρειάζονται τα κέρατά τους τον χειμώνα για να διεκδικούν την τροφή τους και να απωθούν τα ανεπιθύμητα αρσενικά.

Επιβίωση του είδους

Οι τάρανδοι είναι απαραίτητοι για την υγεία των Αρκτικών οικοσυστημάτων, κι έχουν μεγάλη πολιτισμική σημασία για πολλές φυλές ιθαγενών που ζουν στις περιοχές τους. Παρόλα αυτά, πρόκειται για ένα ευάλωτο είδος που κινδυνεύει από εξαφάνιση. Ο παγκόσμιος πληθυσμός τους έχει μειωθεί από τα 4,8 εκατομμύρια στα 2,9 εκατομμύρια μέσα σε μόλις μερικές δεκαετίες.

Για τη μείωση του πληθυσμού τους ευθυνόμαστε κυρίως εμείς, οι άνθρωποι. Οι αγροτικές δραστηριότητες, η μεταλλευτική, το κυνήγι, και η κλιματική αλλαγή απειλούν την επιβίωση του είδους τους. Ας χρησιμοποιήσουμε τα Χριστούγεννα ως αφορμή να μάθουμε περισσότερα γι’ αυτό το εξαιρετικά ενδιαφέρον είδος, καθώς η ενημέρωση κι ευαισθητοποίηση είναι τα πρώτα βήματα για την προστασία και τη διατήρησή του.

Με πληροφορίες από The Conversation