Οι εκφράσεις του προσώπου είναι μια μορφή «μη λεκτικής επικοινωνίας» και έχουν μελετηθεί επιστημονικά τόσο σε ανθρώπους όσο και- πιο πρόσφατα- σε ζώα. Οι εκφράσεις αυτές μπορεί να είναι ιδιαίτερα σημαντικές για τα ζώα που δεν διαθέτουν πολύπλοκες γλωσσικές δεξιότητες, όπως οι άνθρωποι, αλλά πρέπει να επικοινωνούν πώς αισθάνονται. Οι επιστήμονες προσπαθούν τώρα να κατανοήσουν ακριβώς πώς οι εκφράσεις του προσώπου συνδέονται με συναισθήματα και πώς αυτές οι εκφράσεις χρησιμοποιούνται κατά τη διάρκεια της επικοινωνίας σε πολλά και διαφορετικά ζώα.

Οι συγκεκριμένοι μύες του προσώπου που δημιουργούν τις διαφορετικές εκφράσεις έχουν εντοπιστεί και τεκμηριωθεί σε διάφορα είδη, συμπεριλαμβανομένων των: ουρακοτάγκων, χιμπατζήδων, αλόγων, καθώς και κατοικίδιων σκύλων και γατών.

Πόσες λοιπόν πληροφορίες συλλέγουν πραγματικά οι άνθρωποι από τις εκφράσεις του προσώπου των γατών; Μπορούν οι γάτες να χρησιμοποιήσουν τα πρόσωπά τους για να επικοινωνήσουν αποτελεσματικά μαζί μας; Και τέλος οι εκφράσεις του προσώπου μιας γάτας επηρεάζουν τη γνώμη μας όταν πρόκειται να την υιοθετήσουμε; Ας δούμε μια έρευνα που έγινε πριν από κάποια χρόνια, η οποία προσπάθησε να απαντήσει σε μερικά από αυτά τα ερωτήματα εξετάζοντας τις επιλογές των ανθρώπων όταν υιοθετούν γάτες. Η συγκεκριμένη μελέτη διεξήχθη από την ερευνήτρια Catia Caeiro στο Πανεπιστήμιο Ψυχολογίας του Λίνκολν, στο Ηνωμένο Βασίλειο, και τους συναδέλφους της στο Πανεπιστήμιο του Πίτσμπουργκ, στις ΗΠΑ και στο Πανεπιστήμιο του Πόρτσμουθ, στο Ηνωμένο Βασίλειο.

Η μελέτη

Η μελέτη, η οποία δημοσιεύτηκε στο Applied Animal Behaviour Science, κατέγραψε τη συμπεριφορά και τις εκφράσεις του προσώπου 106 γατών που ήταν έτοιμες να υιοθετηθούν σε τρία κέντρα υιοθεσίας. Οι ηλικίες των γατών κυμαίνονταν από 6 μηνών έως 14 ετών και επρόκειτο για 59 θηλυκές και 47 αρσενικές.

Οι γάτες είχαν διάφορα χρώματα τριχώματος και ματιών και ήταν ως επί το πλείστον από μια εγχώρια κοντότριχη φυλή. Κατά τη διάρκεια της μελέτης, οι γάτες κινηματογραφήθηκαν από κάποιον που στάθηκε στο μπροστινό μέρος του κλουβιού τους και τις κατέγραψε για 2 λεπτά. Αν και αυτό μπορεί να μη φαίνεται επαρκής χρόνος για τη συλλογή χρήσιμων πληροφοριών συμπεριφοράς για κάθε γάτα, αυτή η διάρκεια ήταν στην πραγματικότητα λίγο μεγαλύτερη από το μέσο χρόνο που οι υποψήφιοι κηδεμόνες ανέφεραν ότι σπατάλησαν κοιτάζοντάς τις (70 δευτερόλεπτα). Στην πραγματικότητα, οι γάτες είχαν πολύ λίγο χρόνο για να ”πουλήσουν” αποτελεσματικά τον εαυτό τους σε υποψήφιους κηδεμόνες.

Κατά τη διάρκεια αυτών των 2 λεπτών, οι ερευνητές κατέγραψαν:

-Την ύπαρξη πάνω από 33 διαφορετικών εκφράσεων του προσώπου των γατών, εκφράσεις που σχετίζονται με τα αυτιά, το στόμα, τα μάτια και τα μουστάκια.

