Ακούει η γατούλα σας το όνομά της όταν την καλείτε; Έρχεται όταν της το λέτε; Συμμορφώνεται όταν πάει να ξύσει τα νυχάκια της στον καναπέ και εσείς τη μαλώνετε; Πριν απαντήσετε σε αυτά, σας έχουμε πιο κάτω ένα τεστ για να δείτε πόσο τελικά έξυπνη είναι η τετράποδη κυρία του σπιτιού σας.

Αν και η νοημοσύνη των γατών δεν έχει μελετηθεί τόσο καλά όσο αυτή των σκύλων, υπάρχουν κάποια σημάδια που δείχνουν ότι μπορεί να είστε περήφανος κηδεμόνας μιας γάτας Αϊνστάιν.

Μέσα στον εγκέφαλο της γάτας

Υπάρχουν κάποιες βασικές ερωτήσεις στις οποίες πρέπει να απαντήσετε. Μεταξύ αυτών είναι οι: «Μπορεί η γάτα σας να ανταποκριθεί στο όνομά της;» «Μπορεί να διακρίνει τη διαφορά της φωνής σας από τη φωνή ενός ξένου;» «Μπορεί να εντοπίζει εύκολα ένα παιχνίδι που είναι κρυμμένο πίσω από ένα αντικείμενο, π. χ. ένα έπιπλο;» Αν η απάντηση σε όλες αυτές τις ερωτήσεις είναι ναι, αυτό είναι ένα σημάδι ότι η γατούλα σας είναι αρκετά έξυπνη, σύμφωνα με την Kristyn Vitale, PhD, ερευνήτρια συμπεριφοράς αιλουροειδών στο Εργαστήριο Αλληλεπίδρασης Ανθρώπου-Ζώων του Πολιτειακού Πανεπιστημίου του Όρεγκον.

Σήμερα, η Felis silvestris catus είναι ένα από τα πιο δημοφιλή κατοικίδια ζώα στον κόσμο, με περίπου 600 εκατομμύρια από αυτά να ζουν σε σπίτια. Αν και γνωρίζουμε πολλά συναρπαστικά στοιχεία για τις γάτες, εντούτοις σχετικά λίγες έρευνες έχουν γίνει μέχρι σήμερα για τη νοημοσύνη τους ή τις εσωτερικές νοητικές τους διεργασίες, σε σύγκριση με τον σημαντικό αριθμό μελετών που έχουν διεξαχθεί για τις νοητικές ικανότητες των σκύλων.

Νόηση έναντι νοημοσύνης στις γάτες

Η Vitale προσπαθεί να κάνει με κάποιες μελέτες κάτι για αυτή την έλλειψη ερευνών ώστε να καλύψει κατά κάποιον τρόπο το κενό. Είναι μία από τους λίγους ερευνητές που μελετούν τη νόηση των αιλουροειδών, η οποία, όπως λέει, διαφέρει από τη νοημοσύνη των γατών. «Η νόηση είναι ο τρόπος με τον οποίο μια γάτα σκέφτεται για κάτι. Η ευφυΐα, αντίθετα, είναι περισσότερο ο τρόπος με τον οποίο χρησιμοποιούν αυτό που σκέφτονται για να δράσουν. Έναν τρόπο που εμείς αντιλαμβανόμαστε ως έξυπνο. Είναι μια λεπτή γραμμή μεταξύ των δύο», αναφέρει η Vitale.

Μέχρι τώρα, οι ερευνητές επικεντρώνονταν κυρίως στη φυσική νόηση των γατών, για παράδειγμα στην ακοή, την όραση και την όσφρηση. Όλες αυτές οι αισθήσεις παίζουν σημαντικό ρόλο για τις γάτες από τη γέννησή τους, ιδίως η όσφρηση, καθώς τα γατάκια γεννιούνται τυφλά αλλά με καλή όσφρηση. «Η ισχυρή όσφρηση των γατών είναι σίγουρα ένα δείγμα της νοημοσύνης τους και ένα σημαντικό μέσο με το οποίο αντιλαμβάνονται τον κόσμο», αναφέρει η Vitale.

Οι γάτες κατανοούν τη μονιμότητα αντικειμένων

Μια άλλη πτυχή της νόησης των γατών που μελετήθηκε από νωρίς είναι η “μονιμότητα του αντικειμένου” – η αναγνώριση δηλαδή ότι όταν ένα αντικείμενο εξαφανίζεται από την όρασή τους συνεχίζει να υπάρχει. Η απόδειξη της ικανότητας αυτής στα αιλουροειδή, σύμφωνα με τη Vitale, προέρχεται από διάφορες μελέτες που δείχνουν ότι οι γάτες βλέπουν ένα αντικείμενο να εξαφανίζεται και στη συνέχεια το αναζητούν στο σημείο όπου το είδαν τελευταία φορά. Οι ερευνητές λένε ότι οι γάτες όχι μόνο καταφέρνουν εύκολα να ανταπεξέλθουν σε αυτού του είδους τις δοκιμασίες, αλλά και ότι όσο μεγαλύτερες είναι, τόσο καλύτερες γίνονται στην επίλυση των προβλημάτων.

