Μεγαλοπρεπή ελάφια, εντυπωσιακοί αγριόχοιροι, θεόρατα βουβάλια: οι άνθρωποι ανέκαθεν θαυμάζαμε τον οπλισμό που έφεραν διάφορα είδη ζώων.

Κέρατα και χαυλιόδοντες δεσπόζουν στα αρχαιότερα δείγματα τέχνης που έχουν ανακαλυφθεί, ζωγραφισμένα σε τοιχώματα σπηλαίων σχεδόν 45.000 χρόνια πριν. Καθώς τις περισσότερες φορές πρόκειται για τα αρσενικά ζώα που κουβαλούν τη βαρύτερη πανοπλία, έχουμε την τάση να επικεντρωνόμαστε στην επιβλητική τους εμφάνιση και να αγνοούμε τις δεξιότητες που έχουν να επιδείξουν τα θηλυκά των αντίστοιχων ειδών.

Σύμφωνα με μία έρευνα που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό Behavioral Ecology and Sociobiology, φαίνεται ότι, όσο τα αρσενικά μερικών ειδών εξελίσσονται ώστε να διαθέτουν όλο και μεγαλύτερα όπλα για μάχη και επίδειξη υπεροχής, τόσο τα θηλυκά εξελίσσονται ώστε να έχουν μεγαλύτερο εγκέφαλο από το αναμενόμενο. Αυτό, μάλιστα, φαίνεται να τους προσφέρει μεγαλύτερη αυτενέργεια στη διαδικασία εύρεσης συντρόφου.

Η Nicole Lopez, διδακτορική ερευνήτρια στο Πανεπιστήμιο της Montana και βασική συγγραφέας της έρευνας, δήλωσε: “Πιστεύω ότι τα θηλυκά αποτελούν μια πολύ σημαντική πλευρά της βιολογίας που συχνά αγνοείται. Επειδή συνήθως μοιάζουν άχρωμα, ή βαρετά, ή δεν είναι τόσο πολυσύνθετα [όσο τα αρσενικά].”

Ας δούμε λίγο πιο αναλυτικά τι νέο μας μαθαίνει η συγκεκριμένη μελέτη.

Τα αρσενικά γίνονται όλο και λιγότερο έξυπνα;

Όχι. Η έρευνα δεν υποδεικνύει ότι όσο μεγαλώνουν τα όπλα που φέρει ένα αρσενικό ζώο στο σώμα του, τόσο μειώνεται η νοημοσύνη του, όπως ξεκαθαρίζει ο εξελικτικός συμπεριφορικός οικολόγος στο Πανεπιστήμιο Long Beach της Πολιτείας της Καλιφόρνιας και επικεφαλής της έρευνας, Ted Stankowich. Αυτό που συμβαίνει είναι, μάλλον, ότι το μέγεθος των εγκεφάλων των αρσενικών μοιάζει να μένει στάσιμο όσο μεγαλώνει το μέγεθος των κεράτων ή των χαυλιόδοντων.

Ταυτόχρονα, τα θηλυκά φαίνεται να “επενδύουν” περισσότερο στο μέγεθος του εγκεφάλου τους, το οποίο εξελικτικά παρατηρείται να μεγαλώνει. Φαίνεται, μάλιστα, ότι η μεγέθυνση όπλων στα αρσενικά και εγκεφάλου στα θηλυκά συνδέονται μεταξύ τους.

Ποια είδη ζώων μελετήθηκαν;

Οι Stankowich, Lopez, και o συνεργάτης τους και συγγραφέας Jonathon Moore Tupas, ταξίδεψαν σε εφτά μουσεία και μέτρησαν τα κρανία, τον όγκο των εγκεφάλων, και τα μεγέθη των όπλων 413 διαφορετικών δειγμάτων από 29 είδη οπληφόρων, τα οποία περιλάμβαναν ελάφια, caribou, άλκες, κατσίκες, πρόβατα, και αντιλόπες. Η καταμέτρηση αυτή διήρκεσε χρόνια.

Πώς εξηγείται η σύνδεση μεταξύ των δύο εξελικτικών φαινομένων;

Οι επιστήμονες προσπαθούν ακόμα να εντοπίσουν επακριβώς τη σύνδεση μεταξύ της αύξησης της φαιάς ουσίας στα θηλυκά και της μεγέθυνσης των όπλων στα αρσενικά.

