Στους ανθρώπους και σε άλλα ζώα, η γήρανση συχνά συσχετίζεται με την παρακμή των βιολογικών λειτουργιών.

Παρόλα αυτά, οι επιστήμονες ανακαλύπτουν ότι τα ηλικιωμένα ζώα επιτελούν ιδιαίτερα κρίσιμους ρόλους εντός των πληθυσμών και των οικοσυστημάτων τους.

Δυστυχώς, όμως, τα ηλικιωμένα ζώα υποφέρουν περισσότερο από την ανθρώπινη δραστηριότητα, όπως είναι η υπεραλίευση και το κυνήγι. Ακόμα, στα πλαίσια των πρωτοβουλιών για τη διαχείριση των ζωικών πληθυσμών και την προστασία της βιοποικιλότητας, σπάνια λαμβάνεται υπόψη η σημασία των ηλικιωμένων και σοφών από τα χρόνια ζώων. Η απώλεια ηλικιωμένων ζώων φαίνεται να έχει καταστροφικές συνέπειες διεθνώς. Η επιβίωση και η μακροζωία τους πρέπει αναμφισβήτητα να αρχίσουν να αποτελούν προτεραιότητα.

Ο Keller Kopf, λέκτορας Οικολογίας στο Πανεπιστήμιο Charles Darwin της Αυστραλίας, μαζί με τους συνεργάτες του, δημοσίευσαν μία νέα βιβλιογραφική επισκόπηση στο επιστημονικό περιοδικό Science, στα πλαίσια της οποίας συλλέγουν τεκμήρια απ’ όλον τον κόσμο για να επιχειρηματολογήσουν υπέρ μιας νέας προσέγγισης για την προστασία της φύσης που θα επικεντρώνεται στη σημασία της μακροζωίας.

Τα πλεονεκτήματα της μακροζωίας στα ζώα

Τα εξώθερμα ζώα όπως είναι τα ψάρια και τα ερπετά, τείνουν να μεγαλώνουν καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής τους. Αυτό σημαίνει ότι τα πιο ηλικιωμένα ζώα έχουν, σε γενικές γραμμές, μεγαλύτερο μέγεθος από τα πιο νεαρά.

Όσο μεγαλύτερο μέγεθος έχει ένα ζώο, τόσο περισσότερα πλεονεκτήματα αποκτά σε τομείς όπως είναι η διατροφή και η αναπαραγωγή. Είναι ευρέως γνωστό ότι ο αριθμός των μικρών που γεννά ένα ψάρι ή άλλο εξώθερμο ζώο αυξάνεται με την ηλικία. Πρόσφατα ανακαλύφθηκε, μάλιστα, ότι οι ηλικιωμένες μητέρες κάποιων ψαριών και θαλάσσιων χελωνών παράγουν σημαντικά μεγαλύτερους αριθμούς μικρών όσο περνούν τα χρόνια. Τα μικρά αυτά ενδέχεται, επίσης, να έχουν περισσότερες πιθανότητες να επιβιώσουν.

Ο βαθμός επιβίωσης μπορεί να είναι μεγαλύτερος και στα μικρά που γεννιούνται σε άλλα είδη. Για παράδειγμα, στα πουλιά, οι πιο ηλικιωμένοι γονείς και οι βοηθοί τους συχνά παρέχουν περισσότερη τροφή και καλύτερα ενδιαιτήματα για τα μικρά τους, βελτιώνοντας τα επίπεδα επιβίωσης.

Οι θηλυκές από διάφορα είδη τείνουν να επιλέγουν πιο ηλικιωμένους αρσενικούς ως συντρόφους. Οι αρσενικοί αυτοί συχνά αναλαμβάνουν πολύ σημαντικούς κοινωνικούς ρόλους, όπως είναι η καθοδήγηση των υπόλοιπων ζώων κατά τη μετανάστευση σε μεγάλες αποστάσεις, και η ρύθμιση των κοινωνικών δομών, κομμάτι της οποίας είναι και η μείωση των επιθετικών συμπεριφορών. Αυτές οι συμπεριφορές επηρεάζουν τη διαδικασία λήψης αποφάσεων της ομάδας και έχουν άμεσες επιδράσεις στην επιβίωσή της.

Μεγαλύτερα και σοφότερα

Κάποια ζώα αντλούν από τις εμπειρίες που έχουν συλλέξει κατά τη διάρκεια της ζωής τους για να οδηγηθούν στη λήψη σωστότερων αποφάσεων. Στην κοινωνία των ελεφάντων, οι μητέρες και οι γιαγιάδες θεωρούνται σοφές κάτοχοι πολλών σημαντικών γνώσεων.

Αυτό το “φαινόμενο της γιαγιάς”, το οποίο μελετήθηκε πρώτα στους ανθρώπους, εμφανίζεται και στις φάλαινες. Οι σοφές γιαγιάδες φάλαινες-δολοφόνοι, οι οποίες δεν αναπαράγονται πια, βοηθούν τις οικογένειές τους στον εντοπισμό της τροφής, όταν αυτή είναι περιορισμένη.