Οι γάτες έχουν εσωτερικό ρολόι

Μια άλλη μελέτη εξέτασε αν οι γάτες έχουν εσωτερικό ρολόι. «Είναι λογικό να το έχουν», λέει η Vitale, «επειδή τα αιλουροειδή είναι ενεργά το σούρουπο και την αυγή. Το να έχουν φυσικούς κύκλους, να γνωρίζουν πότε πρέπει να κυνηγήσουν και πότε να ξεκουραστούν, είναι κάτι φυσικό γι’ αυτά. Αυτό το καταλαβαίνουμε από το γεγονός του ότι οι γάτες που ζουν μαζί μας είναι αρκετά έξυπνες ώστε να αναπροσαρμόζουν τις φυσικές τους συμπεριφορές. Σηκωθήκαμε από το κρεβάτι. Αυτό είναι ένα σήμα. Έχει φως έξω. Οπότε είναι ώρα για φαγητό. Αυτό ονομάζεται συνειρμική μάθηση.

Οι γάτες αντιλαμβάνονται τα συνθήματα

Οι μελέτες της Vitale επικεντρώνονται στην κοινωνική νόηση των γατών, δηλαδή στον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβάνονται τα κοινωνικά ερεθίσματα στο περιβάλλον τους και ενεργούν ανάλογα με αυτά. Ένας τρόπος για να εξεταστεί η κοινωνική γνώση είναι να μελετηθεί το πώς οι γάτες αντιλαμβάνονται τα ανθρώπινα συνθήματα. Αυτό ονομάζεται κοινωνική αναφορά ή ικανότητα της γάτας να χρησιμοποιεί τις συναισθηματικές αντιδράσεις ενός ατόμου για να αξιολογήσει μια άγνωστη κατάσταση και να προσαρμόσει τη συμπεριφορά της ανάλογα με τις ανάγκες.

Σε ένα τεστ, η Vitale βάζει τον κηδεμόνα μιας γάτας να συμπεριφέρεται είτε φοβισμένα είτε χαρούμενα απέναντι σε ένα αντικείμενο, στην προκειμένη περίπτωση, έναν ανεμιστήρα με σερπαντίνες, τον οποίο μια γάτα θα μπορούσε κάλλιστα να βρει τρομακτικό. «Αν ο κηδεμόνας φοβάται, πηγαίνει η γάτα πίσω του κοιτάζοντας νευρικά το αντικείμενο; Αν ο κηδεμόνας είναι χαρούμενος, η γάτα στέκεται δίπλα του προσπαθώντας να αλληλεπιδράσει κοιτάζοντας το αντικείμενο; Οι κοινωνικά έξυπνες γάτες αντιλαμβάνονται τις συναισθηματικές καταστάσεις των κηδεμόνων τους. Αυτός είναι ένας από τους λόγους για τους οποίους οι γάτες μας γλείφουν.

Οι γάτες μπορούν να συνδεθούν

Ένα άλλο που ερευνά η Vitale είναι ο δεσμός προσκόλλησης. Το πείραμα έγινε ως εξής: Οι γάτες και οι άνθρωποί τους μπαίνουν στο εργαστήριο μαζί. Μετά βγάζουν έξω τον κηδεμόνα, αφήνοντας τη γάτα μόνη της στο δωμάτιο. Φέρνουμε στη συνέχεια τον κηδεμόνα πίσω δύο λεπτά αργότερα και γίνεται η επανένωση. Μερικές γάτες χαιρετούν με τον τρόπο τους τον άνθρωπό τους και μετά επιστρέφουν στην εξερεύνηση του δωματίου. Αυτές οι γάτες είναι ασφαλώς προσκολλημένες στον κηδεμόνα τους, σύμφωνα με την Vitale. Άλλες γάτες πηγαίνουν στον άνθρωπό τους και προσκολλώνται σε αυτόν. «Αυτό είναι μια ανασφαλής αντίδραση. Είναι ακόμα αναστατωμένες που έφυγε ο κηδεμόνας τους», αναφέρει η Vitale.

Οι γάτες μπορούν να ακολουθούν εντολές

Οι περισσότεροι άνθρωποι είναι επιφυλακτικοί όταν η Vitale εξηγεί ότι οι γάτες είναι αρκετά έξυπνες για να εκπαιδευτούν.

