Είναι δύσκολο να μην τους παρατηρήσει κανείς τον χειμώνα.

Όλο και σε κάποιο κλαδί θα βρίσκονται, στο φόντο κάποιας ρετρό Χριστουγεννιάτικης ευχετήριας κάρτας. Όπως το χελιδόνι σημαίνει τον ερχομό της άνοιξης, έτσι ο κοκκινολαίμης αποτελεί σύμβολο του χειμώνα. Σημαντικό μέρος της λαϊκής παράδοσης στην Ελλάδα, αλλά και πρωταγωνιστής μύθων και δοξασιών σε όλο τον κόσμο, ο κοκκινολαίμης εμπνέει και συγκινεί από αρχαιοτάτων χρόνων. Υπάρχουν, όμως, πολλές πληροφορίες που δεν είναι ευρέως γνωστές για τους κοκκινολαίμηδες.

Θρύλοι και παραμύθια

Σύμφωνα με ένα λαϊκό παραμύθι από το Αγρίνιο, ο κοκκινολαίμης “στέφθηκε βασιλιάς” των πουλιών έπειτα από τη νίκη του σε έναν αγώνα. Συνδέεται με διάφορες γιορτές και αγίους σε διαφορετικά μέρη της Ελλάδας, ενώ είναι ιδιαίτερα αγαπητός σε άλλες χώρες. Τη δεκαετία του ‘60 χαρακτηρίστηκε το εθνικό πουλί της Βρετανίας, ενώ στη Σκανδιναβική μυθολογία θεωρείτο το ιερό πουλί του Θορ, θεού του κεραυνού. Σύμφωνα με έναν Βρετανικό μύθο, το στέρνο του κοκκινολαίμη έγινε κόκκινο από μια σταγόνα αίματος του Εσταυρωμένου Ιησού, η οποία έπεσε πάνω του όταν το πουλί τράβηξε ένα καρφί από το μέτωπο του μεσσία. Ακόμα, ο κοκκινολαίμης έχει συνδυαστεί με τα Χριστούγεννα λόγω του ότι, παλαιότερα, οι ταχυδρόμοι που έφερναν τις χριστουγεννιάτικες κάρτες στη Μεγάλη Βρετανία φορούσαν κόκκινα γιλέκα, με αποτέλεσμα να τους φωνάζουν κοκκινολαίμηδες (robins).

Χαρακτηριστικά

Πρόκειται για ένα αποδημητικό στρουθιόμορφο πτηνό σε μέγεθος σπουργιτιού που μοιάζει να φορά πορτοκαλί γιλέκο, και το οποίο έχουμε την τύχη να συναντάμε στη χώρα μας. Η λατινική ονομασία του είναι Erithacus rubecula, και προέρχεται από το όνομα ερύθακος που του είχε δώσει ο Αριστοτέλης. Σύμφωνα με την Ορνιθολογική Εταιρεία, κατά το Νοέμβριο οι περισσότεροι κοκκινολαίμηδες καταφτάνουν στις πόλεις μας για να ξεχειμωνιάσουν.

Η φωλιά του κοκκινολαίμη έχει το σχήμα κυπέλλου και φτιάχνεται από βρύα, νεκρά φύλλα, και συχνά τρίχες από ζώα. Μπορεί να βρίσκεται οπουδήποτε: σε θάμνους, τρύπες ή άλλες κρυψώνες. Ένας κοκκινολαίμης μπορεί να έχει δύο ή τρεις φωλιές τον χρόνο. Ο θηλυκός κοκκινολαίμης κάνει τέσσερα με έξι αυγά σε κάθε γέννα. Μόνο η μητέρα κλωσσά τα αυγά για περίπου δύο εβδομάδες. Αφού τα αυγά σκάσουν, και οι δύο γονείς ταΐζουν μαζί τα μικρά για άλλες δύο εβδομάδες, μέχρι να είναι έτοιμα να φύγουν από τη φωλιά. Τα φτερά τους μπορεί να μην έχουν αναπτυχθεί πλήρως μέχρι εκείνη τη στιγμή, με αποτέλεσμα πολλές φορές να αφήνουν τη φωλιά νωρίτερα απ’ ότι θα χρειαζόταν για να είναι ασφαλή. Τα μικρά των κοκκινολαίμηδων έχουν παρόμοιο σχήμα και μέγεθος με τους γονείς τους αλλά διαφορετικό χρωματισμό, κάτι που τα βοηθά περισσότερο να κρύβονται από θηρευτές. Δυστυχώς, μόνο τα μισά μικρά των κοκκινολαίμηδων θα φτάσουν μέχρι την ενηλικίωση. Ο μέσος όρος ζωής ενός κοκκινολαίμη στη φύση είναι τα δύο χρόνια.

Επιθετικότητα

Ο κοκκινολαίμης γίνεται ιδιαίτερα καχύποπτος κατά τη διάρκεια του χειμώνα, και δεν μοιράζεται την τροφή του ούτε καν με τη σύντροφο μαζί με την οποία μπορεί να πέρασε το περασμένο καλοκαίρι. Επισκέπτεται τις πόλεις που βρίσκονται σε χαμηλότερο υψόμετρο για να βρει τροφή και να αποφύγει το δριμύτερο κλίμα που επικρατεί στα δάση. Με το μελωδικό του κελάηδημα, σηματοδοτεί τα όρια της περιοχής του – μάλλον επιθετικά παρά χαριτωμένα. Μπορεί να είναι μικροσκοπικός και να μην σας γεμίζει το μάτι, αλλά αν απειληθεί ο χώρος του μπορεί να γίνει ιδιαίτερα κτητικός. Παραμένει μοναχικός όλο τον χειμώνα ώστε να διατηρήσει τα αποθέματα της τροφής του και να επιβιώσει. Οι θηλυκοί κοκκινολαίμηδες μπορούν και αυτοί να κελαηδήσουν για να απωθήσουν τους εισβολείς από την περιοχή τους.

Για το 10% όλων των θανάτων ενήλικων κοκκινολαίμηδων ευθύνονται άλλοι κοκκινολαίμηδες. Τα αρσενικά τσιμπούν με το ράμφος τους τον λαιμό των εχθρών τους για να τους τραυματίσουν τη σπονδυλική στήλη. Επιπλέον, επιτίθενται με τα κοφτερά νύχια τους σε άλλα είδη πουλιών, ακόμα και σε ψεύτικα πουλιά ή σκέτα κόκκινα πούπουλα, όπως φάνηκε από την έρευνα του David Lack που πραγματοποιήθηκε τη δεκαετία του 1930.

Τελευταίες σκέψεις: Στο μυαλό των περισσότερων από εμάς, οι κοκκινολαίμηδες αποτελούν ένα σύμβολο του χειμώνα. Η παρουσία του πτηνού ήταν πάντα σημαντική στις ευρωπαϊκές δοξασίες και στα παιδικά παραμύθια, κυρίως λόγω της αξιολάτρευτης εμφάνισής του, με το πορτοκαλί στέρνο και το μικροσκοπικό μέγεθός του. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει, όμως, το γεγονός ότι παρά την χαριτωμένη εμφάνιση και το γλυκό κελάηδημά τους, οι κοκκινολαίμηδες μπορούν να γίνουν πολύ επιθετικοί, κυρίως απέναντι σε άλλα μέλη του είδους τους.