-26 επίσης άλλες συμπεριφορές που εμφάνισαν οι γάτες, συμπεριλαμβανομένου του αν πλησίασαν το μπροστινό μέρος του κλουβιού τους, αν έκαναν κάποιον ήχο (π. χ. γουργούρισαν, νιαούρισαν, σφύριξαν ή γρύλισαν), τρίφτηκαν στην πόρτα του κλουβιού τους, γρατζούνισαν αντικείμενα ή ζύμωσαν με τα πόδια τους.

-Το χρόνο που χρειάστηκε για να υιοθετηθεί κάθε γάτα.

Ποια ήταν τα κύρια ευρήματα της μελέτης

Είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρον ότι καμία από τις εκφράσεις του προσώπου που έκαναν οι γάτες δεν επηρέασε το πόσο γρήγορα υιοθετήθηκαν. Η μελέτη διαπίστωσε ότι όσο περισσότερες φορές η γάτα τριβόταν στην πόρτα κατά τη διάρκεια του δίλεπτου πειράματος, τόσο πιο γρήγορα επιλέχθηκε για υιοθεσία. Με άλλα λόγια οι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι οι άνθρωποι επηρεάζονται περισσότερο από τις κοινωνικές συμπεριφορές παρά από τις εκφράσεις του προσώπου των ζώων αυτών. Αυτό θα μπορούσε να σημαίνει ότι η εξημέρωση των γατών δεν σχετίζεται με τις εκφράσεις του προσώπου τους, όπως πιθανώς έγινε με την εξημέρωση των σκύλων, κάτι που θα δούμε πιο κάτω.

Η μελέτη έδειξε επίσης ότι οι αρσενικές γάτες υιοθετήθηκαν πιο γρήγορα από τις θηλυκές γάτες. Παραδόξως, κανένα από τα άλλα χαρακτηριστικά των γατών, όπως το τρίχωμα ή το χρώμα των ματιών τους, δεν επηρέασε το πόσο γρήγορα επιλέχθηκαν για υιοθεσία.

Γιατί είναι ενδιαφέρουσες αυτές οι πληροφορίες

Το γεγονός ότι καμία από τις εκφράσεις του προσώπου που εμφάνισαν οι γάτες δεν βρέθηκε να σχετίζεται με το χρόνο υιοθεσίας τους είναι ενδιαφέρον, δεδομένου ότι σε μια παρόμοια μελέτη που διεξήχθη με κατοικίδια σκυλιά τα αποτελέσματα ήταν άλλα καθώς εκείνα που σήκωναν τα φρύδια τους πιο συχνά, υιοθετήθηκαν πιο γρήγορα.

Οι συντάκτες της παρούσας μελέτης υπογραμμίζουν το ευρύ φάσμα των εκφράσεων του προσώπου που μπορούν να κάνουν οι γάτες, αλλά αναφέρουν διάφορους λόγους για τους οποίους αυτές οι εκφράσεις μπορεί να είναι λιγότερο πιθανό να επηρεάσουν τις προτιμήσεις των μελλοντικών κηδεμόνων σε σύγκριση με τους σκύλους. Οι λόγοι είναι ιδιαίτερα ενδιαφέροντες.

Τα κατοικίδια σκυλιά εξημερώθηκαν από το λύκο, ένα κοινωνικό ζώο. Κατά τη διάρκεια της εξημέρωσής τους, τα πρόσωπα των σκύλων ”επιλέχθηκαν” για να φαίνονται πιο «παιδικά» (π. χ. Να έχουν πιο νεανικά χαρακτηριστικά όπως μεγάλα μάτια και μικρότερη μύτη), χαρακτηριστικά που είναι γενικά ελκυστικά σε εμάς τους ανθρώπους. Αντίθετα, τα πρόσωπα των γατών (και οι εκφράσεις μετά που κάνουν) πιθανότατα δεν έχουν αλλάξει για να προσελκύσουν τους ανθρώπους στον ίδιο βαθμό. Επιπλέον, επειδή οι πλησιέστεροι άγριοι πρόγονοι των γατών (η αγριόγατα της Βόρειας Αφρικής / Αραβίας) είναι κυρίως μοναχικοί, πιθανότατα έχουν λιγότερη ανάγκη για πολύπλοκους τρόπους επικοινωνίας (οι αγριόγατες ξοδεύουν πολύ χρόνο προσπαθώντας να αποφύγουν η μία την άλλη).

