Για να διαγνωστεί με ακρίβεια μια ασθένεια, συχνά χρειάζεται να εμφανιστούν πρώτα τα συμπτώματα, και στη συνέχεια να ακολουθήσει πληθώρα εξετάσεων, καθώς και συνεργασία και διαβουλεύσεις μεταξύ ιατρών, μέχρι να οδηγηθούν στο σωστό συμπέρασμα.

Παρόλα αυτά, υπάρχουν μηχανισμοί της φύσης που μπορούν να προϊδεάσουν τους ανθρώπους σχετικά με την ύπαρξη κάποιας σοβαρής ασθένειας. Έχουν παρατηρηθεί παραδείγματα ζώων που μπορούν να εντοπίσουν ασθένειες με τις αισθήσεις τους, με αποτέλεσμα άνθρωποι να οδηγηθούν σε περαιτέρω έρευνα που τους οδήγησε στη διάγνωση. Τέτοια παραδείγματα αποτελούν σκύλοι που γλείφουν, μυρίζουν, ή ακόμα και προσπαθούν να μασήσουν σημάδια στο δέρμα του κηδεμόνα τους – σημάδια τα οποία, στη συνέχεια, διαγιγνώσκονται ως κακοήθη μελανώματα.

Εκτός από τους αγαπημένους μας σκύλους, τα μικροσκοπικά σκουλήκια C elegans, μυρμήγκια και ποντίκια, έχουν επίσης καταφέρει να εντοπίσουν ασθένειες σε ανθρώπους ή σε βιολογικά δείγματα στα πλαίσια πειραμάτων. Οι ασθένειες που έχουν εντοπιστεί έχουν μεγάλο εύρος: από καρκίνους και ουρολοιμώξεις, μέχρι τον Covid-19 και τη γαστρεντερική μόλυνση Clostridium difficile.

Πολλές από αυτές τις παθήσεις μπορούν να γίνουν σοβαρές, ιδιαίτερα σε ευάλωτους και ανοσοκατασταλμένους ασθενείς, κάτι που καθιστά απαραίτητη την έγκυρη και έγκαιρη διάγνωση.

Ας δούμε κάποια παραδείγματα απίθανων ζώων που έχουν καταφέρει να εντοπίσουν ασθένειες σε ανθρώπους:

Σκύλοι

Οι σκύλοι αποτελούν, πιθανότατα, το πιο γνωστό παράδειγμα ζώων που μπορούν να εντοπίσουν μεγάλη ποικιλία ασθενειών, μεταξύ των οποίων είναι η Νόσος του Πάρκινσον, ο καρκίνος της ουροδόχου κύστεως, η μαλάρια, και οι επιληπτικές κρίσεις. Ακόμα, τα χαμηλά επίπεδα σακχάρου στο αίμα των διαβητικών ασθενών μπορούν να εντοπιστούν από ειδικά εκπαιδευμένους σκύλους.

Στην περίπτωση των σκύλων, είναι εξαιρετικά σημαντική η συμβολή της οξυμένης όσφρησής τους, με την οποία μπορούν να εντοπίσουν συγκεκριμένες μυρωδιές, ακόμα και σε εξαιρετικά μικρές περιεκτικότητες. Η όσφρηση των σκύλων θεωρείται 10.000 φορές καλύτερη από τη δική μας. Μπορούν ακόμα να χρησιμοποιήσουν και το κάθε ρουθούνι ξεχωριστά όταν ανακαλύπτουν νέες μυρωδιές.

Υπάρχουν οι λεγόμενοι σκύλοι βιοεντοπισμού που εκπαιδεύονται κατάλληλα ώστε να συνδέουν συγκεκριμένες οσμές με θετική επιβράβευση – όπως είναι οι λιχουδιές. Στη συνέχεια, εκπαιδεύονται ώστε να αναγνωρίζουν σωματικές/συμπεριφορικές αλλαγές, ή αλλαγές στις οσμές των κηδεμόνων τους, με αποτέλεσμα να μπορούν να προβλέψουν μια επιληπτική κρίση (ή κάποιο άλλο γεγονός).

