Πόσες φορές έχουμε δει μια μέλισσα και την έχουμε μπερδέψει με σφήκα ή το αντίθετο;

Στην πραγματικότητα αυτά τα δύο υμενόπτερα (τα υμενόπτερα είναι η μεγαλύτερη τάξη εντόμων που ανήκουν οι μέλισσες, τα μυρμήγκια και οι σφήκες) είναι διαφορετικά. Ωστόσο, υπάρχουν πολλά σημεία στα οποία μοιάζουν. Αυτό που έχει επικρατήσει – λανθασμένα – είναι ότι οι σφήκες είναι οι “κακές” στον κόσμο των εντόμων και έχουν συνδεθεί με λέξεις όπως το τσίμπημα και ο πόνος. Ενώ οι μέλισσες έχουν συνδεθεί με πιο θετικές έννοιες όπως η άνοιξη και τα λουλούδια, αγαπιούνται περισσότερο και τείνουμε να τις προστατεύουμε και πιο πολύ.

Ποιες είναι οι ομοιότητες

Τόσο οι μέλισσες όσο και οι σφήκες μπορούν να χαρακτηριστούν ως κοινωνικές ή μοναχικές, ανάλογα το είδος στο οποίο ανήκουν.

Οι κοινωνίες που ζουν οι κοινωνικές μέλισσες έχουν μελετηθεί και κατανοηθεί περισσότερο από τις κοινωνίες που ζουν οι κοινωνικές σφήκες. Ωστόσο, και οι δύο κοινωνίες έχουν μια βασίλισσα, εργάτριες και κηφήνες. Η βασίλισσα είναι το μόνο σεξουαλικά αναπτυγμένο θηλυκό, οι εργάτριες είναι τα σεξουαλικά υποανάπτυκτα θηλυκά που κάνουν τη “βαριά δουλειά” και οι κηφήνες είναι τα αρσενικά, των οποίων ο μοναδικός σκοπός τους είναι να γονιμοποιούν τα αυγά της βασίλισσας.

Η βασίλισσα μέλισσα πέφτει σε χειμερία νάρκη και οι εργάτριές της συνεχίζουν να την κρατούν ζεστή και να την προστατεύουν κατά τη διάρκεια του χειμώνα. Οι κηφήνες εκδιώκονται στο τέλος του καλοκαιριού προκειμένου να διατηρηθούν τα αποθέματα τροφής για τη βασίλισσα και τις εργάτριες, οπότε αναπόφευκτα πεθαίνουν.

Η βασίλισσα σφήκα πέφτει μόνη της σε χειμερία νάρκη, χωρίς να έχει τις εργάτριές της να την φροντίζουν, οπότε το αποτέλεσμα είναι ότι όλοι – και οι εργάτριες και οι κηφήνες – πεθαίνουν. Εκείνη είναι η μόνη που επιβιώνει περισσότερο από έναν χρόνο λόγω αυτής της διαδικασίας.

Οι μοναχικές μέλισσες και οι μοναχικές σφήκες μοιάζουν λίγο περισσότερο, καθώς τείνουν να φωλιάζουν είτε μόνες τους είτε σε ομάδες – ακόμα και μόνες τους κοντά σε άλλες ομάδες – σκάβοντας λαγούμια, καταλαμβάνοντας λαγούμια άλλων, κρυμμένες σε κοιλότητες φυτών, κρυμμένες σε ξύλα, φωλιές και κτίρια ή ακόμη και σε άδεια κελύφη σαλιγκαριών.

Και οι μέλισσες και οι σφήκες είναι επικονιαστές.

Επικονίαση ονομάζεται η διαδικασία μέσω της οποίας πραγματοποιείται η γονιμοποίηση στα φυτά. Για να γίνει η γονιμοποίηση θα πρέπει να μεταφερθούν οι γυρεόκοκκοι από τους ανθήρες στο στίγμα του υπέρου. Η διαδικασία επιτυγχάνεται κυρίως με τη βοήθεια των εντόμων και του αέρα.