Σε διάφορα είδη, νέες έρευνες μας δείχνουν τους τρόπους με τους οποίους τα πιο ηλικιωμένα μέλη της ομάδας μεταφέρουν τις γνώσεις τους στα υπόλοιπα μέσω μιας διαδικασίας που λέγεται πολιτισμική μετάδοση. Η σημασία των ηλικιωμένων ζώων για την ομάδα εκτείνεται σε ζώα όπως είναι τα αποδημητικά πτηνά, τα αγελαία σαρκοφάγα, ακόμα και τα ψάρια. Για παράδειγμα, η αλίευση όλων των μεγάλων ψαριών από κάποιους πληθυσμούς, έχει οδηγήσει στη μείωση της συλλογικής μνήμης, την οποία η ομάδα χρειάζεται για την μετανάστευση και τη γνώση περιοχών κατάλληλων για τη γέννηση των αυγών.

Εξετάζοντας την απώλεια των ηλικιωμένων ζώων

Η επισκόπηση του Kopf και των συνεργατών του έχει ως στόχο την κατανόηση της οικολογίας και της διατήρησης των ηλικιωμένων ζώων. Η έρευνα πραγματοποιήθηκε από μια διεπιστημονική ομάδα ειδικών οι οποίοι εργάζονται σε διάφορους τομείς σχετικούς με τα ζώα και τη βιοποικιλότητα. Στα πλαίσια της έρευνας μελετήθηκαν πάνω από 9.000 επιστημονικά άρθρα με τη βοήθεια ενός μοντέλου μηχανικής μάθησης.

Από την επισκόπηση φάνηκε ότι όλο και περισσότερες νέες έρευνες επικεντρώνονται στα θετικά και όχι μόνο στα αρνητικά αποτελέσματα της γήρανσης, τονίζοντας τη σημασία των ηλικιωμένων ζώων για τους πληθυσμούς και τα οικοσυστήματα στα οποία ζουν.

Πολλές από τις λειτουργίες που επιτελούν αυτά τα ζώα βοηθούν και τους ανθρώπους, αλλά δυστυχώς χάνονται σταδιακά καθώς τα ηλικιωμένα ζώα αφαιρούνται από τα οικοσυστήματά τους από την υπεραλίευση, το κυνήγι, την υποβάθμιση των ενδιαιτημάτων τους, και την κλιματική αλλαγή.

Όταν, όμως, οι άνθρωποι αφήνουμε τα πιο ηλικιωμένα ζώα να ζήσουν, τους επιτρέπουν να συμβάλλουν στη βελτίωση της ζωής τόσο του υπόλοιπου πληθυσμού στον οποίο ανήκουν, όσο και στη δική μας.

Η διατήρηση των ηλικιωμένων ζώων τείνει να προστατεύει τους πληθυσμούς από τις αρνητικές περιβαλλοντικές συνθήκες όπως είναι τα ακραία κλιματικά γεγονότα, επιτρέποντας στα είδη να αντέξουν τις κακουχίες. Η ικανότητα αυτή των πληθυσμών που γερνούν καθίσταται όλο και πιο σημαντική την εποχή της κλιματικής αλλαγής.

Διατήρηση και μακροζωία

Δυστυχώς, παρά τον σημαντικό ρόλο που διαδραματίζουν τα ηλικιωμένα ζώα στη διατήρηση της βιοποικιλότητας, η προστασία των ηλικιακών δομών εντός των ζωικών πληθυσμών συχνά δεν συμπεριλαμβάνεται ως στόχος στις πρακτικές και στα εγχειρήματα διατήρησης της φύσης. Η απώλεια ηλικιωμένων ζώων δεν αναγνωρίζεται ακόμα από τη Διεθνή Ένωση για τη Διατήρηση της Φύσης (IUCN) ως ένας τρόπος να ταξινομούνται τα ζώα που απειλούνται από εξαφάνιση.

Επομένως, οι συγγραφείς της παραπάνω έρευνας οδηγούνται στο σημείο να υποστηρίζουν την ανάγκη για τη λήψη μέτρων “διατήρησης της μακροζωίας”. Προτείνουν την ανάληψη αποφασιστικής δράσης και την εφαρμογή νέων πολιτικών για την προστασία και την επαναφορά των εξαιρετικά σημαντικών οικολογικών ρόλων των ηλικιωμένων, μεγάλων, και σοφών ζώων. Για παράδειγμα, προτείνεται η επίσημη αναγνώριση και αποφυγή της υπεραλίευσης των ηλικιωμένων ψαριών.

Οι επιστήμονες επισημαίνουν, τέλος, ότι η διατήρηση της βιοποικιλότητας και οι πολιτικές για τα είδη που απειλούνται από εξαφάνιση πρέπει να προστατεύουν τις υπάρχουσες ηλικιακές δομές των ζωικών πληθυσμών. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό σε είδη που χαρακτηρίζονται για τη μακροζωία των μελών τους, στα οποία τα πιο ηλικιωμένα άτομα παράγουν περισσότερα μικρά, και οι πληθυσμοί βασίζονται για την επιβίωσή τους στη μετανάστευση, στα κοινωνικά δίκτυα, και στην πολιτισμική μετάδοση γνώσεων.

Με πληροφορίες από The Conversation