Αρουραίοι

Οι αρουραίοι είναι εξαιρετικοί στο να αντιλαμβάνονται συγκεκριμένες μυρωδιές. Ο γιγάντιος αρουραίος της Αφρικής έχει εκπαιδευτεί ώστε να μπορεί να εντοπίσει την οσμή των ναρκών στη Μοζαμβίκη. Οι αρουραίοι αυτοί, επίσης, είναι πολύτιμοι βιοεντοπιστές, καθώς μπορούν να αντιληφθούν τη φυματίωση σε δείγματα πτυέλων.

Οι αρουραίοι αυτοί είναι ταχύτατοι, καθώς χρειάζονται μόνο 20 λεπτά για να ελέγξουν 100 δείγματα από ασθενείς. Για τη δουλειά τους επιβραβεύονται με λιχουδιές αβοκάντο και μπανάνας. Αυτό καθιστά τους συγκεκριμένους εκπαιδευμένους αρουραίους μια εξαιρετικά πολύτιμη επιλογή όταν ο χρόνος και το κεφάλαιο που μπορεί να διατεθεί στη διάγνωση είναι περιορισμένα. Μάλιστα, οι αρουραίοι είναι εξαιρετικά επιτυχημένοι στον εντοπισμό της φυματίωσης – η επιτυχία τους ανέρχεται σε ένα ποσοστό της τάξης του 81% των περιπτώσεων.

Μέλισσες

Ακόμα και οι μέλισσες μπορούν να εντοπίσουν τα σημάδια συγκεκριμένων ασθενειών σε δείγματα – όπως είναι ο καρκίνος του πνεύμονα, η φυματίωση, και ο Covid-19. Πρόκειται για έντομα εξαιρετικά ευαίσθητα σε οσμές που βρίσκονται σε χαμηλή περιεκτικότητα.

Οι ερευνητές έχουν καταφέρει να εκπαιδεύσουν τις μέλισσες να ανταποκρίνονται στην παρουσία συγκεκριμένων οσμών βγάζοντας τη γλώσσα τους για να λάβουν ζάχαρη ως επιβράβευση. Με την κατάλληλη εκπαίδευση, η απόκριση αυτή έχει καταστεί συνεπής, και οι μέλισσες έχουν γίνει εξαιρετικά ευαίσθητες στον εντοπισμό οσμών που συνδέονται με συγκεκριμένες ασθένειες.

Τελευταίες σκέψεις

Η ύπαρξη συγκεκριμένων κανονισμών έχει οδηγήσει στο να θεωρούνται τα ζώα αποκλειστικά απεικονιστικά “εργαλεία” τα οποία πρέπει να χρησιμοποιούνται συνδυαστικά με άλλες διαγνωστικές τεχνικές. Αν, κάποια στιγμή, οι κανονισμοί το επιτρέψουν, τα ζώα βιοεντοπισμού μπορεί να διαδραματίσουν ακόμα σημαντικότερο ρόλο στη διάγνωση διάφορων ασθενειών.

Εάν καταφέρουμε να κατανοήσουμε σε μεγαλύτερο βάθος τις διαγνωστικές ικανότητες των ζώων, ενδέχεται να μπορέσουμε να βελτιώσουμε τις εργαστηριακές μεθόδους διάγνωσης περαιτέρω, χρησιμοποιώντας κάποιες από τις φανταστικές ικανότητές τους.

Φυσικά, παρότι η εκμετάλλευση των δεξιοτήτων των ζώων μπορεί να αποδειχθεί ιδιαίτερα χρήσιμη για εμάς, είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι η υγεία και η ευζωία τους πρέπει επίσης να αποτελεί προτεραιότητα. Είναι απαραίτητο να ληφθούν υπόψη οι ηθικές προεκτάσεις, το κόστος, η ασφάλεια, και η αποτελεσματικότητα της συνεργασίας με τα ζώα.