Σημάδια νοημοσύνης της γάτας: Η γάτα σας μαθαίνει γρήγορα νέα κόλπα, διακρίνει εύκολα μεταξύ διαφορετικών γεγονότων και/ή αντικειμένων, λύνει γρήγορα γρίφους τροφής και ανταποκρίνεται πολύ στα συναισθήματά σας, στις χειρονομίες ή στις ενδείξεις.

Και τώρα ήρθε η ώρα σας για ένα απλό τεστ. Ή μάλλον η ώρα της γάτας σας

1. Δοκιμάστε τις ικανότητές της γάτας σας να ακολουθεί τον δείκτη του χεριού σας

Βάλτε μια λιχουδιά κάτω από ένα φλιτζάνι στα αριστερά σας και μια άλλη κάτω από ένα φλιτζάνι στα δεξιά σας. Δείξτε το φλιτζάνι στο οποίο θέλετε να πάει η γάτα σας. Δώστε τη λιχουδιά μόνο αν πάει στο σωστό φλιτζάνι. Κάντε το αυτό 10 φορές. Πόσο συχνά επιλέγει το φλιτζάνι επειδή το δείχνετε και όχι επειδή το μυρίζει: α) επτά- ή και παραπάνω- στις δέκα β) λιγότερες από επτά.

2. Δοκιμάστε την αίσθηση μονιμότητας αντικειμένων

Δείξτε στη γάτα σας ένα αγαπημένο της παιχνίδι. Τοποθετήστε στη συνέχεια το παιχνίδι πίσω από ένα έπιπλο όπου να είναι σχετικά εύκολα προσβάσιμο. Παρακολουθήστε τη συμπεριφορά της. α) ανασύρει αμέσως το παιχνίδι; β) μένει ακίνητη;

3. Δοκιμάστε τις ικανότητες επίλυσης προβλημάτων

Βάλτε μια λιχουδιά ή ένα παιχνίδι μέσα σε ένα κουτί αβγών και δείτε αν η γάτα σας μπορεί να ανοίξει το κουτί. Το κάνει αυτό: α) πολύ γρήγορα; β) πολύ αργά ή καθόλου;

4. Δοκιμάστε πόσο κατανοεί η γάτα σας τη συμπεριφορά σας

Καθίστε στο πάτωμα. Αγνοήστε τη γάτα σας για ένα λεπτό και στη συνέχεια δώστε της προσοχή για ένα λεπτό. Αλλάζει η συμπεριφορά της, ανάλογα με την προσοχή που της δείχνετε; Με άλλα λόγια, α) αλληλεπιδρά μαζί σας με κάποιον τρόπο; β) σας αγνοεί εντελώς;

5. Δοκιμάστε την ικανότητα της γάτας σας να διακρίνει σχήματα

Κόψτε έναν μεγάλο κύκλο και ένα τετράγωνο από ένα χοντρό κομμάτι χαρτί. Τοποθετήστε τα σχήματα μπροστά στη γάτα σας. Στην αρχή, επιβραβεύστε τη όταν χτυπάει το ένα από τα δύο σχήματα. Επιλέξτε ποιο σχήμα θέλετε να εκπαιδεύσετε τη γάτα σας να αναγνωρίζει. Αν πρόκειται για τον κύκλο, δώστε μια λιχουδιά μόνο για το χτύπημα του κύκλου. Η γάτα σας α) καταλαβαίνει γρήγορα και αγγίζει μόνο τον κύκλο; β) σπάνια το κάνει σωστά;

Είναι αλήθεια ότι η συμπεριφορά της γάτας είναι δύσκολο να αποκωδικοποιηθεί μερικές φορές, οπότε μην αποθαρρύνεστε αν η γάτα σας δεν ενδιαφέρεται καθόλου για το πείραμά σας.

Η ώρα των αποτελεσμάτων

Αν η γάτα σας πήρε περισσότερα α, σας λέμε συγχαρητήρια καθώς μαθαίνει γρήγορα! Πρόκειται για μια πολύ έξυπνη γάτα. Αν πήρε κυρίως β, προσπαθήστε να της δίνετε περισσότερα ερεθίσματα ώστε να «καλλιεργήσετε» τον εγκέφαλό της. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει διαδραστικά παιχνίδια, ονυχοδρόμια και άλλα έπιπλα για σκαρφάλωμα, παζλ με τροφή, καθώς και έκθεση σε νέα ερεθίσματα.

Και αν μετά από όλα αυτά η γατούλα σας δεν τα καταφέρνει, μην απογοητεύεστε. Γιατί δεν έχει καμία σημασία. Είτε είναι έξυπνη είτε λιγότερο έξυπνη, αυτή σας αγαπάει και είναι η καλύτερη παρέα. Και αυτό είναι που μετράει.