Οι σκαντζόχοιροι είναι αξιολάτρευτα ζωάκια, τα οποία όμως συχνά δεν γνωρίζουμε πώς να προστατεύσουμε όταν τα βρίσκουμε στην αυλή μας ή στον δρόμο.

Οι σκαντζόχοιροι στη χώρα μας προστατεύονται από το Προεδρικό Διάταγμα 67/1981 (ως προστατευόμενο είδος). Είναι θηλαστικά που ανήκουν στην υποοικογένεια των Ερινακεΐνων, η οποία ανήκει στην οικογένεια των Ερινακεϊδών. Υπάρχουν 17 είδη σκαντζόχοιρων που ζουν σε μέρη της Ευρώπης, της Ασίας, της Αφρικής, και της Νέας Ζηλανδίας, αφού εισήχθησαν σε πολλά από αυτά. Δεν υπάρχουν γηγενείς σκαντζόχοιροι στην ήπειρο της Αυστραλίας, και το γένος των σκαντζόχοιρων που ήταν κάποτε γηγενές στην Αμερική δεν υπάρχει πια.

Οι σκαντζόχοιροι δεν έχουν αλλάξει πολύ τα τελευταία 15 εκατομμύρια χρόνια. Είναι κατά βάση νυκτόβιοι, όπως πολλά από τα πρώτα θηλαστικά που εμφανίστηκαν στη γη, αν και κάποια είδη μπορεί να τα δούμε έξω κατά τη διάρκεια της ημέρας. Μοιράζονται μακρινούς κοινούς προγόνους με τις μυγαλές, ενώ μοιάζουν με τους ακανθόχοιρους, που όμως είναι τρωκτικά, και με τις έχιδνες, που ανήκουν στην τάξη των μονοτρημάτων (δηλ. θηλαστικά που γεννούν αυγά).

Κάποια είδη σκαντζόχοιρων διατηρούνται ως κατοικίδια. Η κατοχή τους απαγορεύεται σε κάποιες πολιτείες των ΗΠΑ και σε κάποιες κοινότητες του Καναδά, ενώ οι περιορισμοί αυτοί δεν ισχύουν στις περισσότερες Ευρωπαϊκές χώρες. Παρόλα αυτά, είναι σχετικά δύσκολο να έχει κανείς κατοικίδιο σκαντζόχοιρο, λόγω της περιορισμένης ανοχής του στις αλλαγές θερμοκρασίας και κλίματος.

Εμφάνιση και συμπεριφορά

Οι σκαντζόχοιροι οφείλουν τη χαρακτηριστική εμφάνισή τους στα μυτερά αγκάθια τους, τα οποία στην πραγματικότητα είναι τρίχες που έχουν σκληρύνει με τη βοήθεια της κερατίνης. Τα αγκάθια του σκαντζόχοιρου δεν έχουν δηλητήριο, και μπορεί να τα χάσει λόγω στρες, κάποιας ασθένειας, καθώς και όταν φτάνει στο πρώτο έτος της ηλικίας του, όπου και αντικαθίστανται από πιο μεγάλα και σκληρά.

Οι άγριοι σκαντζόχοιροι μπορούν να πέσουν σε χειμερία νάρκη. Το αν, τελικά, θα το κάνουν εξαρτάται από τη θερμοκρασία, τη διαθεσιμότητα των προμηθειών, και το είδος στο οποίο ανήκουν. Η θερμοκρασία του σώματός τους κατά τη χειμερία νάρκη πέφτει στους 5,5 βαθμούς κελσίου.

Το συγκεκριμένο ζώο λειτουργεί ως εξαιρετική προστασία από τα παράσιτα.

Πόσο ζουν;

Οι σκαντζόχοιροι μπορούν να ζήσουν πολλά χρόνια, παρά το μικρό τους μέγεθος. Ενδεικτικά, ένα ποντίκι ζει 2 χρόνια κι ένας μεγάλος αρουραίος 3-5 χρόνια, ενώ τα μεγαλόσωμα είδη σκαντζόχοιρου ζουν 4-7 χρόνια ελεύθερα, ενώ τα πιο μικρόσωμα ζουν 2-4 χρόνια ελεύθερα. Στην αιχμαλωσία μπορούν να φτάσουν ακόμα και τα 7 έτη τα μικρότερα, και 16 έτη τα μεγαλύτερα είδη.

Με τι τρέφονται;

Οι σκαντζόχοιροι είναι σχεδόν παμφάγοι. Τρέφονται με έντομα, σαλιγκάρια, μικρά ερπετά και αμφίβια, μανιτάρια, χόρτα, ρίζες, καρπούς, κουφάρια μικρών ζώων, καθώς και με κάποια φρούτα.

Από τι απειλούνται;

Ο μεγαλύτερος εχθρός του σκαντζόχοιρου είναι ο άνθρωπος και τα εντομοκτόνα που χρησιμοποιεί, τα οποία μεταφέρονται στον οργανισμό του ζώου μέσω της βρώσης δηλητηριασμένων εντόμων. Οι σκαντζόχοιροι που τρέφονται με δηλητηριασμένα έντομα μπορεί ακόμη και να πεθάνουν.