Αν και οι σφήκες έχουν πολύ λιγότερες τρίχες για να επιτύχουν αυτή τη διαδικασία και να μεταφέρουν γύρη, εξακολουθούν να το κάνουν όπως οι μέλισσες.

Ποιες είναι οι διαφορές τους;

Οι μέλισσες είναι ουσιαστικά χορτοφάγοι, καθώς τρέφονται κυρίως με νέκταρ και γύρη από τα άνθη. Αντίθετα, οι περισσότερες σφήκες μπορούν να χαρακτηριστούν και ως παμφάγες, καθώς τρέφονται με νέκταρ και σάκχαρα από πεσμένα/σάπια φρούτα, αλλά και έντομα και αράχνες, που προορίζονται για τα σαρκοφάγα μικρά τους, δηλαδή δεν τα τρώνε οι ίδιες αλλά τα προσφέρουν στους απογόνους τους.

Ο κανιβαλισμός έχει καταγραφεί σε κοινωνίες μελισσών, ενώ δεν έχει παρατηρηθεί σε κοινωνίες σφηκών. Οι μέλισσες επιδίδονται σε αυτή τη συνήθεια μόνο για συγκεκριμένους λόγους όπως, είναι κάποια απειλή ή το παραστράτημα εργατριών. Βέβαια, υπάρχουν κάποια είδη μελισσών στη Νότια Αφρική που τρέφονται συστηματικά με αποσυντεθειμένο κρέας.

Η δεύτερη διαφορά τους αφορά το τσίμπημα. Οι αρσενικές μέλισσες και οι αρσενικές σφήκες δεν μπορούν να τσιμπήσουν. Μόνο τα θηλυκά μπορούν να τσιμπήσουν και αυτό εξαρτάται από το είδος της εκάστοτε μέλισσας ή σφήκας. Η διαφορά, λοιπόν, είναι ότι οι περισσότερες μέλισσες μπορούν να τσιμπήσουν μόνο μία φορά, ενώ οι σφήκες μπορούν να τσιμπήσουν πολλές φορές.

Βέβαια, αυτό είναι εν μέρει αληθές, καθώς εξαρτάται από το κεντρί της μέλισσας ή της σφήκας. Αν δηλαδή μια μέλισσα έχει αγκαθωτό κεντρί, το πιθανότερο είναι να τσιμπήσει μόνο μία φορά και στη συνέχεια να πεθάνει. Ενώ αν έχει λείο κεντρί, μπορεί να ξεφύγει με το κεντρί της άθικτο και επομένως να τσιμπήσει ξανά. Η σφήκα, ως επί το πλείστον, έχει λείο κεντρί, πράγμα που της επιτρέπει να τσιμπήσει ξανά και ξανά.

Τέλος, και οι μέλισσες και οι σφήκες κάνουν μέλι με τον ίδιο τρόπο, μόνο που οι σφήκες προορίζουν το μέλι μόνο για δική του κατανάλωση.

Είναι και οι μέλισσες και οι σφήκες κίτρινες και μαύρες;

Όχι, συναντάμε αυτά τα δύο έντομα σε διάφορους χρωματισμούς ανά τον κόσμο και αυτό είναι που τα κάνει ακόμα πιο εντυπωσιακά και μοναδικά.

Συνοψίζοντας

Φυσικά και έχουν διαφορές, όπως έχουν και ομοιότητες οι μέλισσες και οι σφήκες. Αν τις μελετήσουμε πιο βαθιά και πιο προσεκτικά έχουμε να μάθουμε ακόμα περισσότερα πράγματα και είναι σίγουρο ότι θα μας εκπλήξουν. Αυτό που πρέπει να τονίσουμε είναι και τα δύο έντομα συνεισφέρουν το ίδιο στο περιβάλλον και ότι χωρίς αυτά ο κόσμος που ξέρουμε θα ήταν πολύ διαφορετικός – πάντα προς το χειρότερο. Οπότε, καλό είναι πριν “κατηγορήσουμε” τις σφήκες και πριν “αποθεώσουμε” τις μέλισσες, να κάνουμε μια ενδελεχή έρευνα σε όλα αυτά που μας προσφέρουν.