Ο Stankowich εξηγεί: “Αυτό που πιστεύουμε ότι συμβαίνει είναι ότι τα αρσενικά επενδύουν περισσότερο στα όπλα τους, κάτι που τα καθιστά πιο σημαντικά σημάδια για τα θηλυκά, και επίσης, ίσως τα κοινωνικά συστήματα περιπλέκονται περισσότερο σε αυτό το σημείο. Και ίσως τα θηλυκά να χρειάζονται μεγαλύτερους εγκεφάλους ώστε να αποφασίζουν με ποιον πρέπει να ζευγαρώσουν και πώς να πλοηγηθούν μέσα στο κοινωνικό σύστημα.”

Περιορισμοί της έρευνας

Ο εξελικτικός βιολόγος στο Πανεπιστήμιο του Τέξας και στο Ινστιτούτο Τροπικών Ερευνών Smithsonian, Ummat Somjee, αναγνωρίζει κάποιους περιορισμούς στην παραπάνω έρευνα. Για παράδειγμα, όπως σημειώνουν και οι συγγραφείς της, το μέγεθος του εγκεφάλου δεν μεταφράζεται απαραίτητα σε επίπεδο νοημοσύνης. Για να έφτανε κανείς σε ένα τέτοιο συμπέρασμα, θα χρειαζόταν συμπεριφορικά δεδομένα από κάθε είδος που μελετήθηκε. Το να επιτευχθεί η συγκέντρωση τέτοιων δεδομένων είναι κάτι πραγματικά δύσκολο.

Ο Somjee, ο οποίος μελετά τα όπλα στα έντομα και δεν συμμετείχε σε αυτή την έρευνα, τη βρήκε εξαιρετικά ενδιαφέρουσα και σημαντική. Παρόλα αυτά, ενώ συνεχάρη τους συγγραφείς για το εύρος της μελέτης τους, παρατήρησε ότι τα 29 είδη που μελετήθηκαν αποτελούν μονάχα μικρό ποσοστό των οπληφόρων της γης, κάτι που αποτρέπει από τη γενίκευση των συμπερασμάτων.

Γιατί μελετάμε τα όπλα των ζώων;

Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι οι άνθρωποι βρίσκουν τόσο ενδιαφέρον στα όπλα των ζώων, καθώς τα περισσότερα απ’ αυτά έχουν ως σκοπό να εντυπωσιάσουν.

“Μας εξιτάρουν. Μας επιβάλλονται. Και μας παραπλανούν,” είπε ο Somjee, ο οποίος βρίσκει τρομερό ενδιαφέρον στο γεγονός ότι οι αρσενικές ελαφίδες – όπως είναι τα ελάφια και οι άλκες – περνούν προσωρινή οστεοπόρωση κάθε χρόνο, καθώς “μεταφέρουν” θρεπτικά συστατικά από τον ίδιο τον σκελετό τους στα κέρατά τους. Η νέα έρευνα έδειξε ότι το φαινόμενο της συσχέτισης που παρατηρήθηκε, ήταν πιο έντονο στα συγκεκριμένα ζώα απ’ ότι σε άλλα κερασφόρα είδη – κάτι που μπορεί να σχετίζεται με την εποχιακή φύση των κεράτων τους.

Από την άλλη, τα θηλυκά αποσπούν μεγάλες ποσότητες ασβεστίου, φωσφόρου, και άλλων θρεπτικών συστατικών από τα σώματά τους για να σχηματίσουν το έμβρυο στη μήτρα τους. Είναι αυτονόητο, επίσης, ότι οι ιστοί από τους οποίους δημιουργούνται τα κέρατα και οι χαυλιόδοντες, σχηματίζονται πρώτα από τα ίδια τα θηλυκά.

Η Lopez αναδεικνύει ότι, μεγάλο μέρος της βιβλιογραφίας έχει επικεντρωθεί στις μάχες μεταξύ αρσενικών, αγνοώντας τη σεξουαλική επιλογή που συμβαίνει εντός των ειδών τους. Άλλωστε, γνωρίζουμε ότι τα μεγαλύτερα, πιο αρματωμένα αρσενικά αποτελούν “κελεπούρια” για τα θηλυκά.

“Μπορεί να είναι απλά ότι δεν τα ελέγχουμε με τους σωστούς τρόπους για να δείξουμε ότι [τα θηλυκά] έχουν κάποια συμμετοχή στην απόφαση σχετικά με τα αρσενικά με τα οποία καταλήγουν να ζευγαρώνουν,” εξήγησε η Lopez.

Με πληροφορίες από National Geographic