Στο δάσος, οι σκαντζόχοιροι δεν έχουν πολλούς εχθρούς. Οι βασικοί θηρευτές που τους κυνηγούν είναι κυρίως πουλιά, θηλαστικά όπως νυφίτσες, κουνάβια, σκύλοι, αλεπούδες, και λύκοι, αλλά και τα φίδια. Οι θηρευτές που κυνηγούν έναν σκαντζόχοιρο ποικίλουν ανάλογα με το είδος του.

Όλοι οι σκαντζόχοιροι μπορούν να κουλουριαστούν σε μια σφιχτή μπάλα και να κάνουν τα αγκάθια τους να πεταχτούν προς τα έξω όταν νιώθουν ότι απειλούνται. Το αν θα καταφύγουν σε αυτή τη μέθοδο ή όχι, εξαρτάται από το πόσα αγκάθια διαθέτουν. Κάποιοι σκαντζόχοιροι της ερήμου είναι πιθανότερο να προσπαθήσουν να ξεφύγουν τρέχοντας, ή να επιτεθούν στον θηρευτή τρυπώντας των με τα αγκάθια τους.

Πώς μπορείτε να συμβάλλετε στην προστασία τους;

– Προσέχετε ιδιαίτερα να μην πατήσετε κάποιον σκαντζόχοιρο κατά τη διάρκεια της βραδινής οδήγησης.

– Αν βρείτε σκαντζόχοιρο στον κήπο σας βάλτε του φρέσκο νερό, αλλά ποτέ γάλα, καθώς έχει δυσανεξία στη λακτόζη και μπορεί να εμφανίσει σοβαρά προβλήματα. Πριν του δώσετε οποιουδήποτε είδους τροφή επικοινωνήστε με κάποια οργάνωση για την προστασία της άγριας ζωής, όπως είναι η ΑΝΙΜΑ. Αποφεύγετε να τον ταΐζετε συστηματικά, ώστε να μπορεί να επιβιώσει και μόνος του στη φύση.

– Μην χρησιμοποιείτε ποτέ εντομοκτόνα.

– Προσέχετε ιδιαίτερα όταν καθαρίζετε και κόβετε τα χόρτα για την περίπτωση που κρύβεται κάποιο ζωάκι πίσω από θάμνους και φυλλωσιές.

Σύμφωνα με το Biodiversity.gr, μπορείτε ακόμα να:

– Προσφέρετε καταφύγιο σε μια γωνία στον κήπο σας, αφήνοντάς την άγρια (με χορτάρια, ξύλα, κ.λπ.)

– Αγοράσετε ή να φτιάξετε ειδικό σπιτάκι που μπορεί να χρησιμοποιήσουν σκαντζόχοιροι για να γεννήσουν ή για να πέσουν σε χειμερία νάρκη.

– Στην περίπτωση που έχετε λίμνη ή πισίνα, φτιάξτε οπωσδήποτε ένα είδος ράμπας ώστε να μπορούν να βγουν απ’ το νερό αν πέσουν μέσα.

Τι να κάνετε αν βρείτε ένα μικρό σκαντζοχοιράκι;

Σύμφωνα με την ANIMA, αν βρείτε ένα ή περισσότερα σκαντζοχοιράκια ενεργά κατά τη διάρκεια της ημέρας, δεν χρειάζεται απαραίτητα να ανησυχήσετε, καθώς οι γονείς τους μπορεί να βρίσκονται κάπου κοντά. Βοηθήστε ένα σκαντζοχοιράκι στις παρακάτω περιπτώσεις:

– “Εάν βρίσκεται σε άμεσο κίνδυνο (π.χ. στη μέση του δρόμου). Με πολλή προσοχή και με κύριο μέλημα τη δική σας ασφάλεια, το μεταφέρετε στο πλησιέστερο ασφαλές μέρος. Φοράτε χοντρά γάντια, και μην το φέρνετε σε επαφή με άλλα ζώα.

– Εάν είναι μεγαλύτερο από ένα μεγάλο μήλο, βάλτε λίγη τροφή γάτας/σκύλου και νερό και αφήστε το να το βρουν οι γονείς του. Αν σε 24 ώρες παραμένει εκεί, καλέστε ένα επίσημο κέντρο περίθαλψης άγριων ζώων.

– Εάν έχει τα μάτια κλειστά ή είναι μικρότερο από ένα μεγάλο μήλο.

– Όταν έχει δεχτεί επίθεση, φέρει εμφανή, εκτεταμένα τραύματα, το περιτριγυρίζουν μύγες, έχει κλειστά μάτια και βγάζει ήχους, όταν είναι κουλουριασμένο μαζί με τα αδελφάκια του σε εμφανές σημείο κατά τη διάρκεια της ημέρας.

– Εάν βρίσκεται δίπλα στη νεκρή μητέρα του.”

Η ΑΝΙΜΑ επισημαίνει, ακόμα, ότι αποφεύγουμε να προβούμε σε οποιαδήποτε ενέργεια χωρίς να έχει προηγηθεί επικοινωνία με κάποιο επίσημο κέντρο περίθαλψης άγριων ζώων. Τέλος, αν το σκαντζοχοιράκι είναι μικρό, είναι σημαντικό να σημειωθεί το ακριβές σημείο εντοπισμού του, για την περίπτωση που καταστεί εφικτή η επανένωση με τη μητέρα του.