Οι υποψήφιοι λοιπόν κηδεμόνες γατών δίνουν λιγότερη προσοχή στις εκφράσεις του προσώπου των ζώων αυτών, και αντ ‘αυτού επικεντρώνονται στις πιο «φιλικές» συμπεριφορές που δείχνουν, όπως το τρίψιμο, για παράδειγμα.

Ποιοι είναι οι περιορισμοί της μελέτης
Η μελέτη δεν μέτρησε τη συμπεριφορά ή τις εκφράσεις του προσώπου της γάτας όταν στην πραγματικότητα αλληλεπιδρούσε με τον υποψήφιο κηδεμόνα. Οι συμπεριφορές αυτές θα μπορούσαν να είναι πολύ διαφορετικές από εκείνες που εμφανίζει η γάτα όταν βιντεοσκοπείται.

Γιατί είναι χρήσιμη αυτή η μελέτη

Αυτή η μελέτη μας βοηθά να κατανοήσουμε καλύτερα τα χαρακτηριστικά των γατών που μπορεί να επηρεάσουν τις προτιμήσεις μας για αυτές. Η μελέτη διαπίστωσε ότι το φύλο της γάτας αλλά όχι τα άλλα φυσικά χαρακτηριστικά της επηρέασαν το πόσο γρήγορα υιοθετήθηκαν, με τις αρσενικές γάτες να είναι πιο δημοφιλείς από τις θηλυκές- οι θηλυκές είναι λιγότερο φιλικές και εξωστρεφείς και μπορεί να καταλήξουν να μείνουν περισσότερο χρόνο σε καταφύγια. Το πόσο συχνά οι γάτες τρίβονται πάνω ή γύρω από τους ανθρώπους μπορεί επίσης να τις κάνει περισσότερο ή λιγότερο ελκυστικές.

Η μελέτη υπογραμμίζει επίσης τις διαφορές μεταξύ γατών και σκύλων σε σχέση με τις εκφράσεις του προσώπου τους και δείχνει ότι ενώ τα πρόσωπα της γάτας είναι σίγουρα ικανά να κάνουν μια σειρά από διαφορετικές εκφράσεις, δεν είναι ακόμα σαφές εάν χρησιμοποιούν τις εκφράσεις για να επικοινωνήσουν μαζί μας. Και πόση προσοχή δίνουμε πραγματικά σε αυτές τις εκφράσεις όταν είναι να επιλέξουμε μία να υιοθετήσουμε.

Πώς μπορούμε να κατανοήσουμε καλύτερα τις εκφράσεις των γατών

Εάν κατανοήσουμε τις γάτες και μπορούμε να ερμηνεύσουμε σωστά τη συμπεριφορά τους, τότε μπορούμε ενδεχομένως να τους παρέχουμε καλύτερη εξατομικευμένη φροντίδα. Για αυτό πρέπει να δώσουμε ιδιαίτερη προσοχή στις εκφράσεις του προσώπου που παίρνουν τα ζώα αυτά σε διαφορετικές καταστάσεις. Όταν νομίζετε ότι μια γάτα είναι ενθουσιασμένη, χαρούμενη και χαλαρή, απογοητευμένη, φοβισμένη ή πονάει, κάντε τις ακόλουθες ερωτήσεις:

Πώς είναι τοποθετημένα τα αυτιά της; Είναι όρθια και στραμμένα προς τα εμπρός, πεπλατυσμένα ή διπλωμένα προς τα πίσω. Και σε ποιο βαθμό;

Τι σχήμα έχουν τα μάτια της; Είναι μεγάλα και κυκλικά ή αμυγδαλωτά; Υπάρχει κάποια ένταση γύρω από τα μάτια;

Πώς είναι τα μουστάκια της; Είναι προς τα έξω ή συγκρατούνται πίσω στα μάγουλα;

Η περιοχή της μύτης και του στόματος φαίνεται χαλαρή ή υπάρχει ένταση; Είναι η μύτη ζαρωμένη;

Παρατηρώντας αυτές τις διαφορές θα έχετε πολύ μεγαλύτερη επίγνωση του πώς αλλάζουν οι εκφράσεις και τι μπορεί να δείχνουν αυτές οι αλλαγές για το πώς αισθάνεται μια γάτα.