Να πώς οι γάτες έφτασαν στα σπίτια μας – Μια σύντομη ιστορία της εξημέρωσής τους
Στέλλα Πανοπούλου
12/10/2024
Η εξημέρωση των οικόσιτων γατών και η συμβίωση μαζί τους έχει αναμφισβήτητα αλλάξει τη ζωή όλων μας.
Μαζί τους μαθαίνουμε να κατανοούμε συμπεριφορές που μπορεί να μας φαίνονται περίεργες ή απροσδόκητες, να σεβόμαστε τα όρια των άλλων, και να χτίζουμε σχέσεις αμοιβαίας προσφοράς και αποδοχής. Η επιστημονική της ονομασία είναι Felis catus, και πρόκειται για το μοναδικό, σαρκοβόρο είδος που ανήκει στην οικογένεια των αιλουροειδών, το οποίο μπορεί να ζήσει εξημερωμένο μαζί με τους ανθρώπους.
Οι γάτες συμβιώνουν μαζί με τους ανθρώπους εδώ και χιλιάδες χρόνια. Η επικρατέστερη θεωρία για την αρχή αυτής της σχέσης λέει ότι ξεκίνησαν να περιφέρονται “ζαχαρώνοντας” τα ποντίκια που τρέφονταν με τα αποθέματα σιτηρών των ανθρώπων, και στη συνέχεια εξαπλώθηκαν σε όλον τον κόσμο μαζί με τους ναυτικούς που τις έπαιρναν στα καράβια.
Στις μέρες μας, οι γάτες εξακολουθούν να βοηθούν τους ανθρώπους στον έλεγχο των ποντικιών και άλλων ειδών που απειλούν τις καλλιέργειες και τη δημόσια υγεία, ενώ ταυτόχρονα προσφέρουν την υπέροχη παρέα τους σε όποιον/α τις αγαπά. Κατά τη διάρκεια των προηγούμενων αιώνων, οι άνθρωποι εξέθρεψαν συστηματικά κάποιες γάτες ώστε να παρουσιάζουν συγκεκριμένα χαρακτηριστικά, όπως είναι η απουσία τριχώματος. Έτσι αναπτύχθηκαν πολλές διαφορετικές φυλές γατών. Πώς, όμως, ξεκίνησε η ιστορία της εξημέρωσής τους;
Σύμφωνα με έρευνες, οι γάτες εξημερώθηκαν περίπου 10.000 χρόνια πριν. Μια γενετική έρευνα που δημοσιεύτηκε το 2017 βρήκε ότι οι σημερινές οικόσιτες γάτες προέρχονται από ένα υποείδος αγριόγατας από την Εγγύς Ανατολή, τη Felis silvestris lybica. Γονίδια από γάτες που βρέθηκαν σε αρχαιολογικούς χώρους στην Εγγύς Ανατολή, στην Ευρώπη, και στην Αφρική, αποκαλύπτουν ότι πριν από περίπου 10.000 χρόνια, στην περιοχή της σημερινής Τουρκίας, οι γάτες ξεκίνησαν να συνδέονται με τους ανθρώπους, και σιγά σιγά διαφοροποιήθηκαν από τους άγριους συγγενείς τους.
Οι γάτες έκαναν την εμφάνισή τους στην ανατολική Ευρώπη γύρω στα 4.400 π.Χ., σύμφωνα με τα γονίδια που βρέθηκαν σε αρχαιολογικούς χώρους. Η εξάπλωση αυτή υποδεικνύει ότι οι γάτες ανέβαιναν σε πλοία μαζί με τους εμπόρους, οι οποίοι πιθανότατα εκτιμούσαν την προστασία που τους παρείχαν από τα ποντίκια. Είναι γεγονός ότι τα αγαπημένα μας αιλουροειδή διένυαν μεγάλες αποστάσεις. Μια έρευνα που μελέτησε μια περιοχή των Βίκινγκ στη βόρεια Γερμανία, η οποία χρονολογήθηκε μεταξύ 700 και 1000 μ.Χ., βρήκε DNA Αιγυπτιακών γατών.
Η αρχαιότερη γνωστή ταφή οικόσιτης γάτας έχει καταγραφεί στην Κύπρο, όπου ένας άνθρωπος και μια γάτα θάφτηκαν μαζί πριν από 9.500 χρόνια. Έχουν βρεθεί, ακόμα, οστά γατών θαμμένα σε λάκκους 5.300 ετών στην Κίνα.
Παρότι οι γάτες συνδέθηκαν στενά με τους ανθρώπους στην Εγγύς Ανατολή, ο πιο καθοριστικός ρόλος που έπαιξαν ήταν στην αρχαία Αίγυπτο. Οι επιστήμονες δεν γνωρίζουν με σιγουριά εάν οι Αιγύπτιοι εξημέρωσαν τις γάτες ξεχωριστά από τη γενεαλογία της Εγγύς Ανατολής, ή αν οι γάτες εξαπλώθηκαν από την Τουρκία στην Αίγυπτο. Σε κάθε περίπτωση, οι Αιγύπτιοι αγαπούσαν τις γάτες σαν θεούς, και πολλές φορές τις έκαναν μούμιες και τις έθαβαν μαζί με τους κηδεμόνες τους.
Σήμερα, υπάρχουν πολλές διαφορετικές φυλές γατών, αν και η ποικιλομορφία του είδους είναι μικρότερη από αυτή που χαρακτηρίζει τους σκύλους. Σε αυτές τις φυλές συμπεριλαμβάνονται διάφορες γνωστές ποικιλίες, όπως είναι η Σιαμέζα, η γάτα Περσίας, η γάτα Sphynx, και η γάτα Βεγγάλης. Παρότι οι σκύλοι έχουν εκτραφεί μέσα στους αιώνες με σκοπό να επιτελούν διαφορετικές εργασίες, με αποτέλεσμα να υπάρχει μεγάλη ποικιλομορφία ως προς το σχήμα και το μέγεθος, από τις γάτες δεν περιμένουμε τόσα πολλά: οι δύο βασικές “δουλειές” τους είναι ο έλεγχος των επιβλαβών για τον άνθρωπο ζώων, και η παροχή συντροφιάς.
