Κόκκινο ελάφι: Ο πρωταγωνιστής της αρχαίας παράδοσης που κινδυνεύει από εξαφάνιση
Στέλλα Πανοπούλου
19/10/2024
Κάθε είδος ζώου είναι μοναδικό, έχει τη χάρη του και τις ιδιαιτερότητές του.
Υπάρχουν κάποια ζώα, όμως, που εδώ και χιλιετίες εξάπτουν το ανθρώπινο ενδιαφέρον λίγο παραπάνω, μας εμπνέουν στην τέχνη και στη λογοτεχνία, και γίνονται πρωταγωνιστές στους μύθους και στις παραδόσεις μας. Ένα από αυτά τα ζώα είναι το ελάφι, φημισμένο για την ντελικάτη και συνάμα περήφανη κορμοστασιά του, για την επιβλητικότητά του που συνυπάρχει με την αίσθηση της αθωότητας, της ευγένειας, και της ευαλωτότητας.
Ιερό ζώο της Αρτέμιδος στην αρχαία ελληνική μυθολογία, συνδεδεμένο με την ομορφιά και τη μαγεία στην Κέλτικη παράδοση, και σύμβολο των στοιχείων της φύσης στη Νορβηγική, είναι ξεκάθαρο ότι το ελάφι έχει εξέχουσα θέση σε διάφορους πολιτισμούς, ήδη από την παλαιολιθική εποχή, όπου εμφανίζεται σε σπηλαιογραφίες. Πρόκειται για ένα ζώο που ανήκει στην οικογένεια των ελαφιδών, μαζί με τα ζαρκάδια, τις άλκες, και τους ταράνδους, και συναντάται σχεδόν σε ολόκληρο τον κόσμο.
Το κόκκινο ελάφι στην Ελλάδα
Τα αρχαιότερα απολιθωμένα ευρήματα κόκκινων ελαφιών χρονολογούνται πριν από 12 εκατομμύρια χρόνια κατά την εποχή του Μειοκαίνου στην Ευρασία.
Το κόκκινο ελάφι είναι το μεγαλύτερο φυτοφάγο ζώο που ζει στη χώρα μας. Από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα είναι αναπόσπαστο κομμάτι των οικοσυστημάτων μας, καθώς είναι φυσικός βοσκητής και αποτελεί τροφή για αρπακτικά και γύπες που σήμερα απειλούνται με εξαφάνιση. Τα κόκκινα ελάφια προτιμούν τα μικτά δάση πλατύφυλλων-κωνοφόρων δέντρων σε ορεινές περιοχές που φτάνουν σε υψόμετρο ακόμα και 5 χιλιομέτρων. Ζουν κοντά σε πηγές και ρέματα καθώς τους αρέσουν πολύ οι λάσπες.
Παρά τη μεγάλη δημοτικότητα και τη σημασία του ζώου για τα οικοσυστήματά μας, οι πληθυσμοί των ελαφιών που κάποτε ζούσαν σε πολλά μέρη της ηπειρωτικής Ελλάδας, έχουν σήμερα συρρικνωθεί, με το υπέροχο αυτό ζωο να θεωρείται πλέον “Κρισίμως κινδυνεύουν” σύμφωνα με το Κόκκινο Βιβλίο των Απειλούμενων Ζώων της Ελλάδας. Οι δύο βασικοί πληθυσμοί που επιβιώνουν βρίσκονται στη Ροδόπη και στην Πάρνηθα. Ο πληθυσμός της Πάρνηθας είναι ο μεγαλύτερος που υπάρχει στη χώρα μας. Τα ελάφια απειλούνται κυρίως από το λαθραίο κυνήγι.
Λόγω της ανθρώπινης δραστηριότητας, τα κόκκινα ελάφια έχουν μετατραπεί από ζώο που δρα κατά τη διάρκεια της ημέρας, σχεδόν σε νυχτόβιο είδος. Είναι κοινωνικά ζώα που ζουν σε αγέλες – οι αγέλες των αρσενικών είναι ξεχωριστές από αυτές των θηλυκών, ενώ στις τελευταίες ζουν και τα μικρά, σχεδόν μέχρι να φτάσουν τα 3 έτη.
Η WWF έχει θέσει σε εφαρμογή ένα σχέδιο δράσης για την προστασία των κόκκινων ελαφιών της Πάρνηθας, ακολουθώντας τις αρχές της ειδικής επιτροπής των ειδικών για τα ελαφοειδή της Παγκόσμιας Ένωσης για τη Διατήρηση της Φύσης (IUCN).
Ας δούμε κάποιες ακόμα αλήθειες που ίσως δεν γνωρίζατε για το αγαπημένο κόκκινο ελάφι.
Ενδιαφέρουσες αλήθειες για το κόκκινο ελάφι
– Τα μωρά κόκκινα ελαφάκια γεννιούνται με λευκές βούλες στο τρίχωμά τους, όπως συμβαίνει και σε πολλά άλλα είδη ελαφιών. Μέχρι το τέλος του καλοκαιριού, χάνουν σιγά σιγά τις βούλες τους.
– Τα αρσενικά κόκκινα ελάφια βγάζουν έναν χαρακτηριστικό βρυχηθμό κατά τη διάρκεια του οίστρου, με σκοπό να κρατήσουν ενωμένα τα χαρέμια των θηλυκών τους.
– Μετά τον οίστρο, τα θηλυκά κόκκινα ελάφια δημιουργούν μεγάλα κοπάδια, και όταν πλησιάζονται από θηρευτές, τα μεγαλύτερα και δυνατότερα ελάφια αμύνονται υπέρ του κοπαδιού χρησιμοποιώντας τα μπροστινά τους πόδια για να κλωτσήσουν τους εχθρούς.
– Στη φύση τα ελάφια μπορούν να φτάσουν ακόμα και τα 20 χρόνια, αν και συνήθως ζουν 14-15 χρόνια.
– Τα κέρατα των ενήλικων ελαφιών μπορούν να φτάσουν σε ύψος ακόμα και το ένα μέτρο. Τα αρσενικά τα χρησιμοποιούν για να προστατεύσουν τα θηλυκά από άλλους αρσενικούς. Τα κέρατα των αρσενικών πέφτουν κάθε χρόνο κατά την περίοδο της άνοιξης, και στη συνέχεια αρχίζουν να ξαναμεγαλώνουν.
